Phản đề 10. Bỏ qua tính đa chiều của hệ sản xuất
Mỗi một hệ sản xuất (HXS), và ngay một sản phẩm - con đẻ của hệ sản xuất - đều ít nhất có 7 chiều. Thường thì chỉ một vài chiều được nhận diện.
Dr. Cà Xáy VACNE
“Cái méo là mẹ cái tròn” – thông điệp trong gốm méo Phù Lãng, Bắc Ninh
HSX là kết quả của sự tương tác đa chiều giữa tài nguyên thiên nhiên và khoa học công nghệ. Bản chất hệ sản xuất là một hệ sinh thái nhân văn luôn có tính đa chiều. Mỗi sản phẩm của một HSX ít nhất cũng bao hàm 7 chiều sau:
1. Kinh tế: bao gồm sản xuất và tiêu thụ các sản phẩm của hệ, tạo ra lợi nhuận cho doanh nghiệp và xã hội
2. Khoa học- công nghệ: áp dụng và truyền bá các thành tựu khoa học công nghệ thông qua quy trình tạo ra sản phẩm, kiến thức về sản xuất và cạnh tranh.
3. Thẩm mỹ: tạo ra và truyền bá cái đẹp, cái hợp lý, tính hấp dẫn của các sản phẩm và lối sống.
4. Đạo lý: xây dựng và hiện thực hoá các giá trị, chuẩn mực xã hội lên sản phẩm và quá trình tạo ra sản phẩm
5. Chính trị: tạo ra, thực thi và củng cố quyền lực và trách nhiệm trong hệ sản xuất, phản ánh quyền lợi chính trị của doanh nghiệp, địa phương và quốc gia.
6. Văn hóa: mỗi sản phẩm là một dạng văn hóa vật thể hay phi vật thể
7. Môi trường: Mỗi sản phẩm đều có mức độ thân môi trường khác nhau thể hiện qua bản chất của sản phẩm và quá trình tạo ra, tiêu dùng và sau đó vứt bỏ sản phẩm.
7 chiều này không đứng riêng rẽ, độc lập, mà tương tác chặt chẽ để tạo ra một đặc trưng chung của HSX, đó chính là đặc trưng văn hoá của hệ thống sản xuất. Cả 7 chiều tạo ra "luật lệ văn hoá" của một hệ sản xuất - đó chính là một loại mã di truyền của các hệ sản xuất truyền qua các sản phẩm của nó. Nhờ mã di truyền này mà các HSX nói riêng và các hệ xã hội nói chung có thể tái lập sự ổn định, nhân bản và tiến hoá.Cũng cần chú ý rằng, "luật lệ văn hoá" trong HSX, cũng luôn luôn chứa đựng các xung đột và nhiễu loạn, và chính đồng thuận giữa các chiều cũng là một trạng thái ổn định tạm thời trong khoảng tồn tại của hệ.
Nhà sản xuất và người tiêu dùng có thể chỉ chú ý hay quảng cáo một hay vài chiều, nhưng tất cả 7 chiều nói trên luôn đi cùng nhau trong một sản phẩm. Nhiều trường hợp những chiều quan trọng kể cả những chiều nguy hiểm, lại không phải là những chiều được nói ra. Nhớ lại khi nhập tôm thẻ chân trắng hay ốc bươu vàng về nuôi, khi cổ vũ cho một mặt hàng mới, một bộ phim mới, một cuốn sách mới, …các nhà sản xuất đâu có nói gì đến những chiều có hại khác của sản phẩm cho đến khi chúng được phát hiện. Nhà quản lí và người tiêu dùng cần quan tâm đầy đủ tính đa chiều của các hệ sản xuất.