quản lý tòa nhà

ĐTM hoặc ĐMC không chỉ là báo cáo phục vụ một dự án đầu tư hoặc một C/Q/K cụ thể mà còn là là các công trình nghiên cứu khoa học. Trong khi ở Việt Nam chưa có một tạp chí khoa học chuyên ngành về đánh giá tác động nói chung và tác động môi trường nói riêng (mặc dầu đã trên 8.000 (?) báo cáo ĐTM, hàng trăm báo cáo ĐMC đã được thẩm định)  thì ở Hoa Kỳ, Châu Âu, Nhật Bản, Hàn Quốc, … mỗi năm đã có hàng ngàn công trình nghiên cứu chi tiết về các khía cạnh tác động đến tài nguyên, chất lượng môi trường, tác động sinh thái, sức khỏe, xã hội, kinh tế, văn hóa do các yếu tố thiên nhiên hoặc do từng loại hình nhân tác, tại địa điểm và đối tượng cụ thể. Kết quả các nghiên cứu có tính khoa học và cụ thể này chính là cơ sở để dự báo, đánh giá sự thay đổi các thành phần môi trường chịu tác động. Do vậy các dự báo, đánh giá, nhận xét trong nhiều báo cáo ĐTM có độ tin cậy, có tính định lượng, hạn chế được các dự báo, nhận xét, đánh giá chung chung. Một số công trình trong hội nghị được chúng tôi chọn lọc giới thiệu tóm lược dưới đây (kèm nhận xét từ hiểu biết của cá nhân) có thể chưa phải sâu sắc nhất nhưng là minh chứng cho thực trạng nghiên cứu tác động môi trường ở các nước Đông Bắc Á. Các nghiên cứu tập trung vào các vấn đề môi trường bức xúc nhất mà các nước này đang đối mặt: ô nhiễm không khí ở Trung Quốc, động đất – sóng thần, ô nhiễm phóng xạ và vấn đề năng lượng nguyên tử ở Nhật Bản và các tác động sinh thái ở Hàn Quốc.

Lý Vĩ (Li Wei), Đại học Sư phạm Bắc Kinh, đã nghiên cứu dự báo tác hại do ô nhiễm không khí từ các kịch bản sử dụng năng lượng đến sức khỏe của nhân dân thành phố Bắc Kinh vào các năm 2010 và 2015. Bằng mô hình LEAP kết hợp thông số “chết là điểm cuối của sức khỏe” (death as health endpoint) dựa vào nồng độ gây chết của các chất ô nhiễm không khí: bụi PM_2.5, SO₂, NO₂) tác giả đã đưa ra kết luận:  nếu người dân Bắc Kinh sử dụng năng lượng theo kịch bản tiết kiệm thì đến năm 2015 số lượng người tử vong do ô nhiễm không khí do khí thải các nhà máy điện sẽ giảm 6501 người so với kịch bản sử dụng lãng phí. Trong số này số tử vọng do SO₂ giảm 1200 người, do NO₂ giảm 2489 người, do PM_2.5 giảm 1693 người. Tuy nhiên đây có phải là con số đáng tin cậy? Tại Hội nghị tác giả bài này đã phát biểu rằng nghiên cứu này chủ yếu giới thiệu về phương pháp dự báo tác động sức khỏe do ô nhiễm không khí nhưng số người chết do khí thải nhà máy điện là chưa thuyết phục vì Bắc Kinh không chỉ bị ô nhiễm do nhà máy điện mà nguồn ô nhiễm không khí rất lớn là khí thải giao thông (có nồng độ bụi PM_2.5, SO₂, NO₂ cao), ngoài ra còn khí thải các nhà máy hóa chất và bụi từ vùng sa mạc phía Tây chuyển về. Do vậy không thể phân lập riêng số người chết do ô nhiễm không khí chỉ từ khí thải nhà máy điện. Tác giả Lý Vỹ cũng công nhận như vậy.

