Những nguyên lí của Thực tại : 7. Không và Có
Không tức là Có, Có tức là Không, Không chẳng phải Không, Có chẳng phải Có, Không ở trong Có, Có ở trong Không…Tham luận của Thiền sư - Giáo sư Vật lí Liễu Rủ đến từ Quốc tế Thiền viện Brussels, Bỉ.
Dr. Cà Xáy, VACNE
Kính thưa Quý vị
1.Vật thể nếu chia nhỏ mãi sẽ là không có gì. Năm 1927 là một mốc thời gian quan trọng nhất trong lịch sử tư duy hiện đại : đó là năm Einstein đưa ra lý thuyết về trường thống nhất và nhóm khoa học Copenhagen công bố chính thức về lý thuyết lượng tử. Theo thuyết lượng tử, nếu chia nhỏ một vật thể bất kỳ đến cùng thì chỉ còn các “hạt” quark vốn không có khối lượng.
Các hạt cơ bản (proton, electron, notron, photon ) không chỉ ứng xử như các hạt rắn, chúng còn ứng xử với tư cách những thực thể trừu tượng. Proton là đại dương mênh mông các hạt hadron - hạt tạo ra hạt nhân - bản thân hadron lại được tạo ra từ các “hạt” quark.Thế giới khách quan không gì khác hơn là sự chuyển động của các "hạt" quark có kích thước 10 -18 met. Tuy nhiên cái gọi là "hạt" quark này là không tồn tại như những vật thể, mà chỉ là hệ quả của các mối tương tác giữa các trường phi vật chất. Quark – vật liệu cơ bản tạo ra thế giới vật chất - thực ra chỉ là hư cấu toán học, nửa cụ thể nửa hư vô, là một thứ trung gian giữa hai thế giới vật chất và phi vật chất. Từ các "hạt" quark, những vi hệ thống đầu tiên được hình thành (proton và nơtron) để sau đó xuất hiện hạt nhân nguyên tử có đường kính 10 -14 met, Sự kết hợp giữa hạt nhân với các electron đã làm nảy sinh các hệ thống khác nhau: đó là các nguyên tử (d=10 -10 met), rồi từ đó hình thành nên thế giới vật chất, trong đó có lão nạp và quý vị đang ngồi đây. Từ đó mà suy đến cùng thì chúng ta chỉ là cái Không mà thôi, hay chính xác hơn chỉ là một chùm năng lượng tạm thời dưới dạng cái hình thể mà chúng ta đang được thấy.
Nếu các nguyên tử tạo ra cơ thể một người co tụ lại để chúng đụng vào nhau, thì một người sẽ co lại thành một hạt bụi nhỏ li ti vài phần ngàn milimet (rõ ràng về cơ bản con người là rỗng…tuếch). Quark không tồn tại như những vật thể, mà chỉ là hệ quả của các mối tương tác. Quark là bằng chứng cuối cùng của sự tồn tại “một cái gì đó “ giống như một hạt. Nhỏ hơn cái đó là một cái gì đó phi vật chất được vật lý học gọi là trường (có 4 loại trường: điện từ, hấp dẫn, proton và electron).
2.Hạt chính là trường, trường chính là hạt.Trong vật lý cổ điển, vật chất hiện ra dưới dạng các hạt, trong khi các lực thì được mô tả ở các trường. Thuyết Lượng tử xoá bỏ sự phân biệt giữa trường và hạt, giữa cái vật chất và cái phi vật chất. Không thể mô tả một trường bằng những biến đổi của các cấu trúc không - thời gian ở những vùng nhất định. Cái chúng ta gọi là hiện thực chỉ là sự kế tục của những đứt đoạn, những biến động, những tương phản và những sự cố…Toàn bộ chúng tạo thành và chỉ là một hệ thông tin.
Thuyết lượng tử cho rằng một hạt không thể tồn tại bởi tự bản thân nó, mà chỉ tồn tại nhờ các tập hợp do nó tạo ra, tập hợp ấy gọi là một “trường”. Như vậy những vật thể bao quanh ta chỉ là những tập hợp trường, tác động lẫn nhau thường xuyên. Một trường không có thực chất nào khác ngoài thực chất dao động. Đó là một tập hợp những dao động tiềm tàng mà các quanton, tức là những hạt cơ bản có bản chất khác nhau tụ lại. Các hạt này chính là những biểu hiện “vật chất” của trường, có thể di chuyển trong không gian và đi vào sự tương tác. Các hạt cơ bản không phải là các hạt như chúng vốn có, với tư cách là những vật thể, mà là những tương tác không ngừng, nhiều vô số, giữa các trường với nhau.
Mọi tương tác trong hạt nhân nguyên tử gồm có sự huỷ diệt và tái tạo các hạt hạ nguyên tử mới. Thế giới bên trong một nguyên tử là một bản luân vũ của sinh và diệt, của vật chất biến thành năng lượng và năng lượng biến thành vật chất. Những hình thái nhất thời hiện hữu chớp nhoáng, gây ra một thực thể bất tuyệt mãi mãi được tái tạo. Điều này được minh chứng bằng công thức dưới đây của Einstein:
E=mC2
Trong đó E là năng lượng của một vật thể, m là khối lượng của nó còn C là tốc độ. C bằng tốc độ ánh sáng thì m tiến tới Không (0) vì E không đổi. Rõ ràng một vật thể chỉ có khối lượng khi tốc độ của nó giảm. Nếu tăng quy mô và giảm tốc độ, thì hạt nhân nguyên tử giống như trái đất mà mỗi vật thể, mỗi sinh vật giống như một hạt hạ nguyên tử.
Như vậy bản chất thực tại là năng lượng và cách tổ chức của nó trong không – thời gian.
