quản lý tòa nhà

Không gian Hà Nội ấy nếu thiếu vắng cây xanh cùng phố cổ và phố cũ sẽ tan biến, nhoè nhạt. Nhưng đó là Hà Nội của 36 phố phường 70 nghìn dân ngày cũ. Từ đó đến nay, một đô thị hơn 7 triệu dân, có lẽ không thể chỉ mở rộng đường, xây thêm nhiều nhà. Nhất là những dãy nhà, chung cư vô hồn nặng màu sắc thực dụng cứ "nở phồng ra, rộp lên” ven đô. Chúng cơ bản giống nhau bởi được đúc theo cùng một cách. Cùng quá thiếu cây xanh, vườn hoa, đầm nước.


Năm 1954 Hà Nội có khoảng 16 ngàn cây bóng mát thì nay trên 70 ngàn cây chủ yếu là xà cừ, bàng, sấu, phượng, bằng lăng tím, muồng, sữa...  Những cây sao, cây cơm nguội, cây sưa, vàng anh… đặc trưng Hà Nội không nhiều. Tính theo tiêu chuẩn đô thị xanh mỗi người phải có 10m2 cây xanh thì hiện Hà Nội chỉ đạt có 2m2/người.

Các kiến trúc sư, nhà nghiên cứu gọi đó là sự "khập khễnh”, nghĩa là đô thị hóa khiên cưỡng, diện tích nhà cao tầng và cây xanh quá lệch chuẩn. Chủ đầu tư nhiều nơi ngôn ngữ dân dã gọi là treo đầu dê bán thịt chó, khi khoe mô hình chung cư ăm ắp cây xanh vườn hoa mà dân đến ở chỉ có vài cọng cỏ. Chưa kể các dự án bất động sản bỏ hoang lấy đâu ra chi phí trồng cây và duy tu? Món nợ với cây xanh còn đó.

Sự đơn điệu về kiến trúc, vắng mặt cây xanh hoa lá đó chỉ là hệ quả của lối sống hướng tới một cuộc sống vật chất và tinh thần đơn điệu giống nhau. Nằm trong bản chất và cách thức người ta quan niệm về hạnh phúc. Đô thị hiện đại có lẽ phải được quan niệm và quy hoạch một cách khác, tổ chức lại một cách sống khác, mà sự hình thành của tính cách con người đô thị phụ thuộc vào đó.

Những con phố lâu đời nhất ở Hà Nội đều có những loài cây của riêng mình. Sự hòa quyện của mỗi hàng cây, góc phố tạo nên một giai điệu cây xanh rất riêng. Song cũng như TP.HCM, Hà Nội đang chứng kiến cảnh hạ gục cây xanh ngay trong nội đô cho các mục tiêu phát triển. Cây cổ thụ trên đường Láng và tới đây sẽ là dãy cây cổ thụ cạnh công viên Thủ Lệ bị chặt hạ dành đất thi công các tuyến đường sắt trên cao.

Xót xa, ồn ào, bất lực! Dường như ở đâu người ta cũng hiểu giá trị của những vẻ đẹp tinh thần, nhưng rồi ở đâu con người cũng bị những nhu cầu vật chất chi phối. Có, mà như không có ai kiểm soát chất lượng đô thị, cây xanh chịu sức ép của dân số ngày càng lớn.

Ngay các căn nhà mặt phố cũng tha hồ hành hạ, bức tử cây xanh nếu nó vướng víu cản trở sự làm ăn. Và khi không dừng lại đắn đo giữa lợi ích trước mắt và rộng dài, thì chọn "thí mạng cây” quá dễ. Đổ nước sôi, bôi dầu mỡ, đóng đinh, treo biển hiệu, đổ a xít vào gốc…, trong khi các tuyến Khâm Thiên, Hàng Đào, Hàng Ngang... lại chẳng còn hè phố để trồng cây.

Tại một hội thảo đầu tháng 10 này nhân Hà Nội 60 năm xây dựng và phát triển, ông Lê Sỹ Dũng, Phó Tổng giám đốc Công ty TNHH Một thành viên Công viên vườn thú Hà Nội bảo, có một cây xanh cho bóng mát phải mất hơn chục năm, nhưng kẻ phá hoại chưa bị xử lý thích đáng, "Chính quyền địa phương cần vào cuộc. Những ai cố tình xâm hại cây có thể xem xét truy cứu trách nhiệm hình sự”.

Không phải chỉ đến bây giờ những "thương nhớ cây xanh” mới xuất hiện. Vào năm ngoái, họa sĩ Đỗ Phấn, cây bút chuyên viết về Hà Nội, trong tản mạn đặc sắc "Nhớ về cây” đưa ra một bức tranh Hà Nội khá khác thường. Một tổng thể cây cối êm đềm toàn cây là cây mà lộng lẫy sang trọng, và nặng nỗi "tương tư”.  

Đó là những buổi sáng mùa đông mịt mờ hơi sương run rẩy trên từng nhánh hao gầy hàng cây cơm nguội cuối đường Yên Phụ, ông viết. Là hàng cây sao thẳng tắp chọc trời phố Lò Đúc làm cho con phố lúc nào cũng mang một thứ ánh sáng như rạng đông kỳ ảo. Những gốc sấu già nua sần sùi u cục trên đường Phan Đình Phùng, Trần Hưng Đạo. Những cây me già rỗng ruột phong phanh mưa nắng đầu đường Bà Triệu, Lê Thái Tổ. Vài cây sưa đơm hoa trắng trời cữ tháng giêng ở vườn hoa Cổ Tân cạnh Nhà hát lớn…

Khi Hà Nội hy sinh cây cổ thụ ở trung tâm nhiều hơn cho mục tiêu phát triển, nét đặc tả cây Hà Nội của Đỗ Phấn càng làm ta muốn khóc. Với Đỗ Phấn, cây Hà Nội không giống với bất cứ đâu trên đất nước. Những gốc cây mang đầy thương tích. Hình như nó đại diện cho cây xanh cả nước đã và đang chịu đựng sức tàn phá của con người. Tìm một cây bàng lành lặn trong phố bây giờ là điều không thể.

… Không gian Hà Nội đang bị bê tông hóa cả nội đô và ven đô. Ngay việc trồng lại cây cối sau bão to giông lốc lớn không thể chỉ cho kín chỗ cũ là xong. Nhìn nhận việc quản lý cây xanh một cách chuyên nghiệp, KTS Trần Huy Ánh (Hội KTS Việt Nam) cho rằng Hà Nội cần có một định chế quản lý tài sản công cộng, có sự tham gia giám sát của xã hội. Kiến trúc sư hay chuyên gia cây xanh đều có cơ hội tham góp một cách tích cực nhất.

Vâng, đó có lẽ là cách để quy hoạch cây xanh không chỉ là cái "bánh vẽ” hay những mường tượng viển vông như các quy hoạch chúng ta từng có.

Cây cối thì có sinh ra, phát triển và đổi thay. Cây có tuổi, có hồn… Và mỗi người cũng vậy, cần lắm những khoảng xanh tâm hồn trong trẻo hồn nhiên như cây lá. Tiếc là trẻ con bây giờ ít được chơi với cây, hiểu về cây, khi cha mẹ quá ít thì giờ.

Song chỉ khi mọi công dân biết sống lương thiện và yêu cây xanh, đủ để trân trọng bảo vệ nó, cây xanh mới không chỉ là cây xanh mà còn là cái gì khác nữa, cao vời hơn, thẳm sâu hơn, phương cách riêng của văn hóa Hà Nội cả ngàn năm.