Đáp ứng yêu cầu này, Web Hội xin đăng tóm tắt báo cáo, có bổ sung 1 số tư liệu cập nhật từ 2023 tới nay để bạn đọc tham khảo.

Đặt vấn đề

Theo quan niệm được trình bày trong cuốn sách của VACNE “Kinh tế xanh cho phát triển bền vững trong bối cảnh biến đổi khí hậu” do PGS.TS Nguyễn Danh Sơn Chủ biên, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia – Sự thật xuất bản năm 2018 nguồn lực của cộng đồng có thể được huy động gồm:

- Nguồn nhân lực, bao gồm kỹ năng, kiến thức, kinh nghiệm, khả năng lao động và sức khỏe của những lao động chính trên địa bàn có ý nghĩa quyết định trong giải quyết tốt các vấn đề của cộng đồng.

- Nguồn lực tự nhiên/Tài nguyên thiên nhiên: Là nguồn lực quan trọng phục vụ cho quá trình phát triển cộng đồng.

- Nguồn lực vật lý/Cơ sở vật chất, kỹ thuật và cơ sở hạ tầng: gồm hệ thống đường xá, cầu cống, các công trình...

- Nguồn lực tài chính: Để cộng đồng phát triển, ngoài những nhân tố quan trọng trên đây, việc tổ chức, huy động nguồn tài chính đáng kể được lập lên từ chính người dân trong cộng đồng đó có ý nghĩa hết sức quan trọng.

- Nguồn lực xã hội/Mối quan hệ xã hội, tức tính liên kết của cộng đồng gắn bó hay lỏng lẻo đều có ảnh hưởng lớn tới quá trình phát triển của cả cộng đồng.

Theo các tác giả của cuốn sách trên, có 2 cách tiếp cận huy động nguồn lực cộng đồng: cách tiếp cận Từ trên xuống “Top-down” là khá phổ biến, nhưng trong giai đoạn hiện nay đang dần được thay thế hoặc phối hợp với cách tiếp cận Từ dưới lên “Bottom-up”. Còn theo phương pháp Sáng kiến tiếp cận môi trường mới TAI ( The Access Initiative ) mà VACNE cùng một số quốc gia thử nghiệm bắt đầu từ năm 2006, để huy động sức mạnh cộng đồng bảo vệ môi trường nói chung, “xã hội hóa nguồn lực” bảo vệ môi trường nói riêng, chúng ta cần làm tốt 4 loại hình công việc sau: 1) Bảo đảm đầy đủ Thông tin cần thiết cho cộng đông; 2) Tạo điều kiện để cộng đồng Chủ động thực hiện các hoạt động bảo vệ môi trường; 3) Bảo đảm về mặt Pháp lý cho các hoạt động của cộng đồng; và 4) Tăng cường Năng lực cho cộng đồng.

Với cách hiểu như vừa trình bày, xin nêu 5 “sáng kiến”, thực chất là 5 loại hoạt động, chừng mực nào đó có thể gọi là những kinh nghiệm của VACNE trong lĩnh vực xã hội hóa công tác bảo vệ môi trường, chủ yếu là xã hội hóa nguồn lực bảo vệ môi trường đã được tiến hành thời gian qua.

Sáng kiến 1 -  Sớm tổ chức các Hội chợ - Triển lãm quốc tế về công nghệ môi trường và các sản phẩm sinh thái thân thiện môi trường, an toàn cho sức khỏe cộng đồng

Sau nhiều cuộc trao đổi, thảo luận, VACNE quyết định vận động tổ chức các cuộc hội chợ triển lãm về công nghệ môi trường như một giải pháp đưa nhanh các tiến bộ kỹ thuật vào thực tiễn môi trường còn khá mới mẻ ở Việt Nam. Hội chợ - Triển lãm Quốc tế công nghệ môi trường Việt Nam lần đầu tiên có quy mô quốc gia (ENVIROTEX 2006) đã được đồng tổ chức bởi 3 đơn vị là Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam (VACNE), Cục Bảo vệ Môi trường (VEPA) và Công ty Cổ phần Tổ chức Sự kiện và Hội chợ toàn cầu Global Expo (GE) và được bảo trợ bởi Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Khoa học và Công nghệ và Bộ Công nghiệp Việt Nam.

