Các giá trị đa dạng sinh học đặc biệt của dãy Trường Sơn không chỉ ở quy mô khu vực mà trên toàn cầu

Thứ Sáu, 13/11/2009 | 08:14:00 PM

Tổ hợp các yếu tố lịch sử địa chất, địa hình, khí hậu, quy mô và cộng đồng bản địa quyết định Bản sắc Đa dạng Sinh học của dãy Trường Sơn là độc nhất vô nhị không chỉ trên bán đảo Đông Dương mà trên toàn cầu.

Nguyễn Đình Hòe – VACNE

VQG Bạch Mã

· Dãy Trường Sơn có quy mô thuộc loại lớn trên thế giới, với chiều dài nếu chỉ tính từ sông Cả đến giáp Miền Đông Nam Bộ đã là 1100 km. Về mặt lịch sử địa chất, Quần sơn này đã thiết lập chế độ lục địa từ đầu nguyên đại Cổ sinh (khoảng 550 triệu năm trước) với sự hình thành tầng đá trầm tích vụn lục địa màu đỏ còn thấy rất rõ trên Tây Nguyên và ở thành phố Quy Nhơn (Núi Một). Vào cuối kỷ Devon (khoảng 300 triệu năm trước), các hóa thạch thực vật cây vảy (Lepidophyta)- nhóm thực vật cạn nguyên thủy- đã được phát hiện nhiều nơi trong các tầng đá cát kết ở Quảng Bình. Vào cuối kỷ Trias (250 triệu năm trước) những thảm rừng rộng lớn đã góp phần tạo ra bể than đá Nông Sơn Quảng Nam với một phức hệ hóa thạch thực vật có rất nhiều loài bản địa. Từ kỷ Bò sát (kỷ Jura), tức là cách ngày nay trên dưới 200 triệu năm trở lại, những khu rừng lá kim đã xuất hiện mà ngày nay các hóa thạch cây cả trăm triệu năm tuổi đã được phát hiện ngày càng nhiều ở Gia Lai và Khánh Hòa. Cổ lục địa Trường Sơn, vì vậy, xứng danh là nơi sinh cư của nhiều taxon (đơn vị phân loại sinh vật) cả bản địa lẫn ngoại lai trong một tiến trình lịch sử của sự sống chưa bao giờ bị ngắt quãng kể từ nửa tỷ năm qua. Việc phát hiện nhiều loài đặc hữu trong thế giới sinh vật hiện đại ở Quần sơn này (ví dụ Ếch Gai hàm Ngọc Linh, sâm Ngọc Linh, Mang Trường Sơn, Sao la, nhiều loài bò sát, côn trùng và thực vật đặc hữu khác...) là minh chứng cho sự tiếp nối liên tục của lịch sử sự sống và chắc chắn nhiều taxon đặc hữu khác sẽ còn được phát hiện trong thời gian tới.

· Với chiều dài 1100 km kéo dài theo kinh tuyến, Trường Sơn có chế độ chuyển mùa liên tục theo chiều dài dãy núi. Người Việt Nam từ lâu đã có thói quen nhìn hoa phượng nở và ve sầu kêu để xem mùa hè chuyển dần từ Nam lên Bắc như thế nào. Trong dãy Trường Sơn còn nhiều dãy núi cao trên 2000m, tạo ra sự phân dị phi địa đới theo độ cao. Khi chân núi là mùa hè nóng bỏng thì trên các cao nguyên và đỉnh cao vẫn là chế độ thời tiết kiểu cận nhiệt đới hay ôn đới.Những vùng cao mát lạnh là những vườn dược liệu tự nhiên phong phú với rất nhiều loài bản địa. Hai đặc trưng kéo dài theo kinh tuyến và phân dị phi địa đới theo độ cao đã tạo ra khả năng di cư và hỗn giao của sinh vật. Ngoài sinh vật bản địa, Trường Sơn còn là nơi đón nhận các luồng sinh vật di cư từ Vân nam, Tây Tạng, từ Thailand và cả từ các đảo trên Biển Đông. Các hệ sinh thái rừng mưa nhiệt đới gió mùa thường xanh trên địa hình đá vôi karst ở Trường Sơn Bắc, các hệ sinh thái rừng khộp ở Trường Sơn Nam là những hệ sinh thái đặc thù không nơi nào có trên toàn thế giới.

· Sườn Đông Trường Sơn là các dải đồng bằng hẹp, nhiều nơi có các nhánh núi ăn ngang ra biển. Biển Miền Trung có nhiều vũng vịnh, chế độ thủy triều đa dạng. Dãy Trường Sơn không chỉ là nguồn dự trữ gen và nguồn thiên địch của các sinh cảnh đồng bằng ven biển mà còn là nơi tiếp nhận các loài sinh vật lạ xâm nhập, các nguồn gen ngoại lại. Chính mối tương tác này cũng góp phần tạo ra sự đa dạng sinh học Trường Sơn, cả trong nhóm cây trồng và vật nuôi lẫn trong nhóm sinh vật hoang dại, cả trong nhóm sinh vật cạn lẫn thủy sinh vật mà trong đó nhiều nhóm là nguồn lợi kinh tế quý giá. Với độ phân cắt sâu và phân cắt ngang khá lớn, nhiều vùng trên dãy Trường Sơn là chướng ngại khó vượt của con người.Vì thế mà Trường Sơn là vùng dân cư thưa thớt trên biên giới 3 nước Việt-Lào-Campuchia. Đó lại là thuận lợi cho sự di chuyển, cư trú và sinh sản của sinh vật hoang dại, ít bị con người quấy nhiễu . Có thể nhận thấy rằng những gì chúng ta biết được về đa dạng sinh học dãy Trường Sơn đến nay mặc dù đã làm ngạc nhiên giới khoa học trên thế giới vẫn mới chỉ là một phần của kho báu to lớn về đa dạng sinh học dãy Trường Sơn.

· Cư dân trên Trường Sơn đa phần là các dân tộc ít người, tuy nghèo nhưng có các nền văn hóa bản địa đặc sắc với kho tàng kiến thức bản địa rất phong phú. Nhờ kho kiến thức bản địa này mà Trường Sơn bảo lưu được nhiều giá trị đa dạng sinh học trong hàng ngàn năm lịch sử. Là vùng biên cương giữa 3 nước anh em, dãy Trường Sơn còn là một vùng nhạy cảm về địa chính trị và địa văn hóa. Bảo tồn đa dạng sinh học là một tiếng nói chung, là một đóng góp tích cực cho an ninh môi trường và bảo vệ đa dạng văn hóa bản địa của bán đảo Đông Dương./.

Các tin khác

Bài 8 (5 Tet): Mở rộng hoạt động xã hội, chia sẻ khó khăn với nhân dân.

(12/02/2018 01:57:PM)

Cuộc thi quốc gia cải thiện việc sử dụng và bảo vệ nguồn nước – Mười năm một chặng đường

(11/06/2013 08:14:PM)

Một số hình ảnh lễ tổng kết 10 năm và trao giải lần thứ 10 Cuộc thi quốc gia cải thiện việc sử dụng và bảo vệ nguồn nước

(11/06/2013 06:38:AM)

Mười năm cùng cố gắng vì môi trường nước

(10/06/2013 10:48:AM)

Mời tham dự Lễ tổng kết 10 năm Cuộc thi và trao giải Cuộc thi Nước lần thứ 10

(04/06/2013 07:23:PM)