Khu chứng tích chiến tích chiến tranh hóa học (Bài 2): Tâm nguyện của địa phương
(VACNE, 4/3/2018): Sau gần một năm Văn phòng Chính phủ ban hành văn bản số 1361/VPCP-KGVX, ngày 16/1/2013 báo Thừa Thiên Huế đăng bài về vấn đề này, chúng tôi xin trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc.
Xây dựng đề án Khu chứng tích chất độc hóa học tại A Lưới
Chúng ta đều biết trong vòng 10 năm (10/8/1961 – 31/10/1971), quân đội Mỹ đã tiến hành rải xuống chiến trường miền Nam Việt Nam khoảng 80 triệu lít các chất độc hóa học, trong đó có 366 kg chất dioxin đã để lại nhiều hậu quả lâu dài về sức khỏe và môi trường sinh thái. Do đó, cần thiết phải có một Khu chứng tích nhằm lưu giữ hiện trường các di, chứng tích của chất độc hóa học dioxin trong cuộc chiến tranh chống Mỹ đang ngày một mất dần theo thời gian của một cuộc chiến tranh hóa học rộng lớn và duy nhất trên thế giới từ trước đến nay.
Các cuộc hội nghị, hội thảo bàn việc xếp loại lựa chọn địa điểm phù hợp xây dựng Khu chứng tích dựa trên 12 tiêu chí căn bản, trong đó phải có tiêu chí là vùng đã bị rải chất độc da cam/dioxin nhiều lần; là kho chứa, nạp chất độc da cam/dioxin. Qua khảo sát điều tra của nhóm chuyên gia thực hiện từ năm 2010, trong 4 địa điểm có tổng số tiêu chí cao nhất thì địa điểm A Lưới (có sân bay A So) Thừa Thiên Huế đảm bảo 12 tiêu chí.
Những hố bom xé toạc mảnh đất A So là chứng tích lịch sử còn lại
cho vùng đất chịu nhiều đau thương này. Ảnh: hue.gov.vn
Từ cơ sở trên, ngày 6/3/2012 Văn phòng Chính phủ đã có văn bản số 1361/VPCP-KGVX đồng ý với chủ trương xây dựng đề án Khu chứng tích chất độc hóa học do Mỹ sử dụng trong chiến tranh tại Việt Nam. Nội dung công văn nêu rõ: Đồng ý với chủ trương xây dựng Khu chứng tích, giao UBND tỉnh Thừa Thiên Huế chủ trì phối hợp với các bộ, ngành liên quan xây dựng đề án chi tiết, trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Tiếp theo ngày 21/3/2012, UBND tỉnh Thừa Thiên Huế đã có văn bản số 1046/UBND-VH giao Sở Tài nguyên và Môi trường làm việc cụ thể với Ban chỉ đạo 33 (khắc phục hậu quả chất độc hóa học) về đề án trên, đề xuất UBND tỉnh kế hoạch thực hiện.
Ngày 30/10/2012 tại Hà Nội, Ban chỉ đạo 33 phối hợp với UBND tỉnh Thừa Thiên Huế đã tổ chức hội nghị xây dựng đề án Khu chứng tích chất độc hóa học tại huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế. Đại diện Văn phòng Chính phủ, các bộ ngành, các cơ quan liên quan chuyên ngành đã thảo luận hướng triển khai xây dựng Khu chứng tích chất độc hóa học do Mỹ tiến hành ở Việt Nam. Các đại biểu lưu ý cần khảo sát kỹ khi xây dựng đề án chi tiết, cân nhắc qui mô phù hợp với năng lực thực hiện, tính khả thi của một số hạng mục trong đề án.
Theo báo cáo đề án trình Chính phủ, Khu chứng tích là một tập hợp các khu chức năng và các khu hoạt động liên quan gồm khu di tích, chứng tích tái hiện lịch sử chiến tranh hóa học (Sân bay A So), khu vực thiên nhiên bị tàn phá và vùng đối chứng, khu tổ hợp trung tâm (tại ngã ba Bốt Đỏ), trung tâm điều trị, phục hồi chức năng cho nạn nhân chất độc da cam/dioxin.
Nguồn vốn xây dựng và đảm bảo hoạt động của Khu chứng tích từ nguồn ngân sách nhà nước, vận động quyên góp trong nước và quốc tế, dự kiến khoảng 625 tỷ đồng. Đây là khoản kinh phí không nhỏ trong tình hình hiện nay.
Thừa Thiên Huế là một trong những tỉnh bị phun rải nặng nề chất phát quang. Khu vực phun rải nặng nhất là A Lưới, trong đó ô nhiễm nặng nhất là sân bay A So. Từ tháng 8/1965 đến tháng 12/1970 huyện A Lưới có tới 270 phi vụ rải 3 chất chủ yếu là chất trắng, chất da cam và chất xanh. Từ đó, hậu quả về sức khỏe và môi trường sinh thái ở tỉnh Thừa Thiên Huế nói chung và huyện A Lưới nói riêng là hết sức nặng nề. Hiện nay, huyện A Lưới có khoảng 5.000 nạn nhân chất độc da cam. Tỉnh và huyện đã tổ chức tái định cư cho đồng bào 3 xã ở sát sân bay A So là A Đớt, Hương Lâm và Đông Sơn để bảo đảm sức khỏe cho người dân. Xung quanh sân bay A So đã tranh thủ được dự án trồng cây bồ kết để ngăn cản người và súc vật vào tiếp cận sân bay. Tháng 8/2012, tranh thủ tài trợ từ nhóm đối thoại Việt – Mỹ (1,4 tỷ đồng) để xây dựng hệ thống cung cấp nước sạch cho xã Đông Sơn được nhân dân rất hoan nghênh. Được biết sân bay A So đã được Hội đồng xét duyệt hồ sơ di tích của tỉnh đề nghị UBND tỉnh trình Bộ Văn hóa – Thể thao – Du lịch xếp hạng di tích lịch sử lưu niệm sự kiện cấp Quốc gia.
Việc chọn A Lưới để triển khai đề án xây dựng Khu chứng tích chiến tranh hóa học nhằm tuyên truyền giới thiệu với khách du lịch trong và ngoài nước về mức độ tàn khốc, sự hủy diệt của chiến tranh hóa học, là nơi giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ lịch sử chống Mỹ cứu nước của nhân dân ta.
Đây cũng sẽ là nơi lưu giữ các mẫu vật, bệnh phẩm, cung cấp thông tin phục vụ nghiên cứu khoa học, chăm sóc điều trị người phơi nhiễm, góp phần khắc phục hậu quả chất độc da cam/dioxin và hướng tới phòng chống nguy cơ thảm họa môi trường.
Chúng ta đều mong muốn đề án này được triển khai nhanh chóng, không thể chậm trễ hơn!