Mục tiêu của Hội chợ - Triển lãm đầu tiên này không gì khác là nhằm tạo cơ hội kết nối giữa các tổ chức, doanh nghiệp về công nghệ và thiết bị môi trường với người sử dụng, giúp các tổ chức, doanh nghiệp trong và ngoài nước giới thiệu và bán các công nghệ, thiết bị môi trường và tạo ra kênh thông tin trao đổi trực tiếp nhằm hỗ trợ các hoạt động nghiên cứu, triển khai và sản xuất trong lĩnh vực công nghệ môi trường.

Hội chợ - Triển lãm quốc tế này đã  diễn ra từ 14 đến 18/4/2006 tại Khu triển lãm Giảng Võ Hà Nội, mở đầu cho các sự kiện tương tự diễn ra mạnh mẽ sau đó. Cũng cần nói thêm rằng, trong chương trình của Hội chợ - Triển lãm còn đồng thời diễn ra các hoạt động khác như:

- Hội thảo Việt Nam - Hàn Quốc Tiếp cận công nghệ và thiết bị thân thiện môi trường do Bộ Tài nguyên và Môi trường Việt Nam và Bộ Môi trường Hàn Quốc phối hợp tổ chức.

- Hội thảo Những ứng dụng công nghệ sinh học trong bảo vệ môi trường.

- Lễ ra mắt Mạng lưới Không khí sạch Việt Nam.

Tiếp sau ENVIROTEX 2006, Hội chợ - Triển lãm Quốc tế về sản phẩm sinh thái EPIF 2008 đã được tổ chức. Chúng tôi trích đăng lại bản tin trên web Hội vacne.org.vn về sự kiện này:

“(VACNE) - Năm 2008, Hội Bảo vệ TN&MT Việt Nam phối hợp với Trung tâm Năng suất Việt Nam, Tổ chức Năng suất Châu Á, Tổ chức Năng suất Nhật Bản tổ chức thành công Hội chợ - Triển lãm Quốc tế về sản phẩm sinh thái lần thứ 4, EPIF 2008

Lễ khai mạc Hội chợ - Triển lãm quốc tế về sản phẩm sinh thái EPIF tại Trung tâm Hội nghị Quốc gia Hà Nội  ngày 1/3/2008  

…Tham dự Lễ khai mạc có Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Kiên, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công Nghệ Hoàng Văn Phong, Thứ trưởng các Bộ TN&MT, Công Thương, Xây dựng và nhiều quan chức khác. Về phía nước ngoài có Tổng thư ký Tổ chức Năng suất Châu Á, Chủ tịch Ủy ban Cố vấn Năng suất xanh Nhật Bản, đại diện một số tổ chức quốc tế ở Việt Nam, đại diện một số sứ quán nước ngoài ở Việt Nam.

Với gần 100 nghìn người tham quan, vượt xa số lượng 12, 25 và 35 nghìn người của 3 Hội chợ - Triển lãm trước tại Malaysia, Thái Lan và Singapore, Hội chợ - Triển lãm quốc tế về sản phẩm sinh thái lần thứ 4  tổ chức ở Việt Nam đã thực sự gây được ấn tượng mạnh mẽ với bạn bè quốc tế và người dân Việt Nam.

Hội chợ - Triển lãm thu hút sự tham gia của gần 100 doanh nghiệp và tổ chức đến từ Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc, Malaysia, Singapore, Hong Kong, Thuỵ Điển, CHLB Đức, Thái Lan và Việt Nam… với trên 300 gian hàng quy chuẩn trưng bày các sản phẩm sử dụng ít nguyên liệu, nhiên liệu, ít gây ô nhiễm, nguyên liệu tái chế, tái sử dụng; các dịch vụ tái chế, tái sử dụng, xử lý chất thải, vệ sinh, làm sạch, du lịch sinh thái...

