Trước, trong và sau Tết, khắp nơi diễn ra các phong tục Tết, trong đó nhất định có phong tục môi trường ngày Tết.
Phó Hội Viên – VACNE
Không phải chuyện lễ hội. Hơn 8000 lễ hội chính thức trên cả nước đâu chỉ có vào mùa xuân, ngày Tết. Quanh năm. Cũng không phải phong tục thăm viếng nhau, hoặc như mấy anh VACNE hát trong Tết ca tự sáng tác là “đi tìm hương Tết quê cha”. Càng không phải phong tục Tết trồng cây được Bác Hồ phát động cách đây gần nửa thế kỷ. Thế theo ông thì là phong tục Vua đi cày ngày Tết mà địa phương nọ vừa tái lập và trình diễn à. Một vị có vẻ khói chịu hỏi chủ quán. Chủ quán cười ra vẻ hiểu biết. Dạ thưa cũng không phải ạ. Đây là em muốn nói về phong tục đốt pháo của dân ta cơ ạ. Cả 4 ông khách đều bật kêu. Láo, láo, phong tục đốt pháo bị cả dân Việt Nam từ bỏ gần 20 năm nay rồi, sao còn nói lại làm gì. Hồi đó, thế giới chả tròn mắt nhìn Việt Nam vì đã thành công trong một việc tưởng như không thể thành công. Còn trong nước, hình như được đánh giá là một trong những chủ trương được thực hiện triệt để nhất đấy thôi.
Chủ quán lại cười ra vẻ hiểu biết. Dạ, thảo dân em biết cả ạ. Đấy là quý bác nói về Chỉ thị 406/TTg từ năm 1994 của Thủ tướng Võ Văn Kiệt đấy. Em nghe lỏm được nhiều chuyện, rất muốn kể, nhưng lại ngại. Cứ kể đi, ngại gì. Cả 4 vị đều háo hức muốn nghe. Chủ quán lại đủng đỉnh. Ngại lắm ạ. Một vị sốt ruột, thế sao không tra cứu wikileaks, biết đâu cũng có thì sao. Hay quá, sáng kiến hay quá. Chủ quán vui ra mặt, vì nếu có thật thì khỏi phải lo trách nhiệm làm lộ thông tin mật. Tội chết đấy, nghe đâu mấy ngày vừa qua, ông chủ wikileaks đang rất lo bị dẫn độ về Mỹ, nơi có thể bị tuyên tử hình vì tội gián điệp, làm lộ thông tin quốc gia. Chủ quán vừa lẩm bẩm, cùng lắm cũng chỉ bị tội liên đới truyền tin thôi, vừa mở wifi, tìm kiếm trên Google.
Ôi, đây rồi, cái cần tìm đây rồi. Chủ quán nhẩy cẫng lên, khác hẳn cái vẻ mủm mỉm cười thường thấy. May mà không bắt chước Acximet, nhảy từ bồn tắm trần truồng chạy ra ngoài đường và kêu tướng lên erika – ta tìm ra rồi. Kính thưa 4 vị, em xin đăng theo trình tự thời gian các bức điện, quý vị khắc biết được ý thảo dân này về một phong tục môi trường ngày lễ Tết. Để tiện, em sẽ đánh dấu điện tín theo vần chữ cái Latin. Em cũng phải lưu ý quý vị rằng, theo thông tin mới nhận được, ông chủ wikileaks sẽ bị dẫn độ về Thụy Điển. Đầy những rắc rối, trắc ẩn đang chờ đợi một con người. Đây là cuộc đời thực mà. Nhưng những thông tin mà trang web này tiết lộ chắc chắn sẽ còn mãi.
Điện tín A. Đúng rồi, năm nay Ngài Thủ tướng ra Chỉ thị cấm sản xuất, vận chuyển và đốt pháo nổ trên cả nước (Chỉ thị 406). Còn phải chờ xem họ quyết tâm đến đâu. Không thiếu việc đầu voi đuôi chuột. Chỉ thị này còn động chạm đến phong tục tập quán lâu đời của Việt Nam. Pháo đỏ gắn với lễ hội, gắn với các dịp vui và cả buồn nữa. Chính xác đấy, cả buồn nữa. Lại cấm khắp, cả thành thị và nông thôn, nghĩa là khắp nơi. Mấy nước xung quanh chỉ cấm ở thành phố lớn còn không xong. Hết.
Điện tín B. Có vẻ quyết liệt đây. Ngài Thủ tướng đã thành lập Ban Chỉ đạo quốc gia thực hiện 406 do đích thân Ngài làm Trưởng Ban. Mỗi tháng họp 1 lần, không kể đột xuất. Các ngành và một số địa phương trọng điểm đều phải cử đại diện lãnh đạo tham gia. Quân môi trường làm thường trực. Bọn này đang ráo riết tận dụng cơ hội để nâng cao vị thế, để chứng tỏ và để khẳng định. Ngài Thủ tướng có vẻ rất quyết tâm, đôn đốc ráo riết, chỉ đạo sát sao. Truyền thông ủng hộ, rất tập trung, liên tục. Hết.
Điện tín C. Tất cả các bộ bên này, phần lớn các địa phương, đoàn thể mà họ gọi là chính trị - xã hội đều ra nghị quyết thực hiện nghiêm chỉnh Chỉ thị 406, trong đó có nhiều biện pháp khá cụ thể. Hết.
