Tạo cơ chế khai thác tri thức cộng đồng để bảo vệ môi trường và phát triển bền vững đất nước *
(*) Bài phát biểu tại buổi làm việc của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng với Liên hiệp các Hội KHKT Việt Nam ngày 13 tháng 8 năm 2011
Nguyễn Ngọc Sinh
Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam
Kính thưa,…………….
Gần đây, những vấn đề về bảo vệ môi trường, về phát triển bền vững, về biến đổi khí hậu, về an ninh môi trường ngày càng được quan tâm. Đội ngũ tri thức Việt Nam cũng đang nỗ lực đóng góp cùng cộng đồng cả nước.
Là người được tham gia từ đầu các hoạt động quản lý môi trường, tôi xin phép đề cập tới một khía cạnh mà tôi cho là quan trọng nhằm phát huy tri thức cũng như đội ngũ trí thức Việt Nam trong thời gian tới.
Có một thuật ngữ về tri thức bản địa, tức là các tri thức của cộng đồng gắn liền với các cây, các con ở địa phương. Việt Nam ta được trời phú cho sự đa dạng về sinh học, về tài nguyên thiên nhiên. Như vậy, tri thức bản địa của ta cũng vô cùng phong phú. Tiếc là kho tri thức đó chưa được khai thác, và do nhiều lý do, đang bị mai một dần. Thậm chí, đã có nhiều ý kiến theo kiểu răn đe về “lời nguyền tài nguyên”, cứ như là không may vì ta lại có lắm tài nguyên thiên nhiên thế.
Hội BVTN&MT Việt Nam chúng tôi đã nghiên cứu kỹ vấn đề này và gần đây đã có văn bản chính thức đề nghị Bộ Tài nguyên và Môi trường xem xét trình Chính phủ ban hành Nghị định về việc nâng cao vai trò cộng đồng bảo vệ môi trường và phát triển bền vững đất nước. Theo lý thuyết hiện đại và phù hợp với Tuyên ngôn của Hội nghị Thượng đỉnh của Liên hợp quốc về Phát triển bền vững, chúng tôi xoay quanh 4 nội dung chính nhằm phát huy sức mạnh cộng đồng, trong đó có đội ngũ tri thức, là:
- Bảo đảm cung cấp thông tin đầy đủ, nhiều chiều, thường xuyên, liên tục, được quy định bằng các văn bản quy phạm pháp luật.
- Tạo mọi điều kiện để cộng đồng tham gia và chủ động bảo vệ môi trường, những việc cộng đồng làm được thì nên giao hẳn, kể cả việc nghiên cứu khoa học, tổ chức sự kiện, truyền thông nâng cao nhận thức, tư vấn phản biện, giám sát kiểm tra,… trong lĩnh vực môi trường
- Bình đẳng về tư pháp đối với mọi đối tượng, và
- Bảo đảm điều kiện nâng cao năng lực cho cộng đồng, đủ sức đảm nhận các hoạt động liên quan.
Đối với Đảng lãnh đạo, Hội chúng tôi xin kiến nghị rằng, trong nhiệm kỳ này BCH TW Đảng nên nghiên cứu và ban hành một Nghị quyết của Trung ương về các vấn đề liên quan đến bảo vệ môi trường, phát triển bền vững, ứng phó với biến đổi khí hậu và bảo đảm an ninh môi trường, trong đó chỉ rõ cơ chế khai thác tốt nhất tri thức cộng đồng và vai trò của đội ngũ trí thức.
Xin chân thành cảm ơn.