Có thể nói, chưa bao giờ những vấn đề môi trường được cộng đồng toàn cầu quan tâm và theo dõi chặt chẽ. Năm 1992, 165 quốc gia đã tham dự Hội nghị Thượng đỉnh về “ Biến đổi khí hậu toàn cầu” tổ chức tại Rio de Janeiro (Bra-xin), báo động cho toàn thể nhân loại biết rằng sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế thế giới trong thế kỷ XX đã làm thay đổi khí hậu trái đất theo chiều hướng xấu đi.
Đến năm 1997, Hội nghị toàn cầu Kyoto(Nhật Bản) đã đưa ra kế hoạch tổng quát về giảm lượng khí thải độc hại, ngăn chặn hiện tượng hiệu ứng nhà kính làm cho trái đất nóng lên và gây ra các thảm họa môi trường toàn cầu. Tiếp theo đó là các hội nghị được tổ chức tại The Hague( Hà Lan) năm 2000 và Bonn (Đức) năm 2001.
Gần đây nhất, hội nghị thượng đỉnh về phát triển bền vững được tổ chức tại Johannesburg (Nam Phi) năm 2002 đã tổng kết các vấn đề về môi trường và phát triển trên thế giới trong những năm qua và đưa ra các chương trình hành động cụ thể, một trong những vấn đề chính của hội nghị là sự biến đổi môi trường toàn cầu.
Theo các số liệu đã được nghiên cứu và chứng minh ( Viện Tầm nhìn thế giới,2001)cho đến 1997, nền kinh tế thế giới đã phát triển gấp sáu lần so với năm 1950 và bắt đầu vượt qua giới hạn khả năng cung cấp hàng hóa và dịch vụ của các nguồn tài nguyên trái đất.
Chỉ cần kinh tế toàn cầu tăng trưởng 3% năm thì tổng sản lượng sẽ tăng từ 29 nghìn tỷ đô la năm 1997 lên đến 57 nghìn tỷ vào năm 2020(xấp xỉ gấp đôi) và sẽ tăng gấp đôi một lần nữa(tức là khoảng 138 nghìn tỷ đô la) vào năm 2050, vượt xa khả năng cung cấp của các nguồn tài nguyên trái đất.
Từ đó các nhà khoa học cho rằng sự phát triển kinh tế thế giới như hiện nay là sự phát triển không bền vững về mặt sinh thái và cần phải xây dựng một tương lai bền vững bằng một nền kinh tế mới - kinh tế sinh thái. Nền kinh tế sinh thái mới này được dựa trên các điều kiện sinh thái rõ ràng, bao gồm:
Bảo đảm lượng phát thải cacbonic từ các nguồn khác nhau trong một khoảng thời gian nhất định không vượt quá khả năng cố định khí CO2 trong cùng một thời gian đó.
Lượng đất bị xói mòn do các quá trình phong hóa tự nhiên và các hoạt động phát triển của con người không vượt quá tầng đất mặt mới hình thành bằng các quá trình tự nhiên.
Khai thác gỗ, lâm sản không vượt quá khả năng tái sinh bền vững của rừng.
Số loài cây,loài thú bị hủy diệt không vượt quá số loài mới được hình thành qua quá trình tiến hóa.
Việc khai thác nước ngầm không vượt quá khả năng khôi phục của các tầng nước ngầm.
Đánh bắt cá không vượt quá sản lượng cá của các ngư trường.
Các nhà khoa học cũng đã cảnh báo rằng nếu những điều kiện sinh thái này không được tôn trọng thì trước khi các nguồn tài nguyên cạn kiệt, quá trình biến đổi khí hậu đã gây ra các thiên tai ảnh hưởng nghiêm trọng tới đời sống nhân loại. Con người sẽ chết vì những thiên tai này trước khi các nguồn tài nguyên cạn kiệt do khai thác bừa bãi.Bên cạnh đó, do khai thác quá mức trong quá trình phát triển, con người đã làm cho thiên tai xảy ra dồn dập với tần số và mức độ ngày càng cao.
Theo thống kê của các công ty bảo hiểm trong suốt thế kỷ XX, hơn 10 triệu người đã tử vong vì thiên tai. Các loại thiên tai gây nên tử vong bao gồm lũ lụt, bão, động đất, cháy và những thiên tai khác không tính các tai nạn công nghiệp và kỹ thuật( ví dụ: tràn dầu, sự cố hạt nhân, v.v…) côn trùng, dịch bệnh và hạn hán.