…Tại Hội chợ - Triển lãm đã tổ chức nhiều hoạt động và sự kiện bên lề như: Hội thảo về biến đổi khí hậu toàn cầu và giải pháp ứng phó của Việt Nam; Hội nghị quốc tế về quảng bá sản phẩm sinh thái nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh và tiêu thụ bền vững; Hội thảo về mạng lưới mua hàng xanh; Hội thảo cộng đồng sinh thái cho các quốc gia Châu Á; Chương trình phát động tuyển chọn trao Cúp vàng vì sự nghiệp bảo vệ môi trường; Hội thảo cộng đồng tham gia bảo vệ môi trường không khí; Cuộc thi vẽ tranh “Trẻ em với môi trường”, tổ chức ghép tranh cổ động về môi trường dành cho sinh viên, tìm hiểu và phân loại rác thải, chiếu phim về khoa học và môi trường, thi tìm hiểu về sản phẩm sinh thái và môi trường, thu thập chữ ký về bảo vệ môi trường, ….

Tại Hội chợ - Triển lãm, Bộ Tài nguyên & Môi trường đã trao tặng Bằng khen của Bộ cho 30 doanh nghiệp trong nước và nước ngoài có thành tích suất sắc”.

Cho tới nay, sáng kiến này vẫn được VACNE và các đơn vị thành viên tiếp tục tổ chức các sự kiện tương tự,đặc biệt là việc hỗ trợ GE tổ chức thường niên Hội chợ Triển lãm Quốc tế Năng lượng Hiệu quả - Môi trường Hà Nội (Entech Hanoi) từ năm 2009.

Sáng kiến 2 - Hàng năm kiên trì tổ chức các chuyến đạp xe truyền thông môi trường cho mọi lứa tuổi

Đây là sáng kiến nhằm tập hợp các tầng lớp nhân dân thưộc mọi lứa tuổi tham gia bảo vệ môi trường. Lực lượng chính tham gia các chuyến đạp xe là Câu lạc bộ C4E của các sinh viên và học sinh, Câu lạc bộ các Cựu chiến binh và lực lượng người dân địa phương nơi đoàn đạp xe đi qua. Các chuyến thực sự đạp xe bắt đầu từ năm 2006, thường xuyên có vài chục người tham gia. Các chuyến đạp xe gồm xuyên Việt từ Hà Nội vào Tp Hồ Chí Minh và ngược lại, từ 2 thành phố trên vào Huế, vòng quanh đồng bằng sông Hồng,… Đặc biệt, có chuyến Hà Nội – Lạng Sơn  - Nam Ninh (Trung Quốc) năm 2010 và chuyến Hà Nội – Vinh – Viên Chăn (Lào) năm 2012 nhân các sự kiện chính trị giữa 2 nước láng giềng.

Xin dẫn 1 vài tin đã được các báo đăng để đánh giá ý nghĩa thực tiễn của các chuyến đạp xe truyền thông môi trường theo sáng kiến này của VACNE và xin được phép không bình luận.

Trang web của VACNE đăng bài sau:

“Đoàn Đạp xe Vì sự nghiệp bảo vệ Môi trường đã qua biên giới Việt – Trung

Thứ Hai, 12/07/2010 | 07:36:00 AM

Anh Nguyễn Trọng Bách, trưởng Đoàn Hành trình hữu nghị Việt Trung, vì sự nghiệp Bảo vệ Môi trường cho biết: sáng nay (11/7/2010) tất cả 20 tình nguyện viên và các nhà báo đi theo Đoàn, đã qua cửa Hữu Nghị quan đi về phía Long Châu (tỉnh Quảng Tây Trung Quốc) sau khi kết thúc tốt đẹp chặng đường trên đất Việt Nam.

