(VACNE) - Tại Tọa đàm về Đề án chặt thay thế 6.700 cây xanh đường phố Hà Nội, ngày 23/302015 tại Hà Nội, GS. TSKH Phạm Ngọc Đăng, Phó chủ tịch Hội Bảo vệ TN&MT Việt Nam, thay mặt Hội, đã có bài phát biểu. Xin trân trọng giới thiệu bài phát biểu này
GS-TSKH Phạm Ngọc Đăng phát biểu tại Tọa đàm
1. Việc chặt cây xanh đường phố Hà Nội ồ ạt vừa qua là hành động phá hoại
Cây xanh đô thị có giá trị rất hữu ích về điều hòa vi khí hậu (tạo bóng râm mát, che bức xạ mặt trời, trong quá trình lục diệp hóa, cây xanh hấp thụ nhiệt, hấp thụ khí độc hại CO2, nhả ra dưỡng khí O2); Cải thiện chất lượng môi trường không khí (hấp thụ các khí thải ô nhiễm, lọc bụi, hút giảm tiếng ồn); Đất có cây xanh có tác dụng thẩm thấu nước mưa, giảm úng ngập đô thị; Cây xanh tạo ra cảnh quan, thẩm mỹ đô thị; Có sức hút du lịch trong và ngoài nước; Có tác dụng bảo tồn các nguồn gen quý hiểm, bảo tồn đa dạng sinh học; Một số không ít cây xanh còn có giá trị về nhân văn, lịch sử và văn hóa, là chứng nhân lịch sử, rất nhiều cây xanh đường phố đã trở thành “người bạn” thân thiết, “điểm tựa sinh thái- nơi gửi gắm tâm tư”, là nơi nghỉ ngơi hóng gió mát, giải tỏa các stres, là nơi tâm linh … của các gia định lân cận, nhất là đối với các cụ già và trẻ em, như là cây Đa cổ thụ trong sân tòa soạn báo Nhân dân, cây Gạo và cây Lộc vừng ở bờ hồ Gươm, 2 cây Đa ở vườn hoa Lý Tử Trọng và ở trong công viên Thống nhất do Bác Hồ trồng vào năm 60 của thế kỷ trước, cây Bồ Đề trong sân chùa Trấn Quốc do Tổng thống Ấn độ trồng lưu niệm. Đô thị có hệ thống cây xanh đẹp, đa dạng và phong phú như Singapore có sức hút du lịch mạnh đối với khách du lịch muôn phương. Rất nhiều khách quốc tế đã đến Hà Nội nhiều lần, yêu mến và ca tụng Hà Nội đẹp xinh, gần gũi với thiên nhiên, vì nội thành Hà Nội có nhiều sông hồ và nhiều cây xanh.
Từ cuối thế kỷ 19 người Pháp đã trồng cây xanh đường phố Hà Nội theo thiết kế quy hoạch cây xanh đô thị, tạo ra nhiều đường phố có cây xanh đặc biệt đẹp như các đường phố Lò Đúc, Phan Đình Phùng, Trần Hưng Đạo, Lý Thường Kiệt, Hai Bà Trưng, Trần Phú, Hoàng Diệu…, đến nay nhiều hàng cây đường phố đã có tuổi đời từ 70 đến 150 năm, có một số cây có tuổi đời cao hơn nữa. Thời đại Hà Nội phát triển và mở rộng gần đây, quy hoạch phát triển cây xanh Hà Nội luôn luôn được các nhà quy hoạch kiến trúc gắn kết chặt chẽ với quy hoạch phát triển các khu đô thị mới, tạo ra các đường phố mới rộng rãi, đường 2 chiều, giải phân cách trồng cây bụi, trồng hoa, thảm cỏ, vỉa hè rộng trồng cây xanh to cao đẹp, như các đường phố: Liễu Giai, Hoàng Quốc Việt, Lê Đức Thọ, Phạm Hùng, Nguyễn Chí Thanh, Trần Duy Hưng, v.v… Việc thay thế các cây bị sâu bệnh, ốm yếu, gẫy đổ, hay tỉa cây cắt cành cần thiết, v. v…, là việc làm thường xuyên và rất hợp lý mà Công ty Cây Xanh Hà Nội đã từng làm lâu nay. Cần nhớ rằng khi chỉnh trang hệ thống cây xanh đường phố và vỉa hè trong dịp Đại lễ kỷ niệm 1000 năm Thăng Long – Hà Nội (2010) thì tổng số cây bị chặt hạ và thay trồng bằng cây mới cũng chỉ là 302 cây. Thế mà chỉ trong một thời gian rất ngắn vừa qua đã có trên một nghìn cây đường phố Hà Nội đã bị hạ chặt.
Vì vậy, việc chặt thay cây của Hà Nội ồ ạt không có phân tích cơ sở khoa học, văn hóa và xã hội vừa qua có thể nói là một hành động tàn phá tài sản vật chất và phi vật thể của cộng đồng, nhiều người dân Hà Nội coi đây như là hành động của “lâm tặc”.