Những thiên tai này mới chỉ là những thiên tai “lớn”, gây tổn thất về người và của nặng nề đến mức phải yêu cầu nước ngoài cứu trợ, trong khoảng 500-700 thiên tai được ghi chép hàng năm.Trong 50 năm qua,đã có sự gia tăng đáng ngại về số lượng của các thiên tai loại này: thập kỷ 50 có 20 thiên tai lớn, thập kỷ 70 lên tới 47 và đến thập kỷ 90 con số đó là 80.
Trong 15 năm qua, gần 561.000 người đã chết vì thiên tai, trong đó chỉ 4% là dân ở các nước công nghiệp. Một nửa tổng số người chết là do lũ lụt. Động đất là thiên tai đứng thứ hai về gây ra nhiều người chết: 1.690.000 người. Từ năm 1985 tới năm 1999,37% các trận thiên tai lớn là bão, 28% là lụt, 15% là động đất, 20% là cháy và sụt đất.
Trên toàn thế giới, nạn lụt đã gây ra khoảng một phần ba tổng tổn thất về kinh tế, một nửa tổng số người chết và khoảng 70% tổng số người mất nhà cửa vì thiên tai. Điều đáng lo ngại là tần số lũ lụt ngày càng tăng và mức độ ngày càng nghiêm trọng. Theo ghi chép lịch sử của Trung Quốc, ở tỉnh Hồ Nam trong đã có tới 9 trận lụt. Ở Châu Âu, trên sông Rhine tại thành phố Kardshure biên giới Pháp - Đức, từ năm 1900 tới năm 1977 (77 năm) chỉ có 4 lần mực nước dâng lên đến 7,62m: nhưng chỉ trong 18 năm kể từ năm 1977 đến năm 1995 đã có 10 lần đạt tới mức đó.
Tuy vậy, tổng thiệt hại về kinh tế có thể làm suy yếu thêm các nước nghèo vì tổn thất do thiên tai có thể chiếm một tỷ lệ lớn trong nền kinh tế quốc dân. Tuy các nước giàu nhất gánh chịu đến 53,7% các tổn thất do thiên tai tính được từ năm 1985 đến năm 1999, nhưng so với GDP của họ chỉ là 2,5%; trong khi các nước nghèo nhất chỉ chịu 24,4% tổn thất kinh tế do thiên tai nhưng tổn thất này chiếm tới 13,4% GDP của các nước đó.
Các nước đang phát triển đều phải trải qua quá trình công nghiệp hóa. Quá trình sản xuất công nghiệp tại các nước đang phát triển mới chỉ chiếm 18% sản phẩm công nghiệp chế tạo,chế biến, nhưng tỷ lệ này đang tăng nhanh hơn các nước phát triển, điều này có nghĩa là sự ô nhiễm công nghiệp cũng đã và đang trở thành vấn đề lớn.
Ngân hàng phát triển châu Á (ADB) tính trong giai đoạn 1990-2005, ô nhiễm không khí và nước tại các nước đang phát triển ở Châu Á sẽ tăng gấp 5-10 lần do các hoạt động công nghiệp khai khoáng - tăng 150-200% và công nghiệp sản xuất xe hơi- tăng 300%.
Đô thị hóa và rác thải cũng đang là vấn đề môi trường mang tính toàn cầu. Việc các nước đang phát triển đẩy mạnh đô thị hóa và công nghiệp hóa một cách ồ ạt và thiếu kinh nghiệm đang đe dọa tới sức khỏe con người,năng suất lao động,hiệu quả đầu tư và chất lượng cuộc sống.
Các vấn đề môi trường nổi cộm hiện nay là: việc cung cấp nước thiếu về số lượng và kém chất lượng; việc thu gom, xử lý và đổ thải các loại rác thải sinh hoạt và công nghiệp; chất lượng không khí ở đô thị ngày càng xấu đi. ElNino là hiện tượng thiên nhiên đã xảy ra nhiều lần từ xa xưa, nhưng gần đây mới tìm hiểu về bản chất vật lý trên quy mô toàn cầu.
