Trông người lại ngẫm đến ta. Kỳ 3: An ninh môi trường
Câu chuyện an ninh mở ra, không to tát gì, nhưng chắc phải lớn hơn mấy cánh hoa tim tím kia rồi
Phó Hội Viên – VACNE
Nhân Báo cáo Hiện trạng Môi trường 2011 được công bố
Ông anh, ông khách thứ tư vừa tới đã thấy bàn tròn cạnh cửa sổ nhìn ra hồ nước có những 4 người. Ngoài 3 ông mấy hôm nay hăm hở thảo luận về sự kiện công bố Báo cáo hiện trạng, còn xuất hiện một ông có bộ ria mép đẹp, nhưng cắt tỉa không chỉn chu như ông nhạc sỹ nọ hoặc một ông thuộc Hội đồng Cây di sản của VACNE. Tuy nhiên, ông Râu này rất nổi bật. Ông ngồi tránh ra một chút, kéo ông thứ 4 ngồi cạnh. Hai ông bắt tay nhau rất chặt. Họ đều quen nhau. Tất nhiên rồi, cái gia đình VACNE nhỏ bé này, một cái phòng con con vừa họp vừa làm việc. Khách của một người là của chung luôn. Một cái quán bé xíu, rất khó tìm đối với người lạ, nhưng lúc nào cũng có khách. Và một trang báo điện tử. Những bài thơ con cóc. Mỗi ngày ít nhất một bài Tản mạn. Thế là thành một gia đình. Gia đình gia đình. Câu hát của ai nhỉ. À, tiếng đài nho nhỏ trên vách. Một bông hoa dại cũng nho nhỏ trên đĩa nước bé xíu. Và câu chuyện an ninh mở ra, không to tát gì, nhưng chắc phải lớn hơn mấy cánh hoa tim tím kia rồi.
- Anh Râu à, sao lại gọi là an ninh môi trường nhỉ. Ngày trước, hồi sắp xảy ra sự kiện Y2K, tôi đọc đâu đó thấy người ta gọi là an ninh sinh thái cơ mà?
- Đúng đấy. Anh Râu trả lời ông khách thứ 1. Bây giờ bọn tôi gọi là an ninh môi trường. Có cuốn sách “Bảo đảm an ninh môi trường cho phát triển bền vững” của VACNE, được ông Bộ trưởng ủy viên Trung ương nhắc tới trong bài phát biểu tại Đại hội Đảng vừa qua, rồi nhiều báo đài, nhiều nhà khoa học sử dụng, cụm từ an ninh môi trường giờ đã quen rồi. Nhưng Báo cáo hiện trạng vẫn phải đưa ra một định nghĩa để dễ đọc, dễ hiểu, mặc dù Báo Tài nguyên và Môi trường điện tử của Bộ đang đăng tải cuốn sách trên. Trong vòng chưa đầy 1 tháng đầu năm nay, Báo đã đăng 11 bài theo các mục của cuốn sách.
- Vậy mà vẫn chưa được hiểu đúng đâu. Ông khách thứ 2 nói tiếp. Tôi bị nhiều người hỏi là, thế an ninh môi trường như Báo cáo Hiện trạng nêu là bao gồm an ninh nguồn nước, ô nhiễm xuyên biên giới và sinh vật ngoại lai xâm hại, sinh vật biến đổi gien xâm lấn à.
- Thế theo ông, cần trả lời câu hỏi trên thế nào? Ông anh thứ 4 chất vấn ông thứ 3. Ông này ra vẻ đã đọc kỹ cuốn của VACNE, nói như đọc thuộc lòng.
- Tôi sẽ trả lời thế này, An ninh môi trường là những vấn đề liên quan đến việc tranh chấp tài nguyên, mâu thuẫn sử dụng nguồn nước, xử lý hậu quả ô nhiễm môi trường, hậu quả biến đổi khí hậu, là sự chênh lệch phát triển giữa các vùng, ô nhiễm xuyên biên giới, là là….