Tiễn Đoàn đạp xe môi trường qua biên giới

Đây là hoạt động ngoại giao nhân dân đầu tiên do Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam (VACNE) phối hợp với CRI tổ chức, chào mừng sự kiện 60 năm thiết lập quan hệ ngoại giao hai nước và Năm hữu nghị Việt – Trung. Vì thế, tới dự buổi lễ tiễn đưa Đoàn tại thành phố Lạng Sơn trước đó có hầu hết các vị lãnh đạo Hội Bảo vệ Thiên nhiên - Môi trường Việt Nam; đông đảo đại diện: Sở Tài Nguyên &Môi trường, Đoàn TNCSHCM tỉnh Lạng Sơn và một số Hội Bảo vệ Thiên nhiên - Môi trường các tỉnh biên giới phía Bắc nước ta; cùng đại diện một số cơ quan Thông tấn, báo chí 2 nước Việt Nam và Trung Quốc.

Cuộc hành trình trong những ngày vừa qua, từ Hà Nội đến thành phố Lạng Sơn, các tình nguyện viên Việt Nam - Trung Quốc không chỉ phải vượt qua một chặng đường dài gần 170 km có nhiều đèo dốc, dưới áp lực của thời thiết nắng nóng khốc liệt, mà các bạn phải biết đoàn kết vượt qua mọi khó khăn, biết tổ chức ổn định cuộc sống ở tất cả các trạm dừng chân. Dù vất vả, mệt mỏi, nhưng tại: Bắc Ninh, Bắc Giang, Đồng Mỏ, Lạng Sơn, các bạn tình nguyện viên vẫn vui vẻ, hồ hởi, đạp xe truyền thông, giao lưu văn hóa văn nghệ… mang đến cộng đồng những thông điệp: Đoàn kết, Hữu nghị và cùng chung tay bảo vệ môi trường…”.

Đây là tin của báo điện tử Đảng Cộng sản:

“Hành trình đạp xe kết nối Cây Di sản vùng Đồng bằng sông Hồng

(ĐCSVN) - Ngày 29/6/2013, tại Hà Nội, Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam (VACNE)đã tổ chức Lễ xuất phát trọng thể “Hành trình đạp xe kết nối Cây Di sản vùng du lịch Đồng bằng sông Hồng”. Đây là hoạt động đạp xe truyền thông có ý nghĩa đặc biệt nhân kỷ niệm 25 năm thành lập VACNE, hưởng ứng Năm Du lịch Đồng bằng sông Hồng và kỷ niệm bốn năm sự kiện bảo tồn Cây Di sản.

Tham gia Hành trình đạp xe lần này, 25 tình nguyện viên đủ mọi lứa tuổi sẽ đạp xe đi qua 25 điểm có cây cổ thụ được công nhận là “Cây Di sản Việt Nam,” ở 10 tỉnh, thành phố trong lưu vực Đồng bằng Sông Hồng gồm: Hà Nội, Hòa Bình, Phú Thọ, Vĩnh Phúc, Bắc Ninh, Hải Dương, Hải Phòng, Thái Bình, Nam Định, Hà Nam, với tổng chiều dài khoảng 1.000 km.

Tại các địa điểm của Hành trình, đoàn tình nguyện viên sẽ phối hợp với các địa phương tổ chức giao lưu với cộng đồng, tuyên truyền bảo vệ cây di sản, quảng bá du lịch của địa phương và bảo vệ môi trường, phát triển kinh tế xanh.