Một trong các biểu hiện chính của ELNino là nhiệt độ mặt nước biển tăng lên vài độc c so với trung bình trên một vùng biển rộng lớn vùng cận xích đạo trung tâm Thái Bình Dương kéo theo các thay đổi trên quy mô toàn cầu, và đó là nguyên nhân của nhiều thiên tai bất thường trên thế giới.
Hiện tượng EL Nino năm 1997-1998 được đánh giá là hiện tượng EL Nino lớn nhất trong thế kỷ XX. Nhiều thảm họa liên quan tới ELNino như hạn hán, ngập lụt và các hiện tượng thời tiết cực đoan ảnh hưởng nặng nề đến kinh tế-xã hội nhiều nước trên thế giới đã xảy ra trong thời gian 1997-1998.
“ Vấn đề bầu không khí” có hai khía cạnh liên quan đến nhau nhưng tại khác nhau: một sự cạn kiệt của tầng ozon khí quyển lớp trên; tầng ozon này có tác dụng che chở cho trái đất khỏi nhiễm phóng xạ cực tím có thể giết chết đời sống hữu cơ tạo ra thực phẩm và oxy; và hai là những gia tăng về các lượng cacbonic và những “ chất khí gây hiệu ứng nhà kính khác”, giữ cho nhiệt độ không thể bức xạ trở lại không trung,từ đó làm cho trái đất nóng lên.
Ở cấp độ đơn giản nhất, đời sống tồn tại được trên trái đất là bởi vì nó được tầng ozon,cách bề mặt của hành tinh này 30 dặm che chở khỏi những tia cực tím gây chết người của mặt trời. Ozon là một dạng phân tử không ổn định, bao gồm ba nguyên tử oxy, có khả năng hấp thụ tia cực tím (UV). Lượng ánh sáng cực tím xuyên qua tầng ozon đủ để gây ra bệnh rám nắng,bệnh dục thủy tinh thể và bệnh ung thư da cho con người và động vật.
Mưa axít là một vấn đề của toàn thế giới.Các báo cáo về những hư hại do mưa axít đậm đặc đã được gửi đến từ Canađa, Anh, Đức, Pháp, Scandia và Hoa Kỳ. Mưa thường chỉ có tính axít nhẹ (PH từ 6,5 đến 5,7) vì cácbon đioxít trong không khí hòa tan nước để tạo ra axit cacbonic. Nhưng mưa axit đôi khi có nồng độ cao hơn bình thường gấp nghìn lần. Năm 1969 New Hampshire bị mưa axít với một pH bằng 2,1.Năm 1974,Scotland bị mưa với pH bằng 2,4.
Mưa thông thường ở phần lớn miền Đông Bắc Hoa Kỳ và nhiều nơi ở Ontario có pH từ 4,0 đến 4,5. Mưa axít làm tăng độ axít của đất, hủy diệt rừng, mùa màng,gây nguy hại đối với sinh vật dưới nước, nguy hại đối với người và động vật, làm hỏng nhà cửa, cầu cống và các công trình lộ thiên cũng như các công trình ngầm.
Có thể thấy các khả năng ôxy hóa của SO2 thành H2SO4 hoặc SO4 trong quá trình hình thành mưa axít. Do mưa axít mà đất bị axít hóa, tăng khả năng hòa tan của một số kim loại nặng trong nước, gây ô nhiễm hóa học, cây cối hấp thụ kim loại nặng như Cd, Zn đi vào nguồn thực phẩm,gây nhiễm độc cho người và gia súc.
Axít gây nguy hiểm cho cơ thể sống. Mưa axít có thể gây nguy hiểm đến với hệ thần kinh vì sản phẩm của axít là các hỗn hợp rất độc hại hòa tan trong nước uống, thâm nhập vào cơ thể. Có thể thấy tác hại của mưa axít có tính đa quốc gia như rừng và mùa màng ở Canada bị tàn phá bởi mưa axít do chất thải ô nhiễm từ các khu công nghiệp ở Bắc Mỹ hay ô nhiễm không khí ở Anh,gây ra mưa axít ở Thụy Điển do sự vận chuyển chất ô nhiễm từ nơi này qua nơi khác bởi gió và các yếu tố khí tượng.
Theo PGS.TS Nguyễn Đức Khiển (moitruongvasuckhoe)