Cua bao giờ cũng bò ngang, nó không có khái niệm phía trước hay phía sau. Nhưng cái lí ngang của cua là cái lí của thiên nhiên, nên …rất có lí.
Dr. Cà Xáy VACNE
1. Cua là gì? Thực ra cua gồm rất nhiều loài “8 cẳng 2 càng” chuyên sống ở biển (cua huỳnh đế), sống lúc trẻ trên cạn lúc trưởng thành dưới biển (cua biển, cua bùn hay cua xanh), sống ở suối (cua đá) sống trên cạn trừ lúc đẻ (cua đá Cù Lao Chàm hay cua xe tăng Côn Đảo), sống ở ruộng (cua đồng). Nhưng cua khác với nhóm “phi cua” như cáy, còng còng, ba khía hay dã tràng chuyên sống ở nước lợ hay bờ biển, nhỏ con, thậm chí còn đầy lông, mặc dù cũng thuộc họ hàng 8 cẳng 2 càng như nhau. Vậy thì cua là một nhóm sinh vật hổ lốn, mỗi loài có tên khoa học khác nhau. Sự rắc rối này là do các nhà sinh học – tất nhiên rồi. Dân chúng chỉ dùng một chữ cua mà có ai nhầm đâu ! Trừ con “cua đinh” lại thuộc họ ba ba.
2. Cua chuyên đi ngang. Với một số loài cua thì phía trước có nghĩa là bên trái hay bên phải. Cái càng bên trái nhỏ, còn càng bên phải to hơn. Điều đó cũng có nghĩa bên trái tức là bên nhỏ, bên phải tức là bên to. Tuy nhiên nhiều loài cua có kiểu to nhỏ ngược lại. Vì vậy chúng rất hay cãi nhau về phải hay trái. Không hiếm gặp vết tích nhiều trận chiến cua để lại hàng vạn cái còng cua tại bãi chiến trường. Không có loài nào hay gây chiến tranh như cua (tất nhiên chúng không thể so với loài người về khoản chiến tranh).Khi con cua tướng quân hô “tiến lên”, đàn cua sẽ không hiểu tiến lên phía nào: phải hay trái. Chúng chắc là sẽ không thể hiểu được ngôn ngữ của con người, loài hay dùng chữ “tiến lên”, mặc dù tiến lên đến đâu nhiều khi cũng mù mờ như …cua mà thôi.
3. Đi ngang nhưng mắt lại ở phía trước. Dù mắt cua có cái cuống để nó nhìn rộng hơn, nhưng vì ở phía trước nên chắc chắn thị lực của cua không tinh. Chúng hình như có khoản thính giác rất khá để bù lại. Một số con cua bị gãy cuống mắt nhưng vẫn chạy rất nhanh. Như vậy thì rõ mắt của cua để nhìn thì ít thôi, chắc còn để làm dáng. Về khía cạnh nào đấy mắt cua cũng như mắt phụ nữ, còn dùng cho mục tiêu trang điểm, không chỉ để nhìn.
Những con cua sống trong vùng ô nhiễm nhiều khi có mắt to mắt bé, mắt ngắn mắt dài, còng to còng nhỏ dị dạng. Loại cua này bán rẻ hay cho không cũng không nên ăn. Chúng dễ gây tiêu chảy. Nhưng chúng sống rất dai vì chúng dễ thích nghi với vùng ô nhiếm. Thậm chí cua đá suối ở nhiều vùng Tây Bắc nước ta thường mang đầy sán lá phổi trong cái mai của nó nhưng nó vẫn sống nhăn…càng, rất vui vẻ. Nhiều loài cua đang suy giảm không phải vì ô nhiễm môi trường là chính, mà vì chúng bị con người săn bắt quá mức. Không hiểu sao con người lại khoái món cua đến thế, chắc ăn cua để bổ tính ngang rồi !
4. Triết lí ngang. Những dẫn giải rông dài trên đây để thấy cái lí của con cua là cái lí ngang, không giống cái lí của các loài khác. Thứ triết lí này cũng là một dạng triết lí của Thiên nhiên, nói ngang là ngang với loài khác mà thôi.
Tuy vậy con người rất thông minh nên học và áp dụng rất giỏi triết lí ngang của cua. Này nhé : tóc đen tự nhiên thì nhuộm thành màu đỏ râu ngô mới đẹp; không mặc gì hay mặc rất ít vải cho giống các cụ tổ khỉ - vượn thì bị chê là “lộ hàng”, phải mặc nhiều vải mới lịch sự; một thành phố phát triển về phía đất cao thì không chịu, cứ phát triển về phía đất thấp rồi suốt ngày kêu úng ngập cho nó …hiện đại; cây cổ thụ trong rừng thì bứng về trồng trong vườn cho …oai; lập cho nhiều khu bảo tồn thiên nhiên nhưng khi đi sâu vào trong thấy toàn resort du lịch; chuyển nước sông này sang sông khác để tiện phát điện cho doanh nghiệp đầu tư thủy điện, ai khô hạn mặc kệ; có tỉnh còn cấp phép cho dự án đắp đập ngăn một con sông lớn thành hồ cho …đẹp cảnh quan (nghe nói là để tiện cho bơi xuồng du lịch kiểu con vịt nhựa); nhà máy xử lí rác thì xin nhập phế liệu đã làm sạch và phân loại kỹ về …chạy thử máy “xử lí rác”, còn rác thật sự ở địa phương mình thì không thử máy được; một doanh nghiệp danh tiếng về xử lí chất thải thì đổ nước thải …tươi xuống sông Đồng Nai nhưng Chủ tịch Hội đồng quản trị vẫn ”không biết gì, lâu nay vẫn làm đúng”;…và vân vân rất nhiều.
Xem ra một bộ phận của cái loài lâu nay vẫn được gọi là con người - Homo sapiens sapiens - chắc chắn đã nhanh chân tiến hóa thành cua rồi.
Chú thích.
Kính mời Quý bạn đọc đón xem Những lí lẽ của Thiên nhiên 9 :cái lí của khoảng đệm