3. Vật nói cho đơn giản, Có và Không là gì? Sóng điện từ chỉ có thể là dạng rung động cùa một yếu tố mà ta gọi là năng lượng. Đó là thời điểm mà người ta phải từ bỏ khái niệm cho rằng thực tại vật lý phải có một chất liệu.Thực tại không hề có chất liệu! Đây là một trong những phát kiến làm cho vật lý tiến rất gần với Triết học Phật giáo. Triết học Phật giáo cho rằng các Sắc (tức là cái Có) đều lưu xuất từ Thức, mà Thức được coi là mặt tích cực của cái Không. Thực tại phi chất liệu của Vật lý và tính Không của Phật giáo có thể gợi mở nhiều điều đáng suy nghĩ.
Một lượn sóng ngoài biển cả dường như là một cá thể riêng biệt có đầu có cuối, có sinh có diệt…Thực ra nó là một cái gì đó tạm thời có được nhờ gió hoặc năng lượng động đất, và nước, và lệ thuộc vào một loạt những điều kiện thường xuyên thay đổi. Mỗi lượn sóng đều có liên quan đến mọi lượn sóng khác. Khi lượn sóng này mất năng lượng do truyền cho một lượn sóng khác hay bị chuyển thành sự mài mòn bờ, nó sẽ bị triệt tiêu và biến mất.
Vậy thực chất cái Không chính là năng lượng và những quy luật để biến năng lượng đó thành sự vật hay hiện tượng cụ thể mà ta gọi là cái Có. Con người còn chưa thể “ngộ” hết cái Không nhưng phải thừa nhận là có một cái Không đang điều hành Thực tại. Cái Có là một bình diện khác, là sự hiện hữu của cái Không. Nó là hiện thân của cái Không trong một điều kiện nhất định đồng thời chắng phải là cái Không. Cái Không thì hình như vĩnh hằng, còn cái Có chỉ là tạm thời vì nó có sinh và có diệt. Trong Không có Có, trong Có có Không. Có chính là, đồng thời không phải Không. Không chính là, đồng thời không phải Có.
4.Hàng hóa và logo – Danh và Thực. Vật được phân loại theo các danh (tên hay danh hiệu, logo, nhãn mác). Nếu dựa vào danh mà tìm kiếm đến vật, thì vật không phải vì danh của nó mà trở thành đúng như danh được; nếu dựa vào vật mà tìm đến danh gọi thì danh không phản ánh hết tính chất của vật, danh không đúng như vật. Vật không vì danh của nó mà nó trở nên thật như danh, nên chẳng phải vật như ta nghĩ. Danh không phản ánh đúng bản chất của vật nên vật chẳng phải thật là danh như ta vẫn nghĩ. Vật cần có danh để gọi, để nhận diện. Danh cần có vật để tồn tại. Cả 2 chỉ là tương đối, có mà không thực có. Vật và danh cũng giống như hàng hóa và logo của nó.
Ví dụ khi xóm Sườn Đồi vinh phong Văn Gạo tiên sinh là một Danh nhân hay Hiệp sĩ, dựa theo một nhóm tiêu chí do xóm xây dựng nên, thì có thể tạm coi bộ tiêu chí và cách tuyển chọn là cái Không, cái danh, còn Danh nhân hay Hiệp sĩ Văn Gạo là cái Có. Cái danh còn mãi, có thể dùng cho nhiều tiên sinh khác vào những không - thời gian khác nhau, còn cái Có tức là chính thân tiên sinh Văn Gạo với nhiều tính chất mà danh không bao gồm hết, thì tạm thời và luôn biến đổi, có sinh có diệt. Đồng nhất Văn Gạo tiên sinh với Hiệp sĩ Văn Gạo là vừa đúng vừa sai. Văn Gạo không phải là Văn Gạo vì tiên sinh này chính là Văn Gạo, và chỉ duy nhất, không có Văn Gạo thứ hai. Đồng nhất Văn Gạo tiên sinh với Văn Gạo Hiệp sĩ chính tà thần thành hóa Tiên sinh theo bộ tiêu chí mà xóm tạo ra (nhiều khi là gán ghép), để rồi cư dân xóm Sườn Đồi tự huyễn hoặc mình. Đó là cái hay đồng thời cũng là cái dở.
Thực tế có nhiều khu rừng gọi là rừng phòng hộ nhưng trong ruột đã bị phá nát bởi lâm tặc hay thủy điện, nhiều khu bảo tồn thiên nhiên nhưng bên trong toàn là resort du lịch, nhiều nơi gọi là khu du lịch sinh thái nhưng lại nuôi nhốt động vật hoang dã để kinh doanh…cũng là một kiểu như vậy. Xã hội con người còn nhiều thứ danh hơn, nhưng không mấy khi danh giống thực, cũng chẳng bao giờ có thực đúng như danh. Những ham muốn đồng nhất thực với danh cũng giống như ham muốn sự bất tử vậy, vì nhiều người không hề muốn chết theo kiểu chuyển hóa thành một chùm năng lượng theo thuyết lượng tử, mà muốn chuyển hóa thành cái danh vốn được gán cho. Thiện tai ! Thiện Tai !
Nam mô A di đà Phật
Xin cảm ơn Quý vị
Liễu Rủ,
Thiền Sư, GS Vật Lí. Quốc tế Thiền viện Brussels, Vương Quốc Bỉ.
Chú thích
Kính mời Quý bạn đọc xem tiếp: 8.Nguyên lí Bất toàn với Triết lí Six Senses Hideaways. Cảm nhận là một cách nhận thức Thực tại. Thực tại là gì phần lớn do cảm nhận, chứ nó là gì thì …hết biết. Tham luận của bà Giám đốc Lữ hành Bích Bướm, đến từ Phong Nha – Kẻ Bàng.