(Tổ Quốc, 24/12/2009)
Barack Obama nhậm chức trở thành Tổng thống thứ 44 của Hợp chủng quốc Hoa Kỳ. Trong năm đầu tại vị, Tổng thống Obama đã mang luồng gió đổi thay vào nước Mỹ, Nhà Trắng khi ông có những điều chỉnh trong một loạt các vấn đề so với người tiền nhiệm liên quan nghiên cứu tế bào gốc, nới lỏng hạn chế với Cuba, dỡ bỏ lệnh cấm người có HIV du lịch đến Mỹ, thúc giục Quốc hội thông qua cải cách y tế, cam kết đóng cửa nhà tù Gantanamo, cam kết giảm khí thải, đưa người gốc Hispanic đầu tiên vào toà án tối cao.
Barack Obama trở thành Tổng thống thứ 44 của Hợp chủng quốc Hoa Kỳ với cam kết đổi thay
Ông Obama cũng đưa đến những thay đổi về chính sách đối ngoại và an ninh của Mỹ. Ví như “ấn nút điều chỉnh” quan hệ với Nga và bỏ hình thức tra tấn trong thẩm vấn tình báo. Phát biểu tại Cairo, lời kêu gọi “sự khởi đầu mới” với người Hồi giáo đã được thế giới Ảrập hoan nghênh. Tân Tổng thống Mỹ nhận giải Nobel hoà bình, điều mà rất nhiều người cho là quá vội vàng. Ông bảo vệ việc sử dụng vũ lực bằng những “cuộc chiến tranh vì công lý”.
Iran và CHDCND Triều Tiên vẫn là những nước đối đầu với Mỹ bất chấp việc ông Obama có những phát biểu thể hiện sự mềm mỏng hơn với họ. Iran tiếp tục chương trình hạt nhân gây tranh cãi, thực hiện các vụ phóng thử tên lửa trước khi tham gia các cuộc đàm phán ở Geneva với sáu cường quốc (5 thành viên thường trực Hội đồng bảo an và Đức). Một cơ sở làm giàu uranium bí mật của Iran mới được tiết lộ. Bình Nhưỡng thử tên lửa mà phương Tây tin là có tầm bắn tới Alaska. Hai nữ nhà báo người Mỹ bị Triều Tiên bắt giữ và được trả tự do khi cựu Tổng thống Mỹ Bill Clinton đến Bình Nhưỡng và có cuộc gặp với nhà lãnh đạo Kim Jong-il.
Lính Mỹ bắt đầu rút khỏi Iraq từ tháng 6/2009
Quân đội Mỹ rút khỏi các thành phố lớn của Iraq hồi tháng Sáu. Trước đó, ông Obama đưa ra kế hoạch rút hầu hết quân khỏi Iraq vào năm 2010. Những vụ đánh bom liều chết gây thương vong lớn vẫn tiếp diễn ở quốc gia vùng Vịnh này. Một cuộc tổng tuyển cử sẽ tổ chức vào tháng 3 tới trong bạo lực.
Nỗ lực ổn định Afghanistan bị tác động bởi cuộc bầu cử tổng thống gây tranh cãi. Tổng thống Hamid Karzai tuyên bố tái đắc cử giữa lúc có nhiều chỉ trích tham nhũng và gian lận bầu cử, cũng như sự rút lui của đối thủ chính.
2009 là năm xảy ra thương vong nhiều nhất với lực lượng liên minh do Mỹ đứng đầu trong cuộc chiến chống khủng bố tại Afghanistan. Tướng Mỹ Stanley McChrystal đề nghị tăng quân để đối phó với Taliban, Tổng thống Obama rơi vào tình thế tiến thoái lưỡng nan nhưng cuối cùng vẫn quyết định tăng thêm 30.000 quân.
Cuộc chiến chống khủng bố của Mỹ và liên quân ở Afghanistan vẫn chưa có kết quả khả quan
Bạo lực gia tăng ở Pakistan, với hầu hết vụ khủng bố gây thương vong lớn xảy ra ở Peshawar, thủ phủ tỉnh Biên giới Tây Bắc. Hồi tháng 10, Taliban tấn công vào tổng hành dinh quân đội Pakistan tại Rawalpindi. Quân đội Pakistan đã bắt đầu chiến dịch truy quét lực lượng nổi dậy ở khu vực bộ lạc Nam Waziristan.
Cuộc đảo chính quân sự tại Honduras đánh bật ông Manuel Zelaya khỏi cương vị Tổng thống. Ông Zelaya tị nạn đại sứ quán Brazil ở thủ đô. Sau nhiều nỗ lực ngoại giao không thành, một cuộc bầu cử được tổ chức mà chiến thắng thuộc về nhân vật trung hữu Porfirio Lobo, tuy nhiên, nhiều nước tuyên bố sẽ không công nhận kết quả này.
Hiệp ước Lisbon cuối cùng đã có hiệu lực sau khi người Ireland chấp nhận bản hiến pháp này thông qua cuộc trung cầu lần hai và Tổng thống Cộng hoà Czech đặt bút ký hiệp ước. Điều này cũng không giúp giảm bớt nhiệt tình của những người châu Âu theo chủ nghĩa hoài nghi đấu tranh với văn bản này. Thủ tướng Bỉ, Herman Van Rompuy, được bầu làm Chủ tịch Hội đồng châu Âu.
Chính phủ Mexico trong tháng 12 đã đạt được thành công hiếm hoi trong cuộc chiến chống ma tuý khi quân đội tiêu diệt trùm ma tuý khét tiếng Arturo Beltrán Leyva. Hồi tháng Ba, Liên hợp quốc nhắc lại cam kết ngăn chặn nạn buôn bán ma tuý. Tuy nhiên, cần sa ngày càng trở thành hợp pháp ở một số nơi thuộc châu Mỹ.