Cụ thể, trong thời gian 20 ngày, đoàn đạp xe truyền thông Môi trường sẽ tới thăm các cây di sản như: Cây Sanh Ma làng ở Suối Cốc (Lương Sơn, Hòa Bình), Rặng Ruối vua Ngô Quyền buộc voi ở Đường Lâm (Sơn Tây, Hà Nội), Cây Đa làng Hổ Đội (Thái Thụy, Thái Bình), tập đoàn cây Lim ở đền Cao (Chí Linh, Hải Dương), Cụm Đa- Gạo miếu Nghè (Yên Lạc, Vĩnh Phúc)…

Đặc biệt, tại Phú Thọ, sáng 3/7, đoàn đạp xe tình nguyện sẽ phối hợp với Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường tỉnh, chính quyền huyện Lâm Thao tổ chức Lễ vinh danh Cây Di sản Việt Nam tại huyện này, và thăm hai cây Táu có niên đại trên 2.000 tuổi (đây là cây có niên đại lớn nhất trong số các cây Di sản đã được công nhận ở Việt Nam)…”

Sáng kiến 3 - Hàng năm chủ động xuất bản các ấn phẩm quan trọng về tài nguyên, môi trường, ứng phó biến đổi khí hậu phục vụ phát triển bền vững

Có thể nói, mỗi tổ chức của Hội, nhiều hội viên của Hội BVTN&MT VN đều là những tuyên truyền viên tốt về công tác tài nguyên, môi trường, ứng phó biến đổi khí hậu và phát triển xanh, phát triển bền vững.

Các đơn vị trực thuộc, các hội thành viên ở các địa phương đã kết hợp tổ chức các hoạt động truyền thông, nâng cao nhận thức cộng đồng bằng nhiều hình thức, mang lại hiệu quả cao trong điều kiện hạn chế về tài chính, có tác dụng tốt với cộng đồng.

VACNE chú trọng việc thường xuyên, liên tục phát hành bản tin, tạp chí về môi trường cho cộng đồng. Trang web vacne.org.vn và nhiều tạp chí, bản tin, trang web của các đơn vị hội thành viên phát hành đều đặn, còn từ 2021 Hội đã xuất bản Tạp chí đện tử “Thiên nhiên và Môi trường

Viết sách là 1 trong những thế mạnh cơ bản của các hội viên. Ngoài việc động viên các hội viên tích cực viết sách báo để góp phần nâng cao nhận thức, kiến thức cho cộng đồng, Hội nỗ lực tập hợp lực lương, lựa chọn các chủ đề thiết thực, bức xúc, tìm nguồn kinh phí để tự phát hành mỗi năm tối thiểu một ấn phẩm quan trọng về tài nguyên và môi trường. Bảng dưới đây minh họa cho điều vừa nêu.

Một số ấn phẩm chủ yếu Hội đã xuất bản

Một số ấn phẩm đã xuất bản của Hội

Như đã thấy, các chủ đề được Hội quan tâm và viết sách xuất bản hàng năm là rất quan trọng, kịp thời, được hàng chục các thày cô, các chuyên gia đầu ngành, các nhà quản lý có kinh nghiệm biên soạn, được các nhà xuất bản có uy tín như NXB Chính trị Quốc gia – Sự thật, NXB Khoa học và Kỹ thuật, NXB Khoa học và Công nghệ, NXB Tài nguyên, Môi trường và Bản đồ Việt Nam,…phát hành. Nhiều đầu sách là “sách Nhà nước đặt hàng”, được các vị lãnh đạo bộ, ngành, kể cả Phó Thủ tướng viết Lời giới thiệu. Điều đó cũng phản ánh chất lượng các ấn phẩm. Các ấn phẩm thường đề cập tới cả lý thuyết và thực tiễn, cả kinh nghiệm trong nước và nước ngoài, đặc biệt là các đề xuất, kiến nghị những việc mà Nhà nước, các bộ ngành và cộng đồng, người dân cần thực hiện. Sách “Nhà nước đặt hàng” đương nhiên được phân bổ rộng khăp theo các địa chỉ có sẵn, còn các cuốn khác thường được biếu cho các đại biểu dự các cuộc hội thảo của Hội – những người thường xuyên là các tuyên truyền viên tích cực tới cộng đồng.

