(VACNE) – Ở Vĩnh Long, giữa những cánh đồng đang vào vụ mới, hình ảnh những người nông dân xịt (phun) vi sinh với dáng vẻ tự tin đã trở nên quen thuộc. Đó là sự thay đổi khó tin đối với những người từng hoài nghi, từng ngần ngại trước cái mới, từng cho rằng “đốt đồng vẫn nhanh nhất”. