 |
| Một con mèo rừng bị bắt trong nhà hàng đặc sản |
|
Thực trạng khai thác, buôn bán, vận chuyển bất hợp pháp động vật hoang dã ở nước ta lâu nay vẫn là vấn đề nhức nhối, khó kiểm soát, trong khi hàng trăm loài đang có nguy cơ đe dọa tuyệt chủng, hệ sinh thái đang bị tổn hại nghiêm trọng.
|
"Nóng" tình trạng vận chuyển, buôn bán trái phép
Tình trạng săn bắt, buôn bán, vận chuyển trái phép động vật hoang dã quý hiếm qua biên giới đang cực kỳ báo động khi các vụ việc liên tục bị phanh phui trong thời gian gần đây. Chỉ tính từ đầu năm 2008 trở lại đây, các cơ quan chức năng Việt Nam đã phát hiện, bắt giữ cả nghìn vụ vi phạm pháp luật liên quan đến vận chuyển, buôn bán trái phép động vật hoang dã. Trong đó có một số vụ đã gây xôn xao dư luận với số lượng lớn. Tháng 6 và tháng 7 vừa qua, Cục Kiểm lâm phát hiện một cá thể voi bị giết lấy ngà tại Đắk Lắk và 5 cá thể voi bao gồm cả voi non bị chết tại Đồng Nai.
Ngày 16/7, một xe taxi bị phát hiện chở một cá thể hổ chết đông lạnh cùng 2 bộ xương hổ… Nghiêm trọng hơn, mới đây ngày 29/7, cơ quan Hải quan phát hiện 511kg ngà voi nhập khẩu vào cảng Hải Phòng từ Kenya.
Trước đó vào tháng 12/2008, cơ quan này phát hiện và bắt giữ 4,7 tấn tê tê đông lạnh cùng 85kg vảy tê tê xuất xứ Indonesia tại Quảng Ninh... Tuy nhiên, theo Cục Kiểm lâm (Bộ NN&PTNT), số lượng kiểm tra bắt giữ chỉ chiếm 20% các vụ buôn bán bất hợp pháp đang nhức nhối diễn ra từng ngày…
GS Huỳnh lo ngại: "Danh sách động vật hoang dã có nguy cơ tuyệt chủng ngày càng dày thêm, từ 300 loài lên gần 1.000 loài hiện tại. Với tốc độ săn bẫy để phục vụ cho các nhà hàng sang trọng, các khu nghỉ mát thì dù hàng trăm ngàn khu bảo tồn hoạt động hết công suất cũng không bao giờ đuổi kịp tốc độ tiêu xài thịt thú rừng trên bàn tiệc của các đại gia".
Theo báo cáo của Hội Động vật học Việt Nam, các loài bị khai thác bất hợp pháp chủ yếu là rắn, kỳ đà, tê tê, hổ, gấu, voi… Tỉ trọng các cá thể được khai thác gồm thú rừng 20%, rắn 45%, rùa 30%... với hơn 66% sử dụng làm thực phẩm.
Còn theo nghiên cứu của Traffic (mạng lưới theo dõi, giám sát buôn bán động, thực vật hoang dã toàn cầu) thì tại Việt Nam mức độ tiêu thụ các sản phẩm từ động, thực vật hoang dã là rất lớn, chủ yếu tập trung ở các thành phố lớn. Đơn cử như Hà Nội, theo một nghiên cứu mới đây của tổ chức này, có đến trên 50% người dân đã từng ăn động vật hoang dã.
Chế tài xử phạt đã đủ sức răn đe?
Theo các chuyên gia trong nước và quốc tế thì việc buôn bán động vật hoang dã đem lại lợi nhuận khổng lồ, ước tính chỉ xếp sau buôn bán ma túy. Vì thế mà việc buôn bán, vận chuyển trái phép động vật hoang dã vẫn là vấn nạn nhức nhối không chỉ của bất kỳ một quốc gia này, đặc biệt ở những nước có nguồn sinh học đa dạng như Việt Nam. Theo thống kê, tổng doanh thu hàng năm từ buôn bán động vật hoang dã bất hợp pháp ở nước ta là 66,5 triệu USD.
Ông Nguyễn Thế Đồng - Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường cho biết, mức độ vi phạm ngày càng tinh vi, khó lường bởi hành lang pháp lý xem ra chưa đủ sức răn đe.
Theo PGS, TS Nguyễn Đăng Vang, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội thì việc săn bắt, buôn bán, vận chuyển động vật hoang dã vẫn nhức nhối bởi việc triển khai thực hiện vẫn bộc lộ một số bất cập về năng lực thực thi pháp luật, về cơ chế phối hợp giữa các cơ quan được giao nhiệm vụ quản lý.
Các cơ quan thực thi pháp luật như: hải quan, quản lý thị trường, cảnh sát, bộ đội biên phòng và chính quyền địa phương vẫn chưa hiệu quả. Do vậy mà tình trạng buôn bán, vận chuyển động, thực vật hoang dã qua biên giới vẫn khó kiểm soát... Việc xử phạt vi phạm mới chỉ căn cứ vào giá trị thương phẩm mà chưa tính giá trị về đa dạng sinh học, giá trị khoa học nên chế tài xử phạt còn nhẹ, chưa đủ sức răn đe, phòng ngừa.
Trong khi việc xử lý vi phạm buôn bán vận chuyển trái phép động vật hoang dã vẫn như muối bỏ bể. Luật Đa dạng sinh học có hiệu lực từ 1/7/2009 đã mở đường sinh nhai cho nhiều người dân khi được hoạt động và kiếm sống tại các khu bảo tồn trong khuôn khổ pháp luật, thay vì bị cấm như trước đây.
Các Ban quản lý được phép kinh doanh, khai thác, nuôi trồng và trao đổi động thực vật, kể cả động vật hoang dã trong danh mục cho phép. Việc gây nuôi động vật hoang dã theo hướng xã hội hóa cũng được khuyến khích triệt để, tuy nhiên mới chỉ dừng lại ở một số loài phổ biến như nhím, trăn, cá sấu.
Phan Hoạt - C