Sáng kiến 4 - Kinh nghiệm liên tục tổ chức loạt các hội thảo khoa học có chọn lọc về tài nguyên, môi trường, biến đổi khí hậu và phát triển bền vững

Kinh nghiệm liên tục tổ chức hàng loạt hội thảo khoa học về các chủ đề quan trọng và bức xúc về tài nguyên, môi trường, biến đổi khí hậu và phát triển bền vững là phương thức hoạt động có hiệu quả của VACNE.

Cùng với việc thực hiện có kết quả hàng loạt chương trình, đề tài, nhiệm vụ, đề án của các bộ ngành và các địa phương, đóng góp thiết thực vào hoạt động NCKH, ứng dụng công nghệ trong cả nước,ngay từ năm 2008,Hội tổ chức hàng loạt hội thảo khoa học “Biến đổi khí hậu toàn cầu và giải pháp ứng phó của Việt Nam”: năm 2008 tại Hà Nội và Nam Định, năm 2012, 2013, 2017 tại Hà Nội, năm 2014 tại Đà Nẵng và năm 2015 tại Huế. Đây là những vấn đề rất bức xúc, được dư luận hết sức quan tâm, nhưng lại là những vấn đề mới, phức tạp, cần được từng bước cập nhật một cách khoa học, phù hợp với tình hình thực tiến của nước ta.

Đồng thời, Hội BVTN&MT VN cũng đã liên tục tổ chức Hội thảo khoa học về bảo tồn Đa dạng sinh học phong phú bậc nhất thế giới tại dãy Trường Sơn, “miền đất hứa” trước tác động của biến đổi khí hậu:

- Hội thảo “Bảo tồn đa dạng sinh học dãy Trường sơn lần thứ nhất” tại Huế năm 2008, lần thứ hai tại Hà Nội năm 2009, lần thứ ba tại Hà Nội năm 2010.

- Hội thảo lần thứ tư tại Quảng Trị với chủ đề “Bảo tồn Sao La”, năm 2012; Lần thứ năm tại Đắk Lắk có chủ đề “Bảo tồn hệ sinh thái rừng Khộp” diễn ra năm 2013.

- Hội thảo lần thứ sáu diễn ra tại Đà Nẵng năm 2014 có chủ đề là “Bảo tồn gắn với Tri thức bản địa và sinh kế cộng đồng”.

- Hội thảo lần thứ bảy diễn ra tại Hà Nội năm 2017 có chủ đề là “Bảo tồn nhìn từ góc độ cộng đồng”.

Các hội thảo này của VACNE đã thu hút được đông đảo các ngành, các địa phương trong nước và cả đại diện của nước bạn Lào và Campuchia cũng như Tổ chức Bảo tồn đa dạng sinh học ASEAN có trụ sở tại Manila Philippin (ACB).

Đoàn Chủ tịch Hội thảo Bảo tồn Đa dạng sinh học dẫy Trường Sơn năm 2008

Những chủ đề được đề cập xuyên suốt mạch bảo tồn đa dạng sinh học dẫy Trường Sơn không chỉ đóng góp cụ thể cho các đối tượng nghiên cứu nhứ Sao La, rừng Khộp, mà còn đề cập tới không ít các nội dung còn chưa được quan tâm đúng mực như vấn đề tri thức bản địa, vấn đề vai trò cộng đồng trong bảo tồn, kể cả các vấn đề mang tầm chiến lược đối với khu vực.

Các cuộc hội thảo khoa học kể trên thường xuyên kết hợp với việc thăm quan khảo sát các địa bàn liên quan, thường xuyên kết hợp với việc truyền thông nâng cao nhận thức cộng đồng và tổng hợp, xuất bản sách dưới dạng phổ biến kiến thức cho cộng đồng.