Điện tín D. Thật lạ, có rất nhiều sáng kiến được đề xuất nhằm tuyên truyền 406, ngăn chặn đốt pháo. Ở nhiều nơi, từng hộ gia đình ký cam kết không mua và không đốt pháo. Học sinh các trường đều phải ký cam kết không mua, không đốt pháo. Đương nhiên, có không ít người chưa thông, ít nhất là muốn đốt 1 lần này nữa. Cánh môi trường bị chỉ trích, thậm chí bị đe dọa. Hết.
Điện tín E. Chúng tôi đang theo sát tình hình. Nguồn tin cho biết, Trưởng bộ phận giúp việc Ban Chỉ đạo nói lần trước hôm nay đi xe chống đạn xuống làng nghề làm pháo. Có khi hắn mặc cả áo giáp ấy. Mấy hôm trước nghe hắn trả lời nhà báo là đang bị đe dọa, là coi chừng Tết này cả nhà mày ăn no pháo đấy, lo mà phòng thân. Mặt hắn thì ai chẳng biết, lên tivi xoành xoạch. Không biết có ý đồ gì không, nhưng hung hăng lắm. Cùng hắn xuống thị sát làng nghề còn 3 người nữa, cải trang đủ kiểu. Hết.
Điện tín G. Tất cả các báo hàng ngày ở Trung ương và địa phương đều cập nhật tình hình thi hành Chỉ thị 406. Ít khi thấy hiện tượng này. Khắp nơi phạt. Nhiều báo đưa tin việc ngăn chặn hàng trăm xe gắn máy, xe thô sơ vận chuyển có tổ chức pháo nổ vào thành phố. Nhiều nơi cất giữ pháo bị phát hiện, xử lý. Việc tuyên truyền kèm xử phạt được đẩy mạnh. Người dân ở các làng nghề được bù tiền nếu nộp pháo đã chót làm. Các cửa khẩu kiểm soát gắt gao mặt hàng pháo và vật liệu liên quan. Hết.
Điện tín H. Họ thành công rồi đấy. Mấy ngày Tết im hẳn tiếng pháo. Các đội tuần tra vẫn thường trực 24/24. Bất ngờ. Vụ người nước ngoài bị phạt mà bên nhà hỏi là người Đông Bắc Á vừa từ Hồng Kông chuyển tiếp sang ngoại thành Hà Nội. Họ đốt pháo Hồng Kông chưa hết 1 băng thì dân xung quanh ầm ầm kéo tới. Sợ quá mấy vị ngoại quốc rúc vào gầm gường chốn. Sau đó họ nhận lỗi và được tha vì thực sự đám này chưa biết lệnh cấm. Hết.
Điện tín I. Nước ở vùng các làng nghề làm pháo và xung quanh bị đỏ ngòm, ô nhiễm do khi thu các bánh pháo đã chót sản xuất, gấp gáp quá không kịp chôn, chỉ đem vứt xuống ao. Có nơi lấy sân vận động làm nơi tập kết. Quá tải nên gây ô nhiễm thứ cấp. Bộ đội hóa học đang phải thu dọn, khử độc. Tốn kém đấy. Bù cho người dân 300 VNĐ 1 bánh pháo, mà có nơi phải mất hàng chục tỷ đồng, tương đương 1 triệu USD. Bây giờ lại khử độc. Hết.
Điện tín K. Họ không cấm pháo hoa. Có người cho là chưa cấm, có người lo là nếu cấm cả pháo hoa thì đón giao thừa bằng gì. Có đề xuất đánh trống, gõ chiêng, thả đèn trời. Cánh môi trường phản đối, yêu cầu cấm cả pháo hoa. Hết.
Điện tín L. Theo một số dư luận, chuyện cấm pháo chưa xong hẳn đâu. Tổng kết rồi, khen thưởng rồi, rút kinh nghiệm nữa. Nhưng đã thấy trước là năm nào cũng phải tiếp tục vận động. Hết.
Mọi người đang hào hứng nghe và lặng lẽ ôn lại câu chuyện cách nay gần 20 năm thì chủ quán dừng lại, láu lỉnh nhìn các vị khách. Một vài vị thú nhận, thì ra lắm chuyện thật, nhưng mà cuối cùng đã tránh được cái phong tục đã thành tệ nạn, ít ra cũng gần 2 thập niên rồi, được đông đảo người dân đồng tình.
- Họ quan tâm việc này làm gì nhỉ? Một vị ngoại lục tuần chậm rãi đưa ra câu hỏi. Chủ quán bàn:
- Chắc có lý do của nó, mà lý do không hẳn nằm ở bản thân việc loại bỏ phong tục này.
- Đúng đấy. Mấy vị khác tán đồng. Rồi một vị vừa ngáp vừa nói.
- Thôi, hôm nay ngồi lâu quá rồi. Tản mạn thế là đủ. Hôm khác ta lại bàn. Chuyện cộng đồng, chuyện phong tục, rồi phong tục môi trường. Lại chưa kể những kiêng kỵ văn hóa nữa chứ. Chào chủ quán và mọi người nhé. Tôi về đây.
Nói rồi đi vội ra cửa quán, tay thọc vào túi tìm bao thuốc và cái bật lửa. Chắc là mót lắm rồi vì quán không cho hút thuốc mà. Mọi người nháy mắt nhìn nhau, bắt tay và hẹn gặp vào chiều mai, chủ nhật./.