2.Sai sót này là do UBND Hà Nội đã phê duyệt Đề án chặt thay cây đường phố thiếu cơ sở khoa học, xã hội và văn hóa, vi pham quy định pháp luật của Nhà nước
Chiều ngày 20/3/2015 Phó Chủ Tịch UBND Hà Nội Nguyễn Quốc Hùng họp Báo đã nói “Đề án thay thế cây là chủ trương đúng. Tuy nhiên sự nôn nóng của các nhà tài trợ, thông tin thiếu minh bạch của các đơn vị triển khai khiến dư luận chưa đồng tình..”. Theo tôi nói như Phó Chủ Tịch Nguyễn Quốc Hùng như vậy là chưa thấy sai sót nghiêm trọng của lãnh đạo UBND Hà Nội. Tôi cho rằng việc chặt cây ồ ạt vừa qua là hoàn toàn sai và gây ra hậu quả nghiêm trọng đối với môi trường, cảnh quan, kiến trúc, văn hóa và xã hội đô thị Hà nội lâu dài có thể hàng chục năm sau hoặc lâu hơn nữa mới có thể khắc phục được.
Người chịu trách nhiệm chính đối với thiếu sót này phải là lãnh đạo UBND Hà Nội, vì đã chỉ đạo và phê duyệt Đề án “Cải tạo, thay thế cây xanh hai bên đường HN giai đoạn 2014-2015”. Trong Đề án này đã lên kế hoạch: (1) Chặt thay thế 4500 cây không đúng chủng loại cây đô thị và (2) Chặt 2208 cây cong, nghiêng, xấu , nguy hiểm cản trở giao thông; Tổng cộng là chặt thay thế 6.708 cây. Trong Đề án hầu như không có lý giải khoa học và thực tiễn cụ thể vì sao lại phải chặt tới 6.708 cây này. Đây là điều trái với Nghị định số 64/2010/NĐ-CP của Chính Phủ về Quản lý cây xanh đô thị. Vì trong Nghị định số 64/2010/NĐ-CP của Chính Phủ quy định chỉ có 3 loại cây đô thi được chặt không cần xin phêp, đó là (1) Cây đã chết, đã bị đổ, hoặc có nguy cơ đổ gây nguy hiểm; (2) Cây bị sâu bệnh hoặc già cỗi; (3) Cây trong phạm vi Dự án đầu tư phát triển. Hầu như 6700 cây sẽ chặt mà trong Đề án này nêu ra đều không thuộc 3 loại cây này, nên trước khi chặt cần phải làm thủ tục xin phép chặt đối với từng cây. Do đó có thể nói Đề án chặt thay thế 6.700 cây xanh đường phố Hà Nội đã vi phạm quy định của Nghị định số 64/2010/NĐ-CP của Chính Phủ về Quản lý cây xanh đô thị.
3.Việc chặt phá toàn bộ cây xanh trên đường Nguyễn Trãi, Thanh Xuân, Bưởi , khu vực Cổ Nhuế phục vụ Dự án đường sắt cao tốc cũng là hành động vi phạm Luật BVMT và Luật Đầu tư.
Sở Xây dựng gần đây đã quyết định chặt phá hàng loại cây to ở các đường đang và sẽ xây dựng đường tầu điện trên cao, như là các đường Thanh Xuân, Nguyễn Trãi, đường Bưởi, Cổ Nhuế cũng là vi phạm Luật BVMT và Luật Đầu tư. Các hàng cây xanh trên các đường phố này đã có tuổi thọ gần trăm năm, là một cấu thành xanh không thể thiếu được của không gian đô thị, chúng đang ở thời kỳ phát triển tốt, nên cần phải bảo tồn các hàng cây xanh này trừ trường hợp bất khả kháng. Theo chúng tôi được biết thì trong Báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM) đối với Dự án đường sắt trên cao giai đoạn 1 không hề có đánh giá, bàn luận gì về việc chặt phá toàn bộ các hàng cây lâu năm của các đường phố này. Vì vậy, theo luật BVMT trước khi quyết định chặt phá các hàng cây này, Chủ Dự án công trình đường sắt cao tốc cần phải thực hiện lập Báo cáo ĐTM bổ sung đối với phương án chặt phá cây xanh này và phải được Hội đồng Thẩm định ĐTM của Nhà nước thông qua. Trong quy trình ĐTM cần phải tiến hành tham vấn các cơ quan, tổ chức xã hội và cộng đồng có liên quan. Chỉ khi nào phương án chặt toàn bộ cây xanh do Chủ công trình đề xuất được Hội đồng thẩm định thông qua và Bộ TN&MT cho phép thì mới được chặt cây.
4. Lãnh đạo Hà Nội nên xin lỗi dân và sửa đổi ngay Đề án chặt thay thế 6.700 cây xanh đường phố
Tôi cho rằng ngày 21/3/2015 Chủ Tịch UBND Hà Nội Nguyễn Thế Thảo ra quyết định ngừng chặt cây thay thế là việc làm kịp thời, nhưng chưa tương xứng với sai sót rất lớn và hậu quả nghiêm trọng do lãnh đạo UBND Hà nội đã phê duyệt và chỉ đạo thực hiện Đề án này gây ra.
Tôi đề nghị lãnh đạo UBND Hà Nội cần phải:
- Thực sự xin lỗi dân;
- Thu hút chuyên gia giỏi có liên quan tiến hành ngay việc sửa chữa Đề án và thẩm duyệt lại Đề án này;
- Mời các chuyên gia giỏi tư vấn cho việc triển khai ngay kế hoạch trồng cây xanh thay thế cho từng cây ở từng đường phố đã bị chặt (chọn cây, kỹ thuật trồng và chăm sóc cây, v.v…);
- Thi hành kỷ luật những người chịu trách nhiệm liên quan, dù họ đang là lãnh đạo cao nhất của Thành phố.