Phản đề 1:Cho rằng nguyên nhân và kết quả luôn đi liền với nhau trong không

TẢN MẠN MÔI TRƯỜNG

Phản đề 1:Cho rằng nguyên nhân và kết quả luôn đi liền với nhau trong không - thời gian.

Thứ Bảy, 09/07/2011 | 04:53:00 AM

Trong công tác Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường hay gặp những sai lầm có tính chất phổ quát, được gọi là các phản đề. Có 14 phản đề phổ biến. Đây là phản đề số 1. Để hiểu rõ các phản đề này, Quý bạn đọc cần xem kỹ 10 nguyên lí của Thực tại đã đăng trong mục Tản mạn Môi trường trên trang web www.vacne.org.vn.

Dr. Cà Xáy VACNE

Nứt đất Di Linh 2011

Người xưa khuyên rằng đi qua ruộng dưa chớ cúi xuống buộc dây giày, vì rất dễ bị chủ ruộng vu cho là ăn trộm dưa mà không cãi lại được.

Nhớ lại cách đây vài năm, cá đối có bề ngang rộng 2cm chết trắng vịnh Đà Nẵng. Ngay khi đó nhiều ‘chuyên gia” giải thích nguyên nhân là môi trường vịnh Đà Nẵng ô nhiễm. Khi được chất vấn là nếu môi trường vịnh Đà Nẵng ô nhiễm thì tại sao chỉ làm chết mỗi loài cá đối, mấy “chuyên gia” lại chống chế là do thức ăn của loài cá này bị nhiễm độc nên chỉ chúng mới chết. Lại bị chất vấn rằng nếu thức ăn của cá đối bị nhiễm độc thì tại sao cá to cá bé lại không chết mà chỉ có cá 2cm “vòng 2” mới chết. Không thấy “chuyên gia” nào phát biểu nữa.

Thảm họa hạt nhân Fukushima Nhật Bản đầu năm nay được gán tội ngay cho động đất và sóng thần. Nhưng ai cũng biết cái vùng ven biển xứ này không trước thì sau cũng phải động đất và sóng thần. Câu hỏi đặt ra là tại sao khi “quy hoạch” nhà máy điện hạt nhân ở đó, các chuyên gia không biết động đất và sóng thần hay sao? Vụ Chernobyl ở Ukraina thì có sóng thần và động đất đâu?

Cái lỗi của sự lí giải đơn giản là ở chỗ cứ có chuyện gì xảy ra cũng được gán cho các nguyên nhân ngay ở đấy, ngay lúc đấy mà không chỉ ra được cái nguyên nhân sâu xa của sự cố.

Nguyên nhân là sự tương tác ngầm của nhiều biến liệu nằm trong hệ thống mà sự cố được tạo ra không phải bao giờ cũng nằm ngay tại nơi khởi phát và ngay tại khi sự cố xuất hiện. Một sự cố môi trường thường bắt nguồn từ nguyên nhân rất xa và rất xưa. Bởi vì thế mạnh của các nguyên nhân này chính là ở chỗ nó ẩn dấu rất kín đáo trong hệ thống, và hoạt động tuân thủ nguyên tắc đòn bẩy: ở dạng ẩn náu, chúng tạo ra cánh tay đòn dài để làm cho một biến động nhỏ sẽ được khuếch đại gây ra những kết quả ở rất xa và khó đảo ngược. Chúng ta có thói quen khi phát hiện thấy “vấn đề” là cố gắng tìm kiếm nguyên nhân ngay tại nơi và tại lúc xảy ra “vấn đề”. Đấy chính là cội nguồn của những sai lầm chết người trong quản lý.

Lũ lụt vùng đồng bằng đa phần là do rừng tận đầu nguồn bị chặt phá. Nước ngầm bị nhiễm độc có thể là do một kho thuốc trừ sâu bỏ hoang trước đó 30-40 năm. Một cử nhân tốt nghiệp xuất sắc có thể là kết quả học tập theo phương pháp đúng từ thời phổ thông. Newton phát minh ra định luật hấp dẫn không phải chỉ từ khi ông thấy quả táo rơi…

Những “nguyên nhân” tìm thấy tức thời ngay tại nơi xuất hiện “vấn đề” thường là những “nguyên nhân” phụ, có tính bề nổi, thường mang tính chủ quan, thậm chí không phải là nguyên nhân thực sự.

Các tin khác

Cảm thông

(19/01/2025 07:03:PM)

Gala cuối năm

(11/01/2025 10:43:PM)

TẤM LÒNG

(07/01/2025 10:42:AM)

Mừng Lo

(06/01/2025 10:01:AM)

Thành phố xanh

(03/01/2025 10:06:AM)