Do tính chất phức tạp của các vấn đề mong muốn được truyền tải tới cộng đồng, đặc biệt mong muốn học tập kinh nghiệm của các nước, VACNE đã nỗ lực tìm kiếm cơ hội hợp tác với các nước bằng việc thực hiện các dự án, đặc biệt là việc phối hợp tổ chức các hội thảo về đánh giá tác động môi trường và đánh giá môi trường chiến lược, một vấn đề phức tạp cả về lý luận lẫn thực tiễn. Việc tổ chức thành công 8 hội thảo loại này với Hội Đánh giá tác động môi trường Hàn Quốc, sau mở rộng ra Trung Quốc và Nhật Bản đã đóng góp nhiều cho công tác này ở nước ta. Hội thảo “Đánh giá tác động và hậu quản lý” được tổ chức ở Đà Nẵng năm 2019, tiếp đó là Hội thảo “ĐTM và quản lý xung đột” được tổ chức ở Đà Lạt tháng 12 năm 2023. Đặc biệt Hội thảo “ĐTM và việc giảm CO2” đã được đồng tổ chức bên Hàn Quốc tháng 10 năm 2024. Các hội thảo ĐTM Việt – Hàn này luôn theo sát các vấn đề nóng, bức xúc thuộc một trong những lĩnh vực phức tạp trong quản lý môi trường, ĐTM và ĐMC.

Sáng kiến 5 - Sự kiện Bảo tồn Cây Di sản Việt Nam – Sáng kiến xã hội hóa công tác bảo vệ môi trường quan trọng nhất của VACNE

Trong “Lời giới thiệu” cuốn sách “Bảo tồn Cây Di sảnViệt Nam”, thực chất là cuốn “Cây Di sản Việt Nam”tập 3, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà khi đó đã viết: “Có thể nói, hoạt động bảo tồn Cây Di sản Việt Nam là sáng kiến quan trọng và trực tiếp góp phần bảotồn đa dạng sinh học, bảo vệ cảnh quan môi trường.Đây cũng là sự tiếp nối truyền thống văn hóa của cácdân tộc Việt, góp phần cải thiện đời sống người dân vàmở ra những hướng hoạt động mới trong lĩnh vực quảnlý tài nguyên, bảo vệ môi trường và ứng phó biến đổikhí hậu”.

Dưới đây chúng tôi xin mượn các đánh giá về sự kiện này được trình bầy trong cuốn “Doanh nghiêp với Thương hiệu Xanh cho Phát triển bền vững”, đồng Chủ biên TS Nguyễn Ngọc Sinh và GS.TS.NGND Trần Hiếu Nhuệ vừa được NXB Chính trị Quốc Gia – Sự thật xuất bản tháng 6 năm 2023 để nói về hiệu quả nhiều mặt của việc xã hội hóa công tác bảo vệ môi trường theo sáng kiến này của VACNE.

- Sự kiện Bảo tồn Cây Di sản Việt Nam bảo vệ được hàng nghìn cây cổ thụ mà không sử dụng kinh phí từ ngân sách nhà nước. Trong khi mỗi cổ thụ cần khoảng 10 triệu đồng để chăm sóc trong 1 năm như ở một số địa phương đang phải đầu tư, thì hơn 8.000 Cây Di sản đã được công nhận tới nay hoàn toàn không đòi hỏi kinh phí từ nguồn ngân sách nhà nước mà đạt hiệu quả cao, hoạt động chăm sóc, bảo vệ Cây Di sản rất bền vững.