Kinh tế Trung Quốc bắt đầu bùng nổ trở lại; xuất khẩu và nhập khẩu lấy lại đà tăng trưởng sau khi sụt giảm mạnh thúc đẩy nhu cầu nguyên liệu thô là một phần đẩy giá hàng hoá tăng.
Chính phủ các nước áp dụng những biện pháp nhằm đối phó với cuộc khủng hoảng kinh tế tồi tệ nhất trong nhiều thập kỷ qua khi tỷ lệ thất nghiệp tăng kỷ lục. Quốc hội Mỹ thông qua đại kế hoạch kích thích nền kinh tế trị giá 787 tỷ USD hồi tháng Giêng. Ngân hàng Anh thực thi chương trình “nới lỏng định lượng” bơm 200 tỷ euro (330 tỷ USD) kích thích nền kinh tế đất nước.
Kết quả những biện pháp này là những nền kinh tế phương Tây dần phục hồi sau suy thoái, xoa dịu lo ngại thế giới sẽ bước vào một kỳ đại suy thoái. Tuy nhiên, những lo ngại lại xuất hiện với những khoản thâm thủng ngân sách khổng lồ: Mỹ đứng đầu với khoản thặng dư 1.400 tỷ USD. IMF, Ngân hàng Trung ương châu Âu và các nước khác đang có các biện pháp giảm dần chương trình kích thích kinh tế.
Khủng hoảng kinh tế tạo ra làn sóng thất nghiệp
Thị trường chứng khoán khởi sắc, và sau khi vượt qua các cuộc “kiểm tra sức khoẻ” của chính phủ nhằm xem xét việc chúng sẽ đối phó ra sao với các đợt suy thoái trong tương lai, nhiều ngân hàng, kể cả Bank of America, Citigroup hay Wells Fargo đã bắt đầu thanh toán những khoản vay từ quỹ giải cứu của chính phủ trong thời kỳ đỉnh điểm của cuộc khủng hoảng. Nhiều ngân hàng thực hiện việc này thông qua kế hoạch tăng vốn lớn.
Siêu lừa Bernie Madoff nhận án tù 150 năm sau khi dùng hình thức Ponzi (đa cấp) cuỗm của khách hàng số tiền lên đến 65 tỉ USD. Allen Stanford, một tỉ phú Texas cũng bị bắt giữ do gian lận, lừa đảo các nhà đầu tư 8 tỉ USD thông qua ngân hàng của mình ở Antigua.
Chiếc máy bay của Air France đang từ Rio de Janeiro tới Paris đã lao xuống Đại Tây Dương vào tháng 6 làm 228 người tử nạn. Đây là vụ tai nạn máy bay tồi tệ nhất trong mười năm nay. Những người bất đồng bị kết án trong một loạt các phiên xét xử được truyền hình.
Sau 1/4 thế xung đột, cuộc nội chiến ở Sri Lanka đi đến hồi kết khi quân đội đã trấn áp được những thành viên cuối cùng còn lại của lực lượng Những con hổ giải phóng Tamil. Hàng nghìn người thiệt mạng trong những ngày cuối cùng của cuộc nội chiến, hơn 300.000 người phải rời bỏ quê hương.
Bang Victoria chìm trong biển lửa
Australia trải qua nạn cháy rừng tồi tệ nhất trong lịch sử hồi tháng Hai, hơn 170 người thiệt mạng ở Victoria.
Zimbabwe đầy bất ổn cũng đã đạt được thoả thuận chia sẻ quyền lực với Robert Mugabe ở vị trí Tổng thống và Morgan Tsvangirai, lãnh đạo phe đối lập trở thành thủ tướng. Một tháng sau khi nhậm chức, ông Tsvangirai bị thương trong vụ tai nạn xe hơi còn người vợ thì tử nạn.
Israel tiến hành một chiến dịch lớn tại dải Gaza gồm cả không kích lẫn bộ binh. Hàng trăm người Palestine thiệt mạng, hàng nghìn người bị thương trước khi Israel rút khỏi dải Gaza vào giữa tháng 1.
Binyamin Netanyahu trở thành Thủ tướng Israel. Tiến trình hoà bình Trung Đông vẫn bế tắc, mặc dù hồi tháng 6, ông Netanyahu lần đầu tiên đã công khai chấp nhận ý tưởng về một nhà nước Palestine.
Đại dịch cúm A/H1N1 bùng phát ở Mexico và lan khắp toàn cầu. Các nước khuyến cáo người dân hạn chế đi lại và tránh tập trung nơi đông người. Tính đến thời điểm này, ít nhất 9.500 người đã tử vong do H1N1.
Hội nghị khí hậu Liên hợp quốc diễn ra tại Copenhagen, Đan Mạch. Đây là hội nghị về khí hậu lớn nhất trong lịch sử Liên hợp quốc, với sự tham gia của 192 quốc gia và được đánh giá là có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Tuy nhiên, sau hai tuần làm việc, hội nghị kết thúc với những lời hứa suông và con người tiếp tục phải gánh chịu sự giận dữ của bà mẹ Trái Đất.
Một loạt các cuộc bầu cử khác diễn ra khắp thế giới: Nữ Thủ tướng Đức Angela Merkel tái đắc cử nhiệm kỳ hai. Jacob Zuma trở thành tổng thống mới của Nam Phi. Susilo Bambang Yudhoyono tái đắc cử Tổng thống Indonesia. Cuộc bầu cử được quan tâm nhất ở Nhật Bản với chiến thắng thuộc về đảng Dân chủ (DPJ), chấm dứt hơn một nửa thế kỷ cầm quyền gần như liên tục của đảng Dân chủ Tự do./.
Khánh Lâm (Theo Economist)