Bầu trời Bắc Kinh u ám do ô nhiễm không khí, phía xa là khói nhà máy điện (ảnh Lê Trình).

Sự kiện động đất dẫn đến sóng thần vào ngày 11/3/2012 đã làm thiệt mạng 15.854 người, làm mất tích 3.155 người, phá hủy hàng chục thị trấn, làng mạc ở các tỉnh Đông Bắc đảo Bản Châu (Honsu), chúng tôi đã khảo sát một trong số các thị trấn đó là Ishinomaki ở tỉnh Miyagi ngay sau Hội nghị ĐTM/ĐMC ở Chiba: xem bài viết riêng về chủ đề này).

Cảnh thị trấn Ishinomaki bị sóng thần   tàn phá:3097 người chết
(ảnh GOOGLE).



Thị trấn Ishinomaki nay đã hồi sinh   46% (ảnh Lê Trình, 11/2013)

Một trong các hậu quả của sóng thần là sự cố dò rỉ phóng xạ tại nhà máy điện nguyên tử Fukushima. Để giải quyết hậu quả ô nhiễm phóng xạ Chính phủ Nhật đã quyết định khoanh vùng đất sẽ được xử lý là vùng có cường độ phóng xạ hàng năm trên 1 mSV. Trong thực tế, ngay cả ở Nhật Bản không phải có nhiều người hiểu biết về xử lý chất thải phóng xạ nên để đánh giá về công tác tổ chức và hiệu quả xử lý Takehiko Murayama, GS ĐH Công nghệ Tokyo và CTV đã tổ chức nghiên cứu tham vấn cộng đồng tại vùng có mức phóng xạ này. 3 loại hình tham vấn cấp vùng đã được nhóm nghiên cứu thực hiện:

Nhật Bản đang đối mặt với các nguồn ô nhiễm cao từ các nhà máy nhiệt điện cũ kỹ. Để xây dựng các nhà máy điện mới có tải lượng ô nhiễm thấp hơn cần phải dỡ bỏ các nhà máy cũ, công tác dỡ bỏ này cũng đòi hỏi có báo cáo ĐTM. Thông thường hiện nay ở Nhật Bản quy trình lập và thẩm định 1 báo cáo ĐTM cần 3,0 năm. Nếu vậy, công tác tháo dỡ nhà máy cũ và xây dựng nhà máy mới sẽ bị chậm trễ kéo theo là tổn thất về kinh tế và ô nhiễm môi trường kéo dài. Để giải quyết vấn đề này theo báo cáo của Cục trưởng Cục ĐTM Testuro Uesugi (Bộ Môi trường Nhật Bản) Bộ đã cho phép xây dựng quy trình đơn giản hóa (hợp lý hóa) quá trình lập ĐTM cho loại hình hoạt động này nhưng vẫn phải đảm bảo các yêu cầu chất lượng về ĐTM. Theo quy trình ĐTM hợp lý (Streamlined EIA Procedure) các nội dung sau được phép rút gọn:

-  Rút ngắn thời gian và rút gọn nội dung khảo sát môi trường, tận dụng tối đa số liệu/thông tin quan trắc môi trường đối với nhà máy đã được thực hiện trong thời gian vận hành.

-  Rút ngắn thời gian xem xét, thẩm định báo cáo ĐTM: Bộ Môi trường và Bộ Công Thương xem xét báo cáo ĐTM đồng thời với chính quyền địa phương (trước đây Bộ Môi trường chỉ xem xét sau khi chính quyến địa phương xem xét và gửi công văn báo cáo).

Với sự cải tiến này (mà chỉ cho loại hình dự án tháo dỡ nhà máy điện) thời gian lập và thẩm định báo cáo ĐTM chỉ còn 1,0 -1,5 năm: giảm một nữa so với các dự án khác). Tuy nhiên cho đến nay chỉ vài dự án được thực hiện theo quy trình giản lược.

(Còn tiếp)