Bên cạnh giá trị về Đa dạng sinh học, dãy Trường Sơn có những giá trị lớn về an ninh môi trường và văn hóa còn ít được nói đến.
Nguyễn Đình Hòe, Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt nam - VACNE
Núi Đá Bia (tỉnh Phú Yên) vẫn được người địa phương gọi là “Linga vĩ đại”
Giá trị về an ninh môi trường.
Tạo thành toàn bộ địa hình cao trong khu vực, dãy Trường Sơn chiếm đại bộ phận diện tích và có ảnh hưởng quyết định đến các tỉnh Miền Trung nước ta. Dãy Trường Sơn đảm bảo an ninh nguồn nước; cung cấp nơi cư trú và văn hóa địa phương; kiểm soát thiên tai như lũ lụt, trượt lở đất, xói mòn và bồi tụ đất đai; cung cấp các sản phẩm gỗ và phi gỗ; tạo ra chế độ khí hậu địa phương, qua đó tạo ra các nguồn gen quý, các tập đoàn giống cây trồng và vật nuôi bản địa, nguồn sinh vật thiên địch bảo vệ an toàn cho nông ngư nghiệp,..đấy là chưa kể đến chức năng không gì thay thế được của dãy Trường Sơn về an ninh quốc phòng. Có thể nói mọi biến động điều kiện tự nhiên trên dãy Trường Sơn đều kéo theo các biến động của các địa phương miềnTrung. Dễ thấy những kế hoạch khai thác tài nguyên trên dãy Trường Sơn đều là những đánh đổi trong phát triển các địa phương trong vùng.
Mặc dù vẫn còn nghèo nhưng nhiều cộng đồng dân tộc ít người cư trú trên dãy Trường Sơn đều sáng tạo ra nhiều loại hình văn hóa thích nghi, với các bộ luật tục quy định ngặt nghèo hành vi của con người đối với thiên nhiên. Chưa cần đến tiền của, các bộ luật tục đã góp phần tích cực và rất hiệu quả trong việc bảo vệ đa dạng sinh học dãy Trường Sơn. Để cho đến ngày nay, chỉ những gì còn lại của đa dạng sinh học nơi đây cũng đủ làm kinh ngạc giới khoa học. Nhiều khu dự trữ sinh quyển, vườn Quốc gia, khu bảo tồn thiên nhiên được thành lập trên dãy Trường Sơn đã nói lên hiệu quả đáng ngạc nhiên của các bộ luật tục này. Thật ngạc nhiên là ngày nay với trình độ khoa học công nghệ không còn thấp kém, với nguồn lực kinh tế liên tục tăng trưởng và nhiều quy định luật pháp tiến bộ, thiên nhiên Trường Sơn lại ngày càng suy thoái nghiêm trọng. Vấn đề đòi hỏi phải nâng cấp trình độ quản lý để có thể chế tài chặt chẽ việc thi hành luật pháp, xem xét cặn kẽ tính an toàn môi trường của các chương tình và dự án đầu tư cũng như biến quản lý thành tự quản lý của cộng đồng qua việc áp dụng các luật tục, hương ước địa phương nhưng nơi có thể. Bảo vệ và khai thác bền vững dãy Trường Sơn chính là đảm bảo an ninh môi trường cho các tỉnh miền Trung nói riêng và cả nước nói chung.
Giá trị về phong thủy và tâm linh.
Các tỉnh có biển ở sườn Đông dãy Trường Sơn khác các tỉnh Bắc Bộ và Nam Bộ ở chỗ không lấy sông làm ranh giới mà lấy các con đèo (hay chí ít cũng là các dải đồi núi thấp) do các nhánh của Trường Sơn ăn ngang ra biển làm ranh giới. Các vùng đồng bằng hẹp - trung tâm kinh tế xã hội của các tỉnh ven biển Trung bộ - dựa lưng vào Trường Sơn (hậu Huyền Vũ), ngoảnh mặt ra Biển Đông (tiền Minh Đường), hai dãy đèo hay núi thấp Bắc và Nam tạo ra thế tả Thanh Long, hữu Bạch Hổ. Đây là địa thế vượng nhất theo lý thuyết phong thủy – một lý thuyết địa lý cổ xưa đang được áp dụng rộng rãi trong khi còn chưa chứng minh được cơ sở khoa học của nó.
Với địa hình dạng lòng chảo có núi bao quanh và ít nhất có một dòng sông đổ ra biển (thường được gọi là sông Cái) tạo ra cửa biển chính hoặc trong một số trường hợp là cửa biển duy nhất của địa phương, mỗi tỉnh thành ở ven biển Miền Trung giống như một Yony vĩ đại – biểu tượng của Nữ thần Uma, vợ của thần Shiva theo văn hóa Champa vốn có cội nguồn từ Ấn Độ giáo mà ngày nay vẫn đậm sắc. Những vùng đất cao trong các Đại Yony này thường là vùng địa linh, là Linga vĩ đại biểu tượng của thần Shiva. Vợ chồng thần Shiva và Uma là đệ nhất đẳng thần theo Ấn Độ giáo, là cặp thần sáng tạo và hủy diệt. Thường có các ngôi đền cổ, chùa cổ được xây cất tại các điểm cao này. Các tỉnh ven biển Miền Trung vì thế có bản sắc địa văn hóa riêng khó có thể lẫn lộn với nhau, ngay cả giọng nói.
Những phân tích sơ lược trên đây để hiểu thêm vai trò của dãy Trường Sơn trong địa văn hóa và tâm thế người Việt. Đặc trưng này đòi hỏi địa phương hóa các quyết định đầu tư, việc nhân rộng các mô hình bảo vệ môi trường cũng như các dự án bảo vệ đa dạng sinh học dãy Trường Sơn./.