- Thôi thôi, nói thế thì khác gì sách. Mà chắc gì đã hiểu đúng. Ông Râu thử nói vài lời vàng ý ngọc xem nào.
- Không dám. Ông Râu nói từng câu rõ ràng, cứ như đang đọc một bản đã có sẵn. Thực ra nhiều nước như Mỹ, Nga, Nhật, Trung Quốc, Đức đã nghiên cứu và có chiến lược an ninh môi trường quốc gia từ nhiều thập kỷ nay rồi. Đây là một bộ phận quan trọng, ngày càng quan trọng của an ninh quốc gia. Giải quyết các vấn đề an ninh môi trường không thể theo kiểu phản ứng tự phát, thấy chỗ nào vỡ thì đắp vá. Giải tán được một vụ người dân chặn xe rác không cho đổ vào bãi đã hết hạn sử dụng không phải là đã bảo đảm an ninh môi trường ở đó.
- Tôi hiểu rồi, ông thứ 1 phấn chấn. Cho nên, vừa qua ta to tiếng về chuyện mấy đập thủy điện trên thượng nguồn Mekong là cũng theo kiểu Thầy bói sờ voi thôi, có đúng không?
- Đúng, ông Râu nói. Chuyện an ninh nguồn nước, an ninh môi trường của lưu vực sông Mekong là chuyện cực lớn, mang tính chiến lược. Rồi chuyện an ninh môi trường gắn với bảo tồn đa dạng sinh học dãy Trường Sơn cũng có nhiều nét tương đồng. Ta đã chuẩn bị được gì chưa? Còn ít lắm, và nhất là chưa theo đúng cách tiếp cận an ninh môi trường. Ông anh có cách gì không?
Ông anh trầm ngâm nhìn xuống sàn. Ít khi thấy ông này như vậy, thường là phản ứng nhanh nhưng cũng thường được bàn cà phê tán đồng. Lần này rất phân vân. Cơn gió nhẹ từ mặt hồ thổi vào, mấy cánh hoa dại xoay xoay trên mặt nước. Ông anh nói chầm chậm.
- Khó quá mấy ông bạn già ơi. Lực bất tòng tâm. Những nghiên cứu trước đây của chúng ta quá mỏng. Bây giờ có ai làm gì về nội dung này đâu. Còn ta thì không thể tự làm được rồi. Cho nên, chẳng có cách gì đâu, ngoài lo lắng. Không biết đến lúc nào mới có một nghiên cứu nghiêm túc về vấn dề này ở nước ta. Tôi rất muốn đề xuất một ý tưởng, nhưng chắc cũng chỉ là ném đá xuống ao thôi.
- Thì ông anh cứ nói đi. Cả 4 người đều thúc giục.
- Là thế này, nếu được, mong rằng Bộ Tài nguyên và Môi trường sẽ chọn chuyên đề an ninh môi trường làm chủ đề chính của Báo cáo hiện trạng môi trường thường niên, năm 2013 chẳng hạn. Các vị thấy sao?
- Được thế thì còn gì bằng. Anh Râu nói ngay. Họp Ban chấp hành Trưng ương Hội cuối năm nay, ta nhờ mấy ông Trung ương của VACNE ghi vào nhiệm vụ, rồi khuyến nghị Bộ Tài nguyên và Môi trường. Biết đâu ông Bộ trưởng mới lại chấp nhận.
Không khí Quán cà phê vui hẳn lên. Hy vọng lại được nhen nhóm như bao nhiêu lần trước đã từng được nhen nhóm. Chẳng ai thèm nhớ là có lần nào hy vọng thành hiện thực không, nhưng họ vẫn vui. Và có lẽ để tìm nguồn vui đó, họ đến đây thường xuyên, gần như hàng ngày. Ông chủ quán khuyến mại ấm trà đắng Cao Bằng vừa được biếu. Mọi người chia tay nhau mà quên cả hẹn xem chủ đề tới là gì. Có sao đâu, kỳ sau sẽ rõ. (còn tiếp).