Phản đề 8. Thấy hệ sinh thái nhưng không thấy tù nhân sinh thái

TẢN MẠN MÔI TRƯỜNG

Thứ Sáu, 15/07/2011 | 04:28:00 AM

Mỗi hệ sinh thái đều có “tù nhân” riêng của nó. Thuật ngữ “tù nhân sinh thái” (Ecoprisoners) do tạp chí Ambio đặt ra để chỉ những người, những cộng đồng thích nghi với hệ sinh thái đến mức lệ thuộc vào hệ, không có khả năng/hoặc không thích thoát ra khỏi hệ.

Dr. Cà Xáy VACNE

Tù nhân sinh thái là một loại sản phẩm đặc trưng của hệ sinh thái, loại sản phẩm này sinh ra một cách tự nhiên, từ từ, khiến cho bản thân tù nhân của hệ ít khi nhận thấy họ trở nên lệ thuộc vào các điều kiện của hệ. Trên bình diện nào đó, các loài sinh vật địa phương hay đặc hữu là hoàn toàn thích hợp với khái niệm “Tù nhân sinh thái”. Tuy nhiên Thuật ngữ “Tù nhân sinh thái” chỉ áp dụng cho con người.

Trong những hệ sinh thái cằn cỗi, khó khăn và ít sinh lợi, chúng ta vẫn gặp nhiều cộng đồng nghèo, thậm chí họ ít quan tâm hay không quan tâm đến đồng tiền, trình độ học vấn thấp, sống khép kín trên nền tảng một nền văn hoá bản địa nhiều bản sắc riêng. Những cộng đồng này gặp nhiều khó khăn trong việc hội nhập xã hội với các vùng khác, trong lĩnh vực phát triển kinh tế xã hội (công nghiệp hoá, hiện đại hoá). Họ là tù nhân của một hệ sinh thái mà bản thân họ đã nhiều đời lệ thuộc.

Người dân đô thị hiện đại cũng không hơn gì cộng đồng nói trên: cuộc sống của họ phụ thuộc rất nhiều vào ti vi, vào điện thoại di dộng, vào xe gắn máy, ô tô tư nhân, vào máy điều hoà nhiệt độ, vào siêu thị… và đặc biệt là vào tiền. Họ đã quen sống tiện nghi, năng động hơn nhưng cũng ốm yếu hơn và lệ thuộc vào dịch vụ nhiều hơn những người dân nghèo ở vùng nông thôn – rừng núi nói trên. Họ cũng là một loại tù nhân của hệ sinh thái đô thị.Người dân đô thị ngày càng trở nên lệ thuộc vào dịch vụ. Nhiều thanh niên lớn lên không biết cách làm gà hay cá để chế biến món ăn vì họ đã quen mua thịt gà hay cá làm sẵn ở siêu thị, họ cũng không thể rời chiếc máy tính nối mạng vì đã quá quen “chat” hoặc sục sạo hàng ngày trên mạng internet. Nhiều phụ nữ quên mất khả năng tự gội đầu. Đa phần người dân đô thị quên mất khả năng đi bộ. Chúng ta cũng quên dần các phép tính cộng trừ nhân chia vì đã có máy tính bỏ túi, không thích bận bịu vì con thơ hoặc cha mẹ già vì đã có trường mầm non và viện dưỡng lão… Những tính chất mới này xuất hiện dần trong cuộc sống đô thị do chính hệ thống này tạo ra.

Một số vùng châu Phi mất ổn định trong thời gian dài. Người dân quen sống bằng lương thực thực phẩm cứu trợ từ nước ngoài đến mức quên mất nghề nông nghiệp và cả kỹ năng nấu nướng các món ăn truyền thống.

Chính phát triển góp phần tạo ra tù nhân của một hệ sinh thái thông qua việc tước đoạt khả năng tự giải phóng của các tù nhân một cách vô tình hoặc có ý thức.

Trong thực hành quản lý hệ sinh thái, chúng ta hay chú ý đến việc tạo ra một hệ thống với một mục tiêu mới phù hợp với mong đợi của chúng ta, nhưng lại ít khi để ý đến những tù nhân của hệ thống sẽ tồn tại như thế nào. Hoặc ngược lại, chúng ta muốn “giải thoát” cho tù nhân của một hệ thống mà chúng ta cho là “lạc hậu” nhưng lại chỉ chú ý đến bản thân họ mà không hiểu rõ cái hệ thống đã tạo ra họ.

Không ít nông dân mất đất, người miền núi mất rừng cũng là một kiểu “tù nhân” của hệ thống bị “giải thoát” ra lề xã hội khi hệ sinh thái tạo ra họ bị thay đổi nhanh chóng. Cần phải thấy “tù nhân” là sản phẩm, là một bộ phận hữu cơ của hệ sinh thái và họ chỉ có thể được “giải thoát” để lại trở thành tù nhân của một hệ sinh thái mới khi hệ sinh thái cũ thay đổi một cách từ từ và hợp lí

Nhưng thế nào là từ từ và hợp lí? Câu hỏi vẫn để ngỏ cho các nhà hoạch định phát triển cũng như các nhà Bảo tồn Thiên nhiên.

Các tin khác

Cảm thông

(19/01/2025 07:03:PM)

Gala cuối năm

(11/01/2025 10:43:PM)

TẤM LÒNG

(07/01/2025 10:42:AM)

Mừng Lo

(06/01/2025 10:01:AM)

Thành phố xanh