- Sự kiện Cây Di sản tạo cơ hội có thêm việc làm, sinh kế mới ở một số địa phương, làm tăng nguồn thu nhập nhờ phát triển du lịch, thăm quan ở nhiều cộng đồng dân cư nơi có cây cổ thụ được công nhận Cây Di sản

Các địa phương, như huyện Tây Giang của tỉnh Quảng Nam, nơi có Rừng Pơ Mu Di sản; các địa phương ở Sơn La, Hà Giang, Điện Biên, Yên Bái, nơi có các quần thể chè Shan Tuyết được công nhận Cây Di sản, huyện Phong Điền, Cần Thơ, nơi có Giàn Gừa được công nhận Cây Di sản; Phú Yên, nơi có giống xoài được công nhận Cây Di sản,... đều xác nhận rằng, sự kiện Cây Di sản đã tạo được những địa điểm thăm quan, du lịch mới với nhiều ý nghĩa cả về giá trị tinh thần và vật chất rất phong phú, đa dạng, tạo cơ hội có thêm việc làm, sinh kế mới cho cộng đồng dân cư địa phương. Doanh thu tại 1 số địa điểm du lịch truyền thống khi có cây cổ thụ được công nhận là Cây Di sản được thông báo là tăng khoảng 15- 20%, ví dụ như thu nhập từ du lịch ở Rặng Duối Di sản tại xã Đường Lâm, thị xã Sơn Tây, Hà Nội; ở Cây Đa Di sản tại Sơn Trà, thành phố Đà Nẵng; ở huyện Côn Đảo, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, nơi có gần 100 Cây Di sản,...

- Hiệu quả về mặt văn hóa - xã hội là rất lớn, khó có thể đo đếm được

Đa số khu vực các Cây Di sản trở thành địa điểm sinh hoạt văn hóa của cộng đồng dân cư tại các địa phương, góp phần đoàn kết, nâng cao nhận thức, củng cố niềm tin,... Cây Di sản ở Trường Sa, ở các vùng biên giới Cao Bằng, Lào Cai, Lai Châu, một số tỉnh miền Trung, ở An Giang và ở nhiều địa phương khác không chỉ có ý nghĩa về mặt bảo tồn nguồn gen, đa dạng sinh học các cây quý hiếm mà còn có ý nghĩa cả về mặt chủ quyền, an ninh, quốc phòng. Cây Di sản đều là những biểu tượng đặc trưng cho văn hóa, tinh thần, gắn với truyền thống lịch sử ở mỗi địa phương, khu vực, là niềm tự hào của cộng đồng dân cư nơi họ sinh ra, lớn lên, trưởng thành. Chúng không chỉ là danh lam thắng cảnh đặc sắc mà còn chứng kiến nhiều thăng trầm của văn hóa, lịch sử. Cũng bởi giá trị văn hóa, tinh thần, lịch sử, cảnh quan môi trường to lớn đó mà nhiều Cây Di sản còn được coi là bảo vật của quốc gia và được bảo vệ, gìn giữ như di vật thiêng liêng của địa phương.

- Hiệu quả về mặt sinh thái, môi trường được trong và ngoài nước công nhận

Việc phát hiện ra những Cây Di sản có tuổi đời rất cao, có kích thước khổng lồ, có hệ sinh thái đặc biệt thuộc trên một trăm loài khác nhau, phân bổ ở hầu hết các tỉnh và thành phố trong cả nước có giá trị đặc biệt, mang lại nhiều hệ quả khác nhau về đa dạng sinh học, về tài nguyên và cảnh quan môi trường. Thậm chí, nhiều hội viên VACNE còn cho rằng, sự kiện Bảo tồn Cây Di sản Việt Nam đã làm xuất hiện một lĩnh vực khoa học mới là chăm sóc và kéo dài tuổi thọ những cây cổ thụ (trong tương lai có lẽ phải có “bệnh viện lão khoa” riêng cho cây cổ thụ, tương tự như bệnh viện lão khoa chăm sóc, chữa bệnh cho người cao tuổi).

Mong rằng, những “sáng kiến” xã hội hóa này của VACNE có thể gợi ý cho nhiều sáng kiến khác của các tổ chức trong hệ thống Liên hiệp hội KHKT Việt Nam cũng như trong các hoạt động mang tính xã hội khác.

 Bị chú: Trong bài này, tên các địa danh hành chính đều theo tên gọi trước 7/2025.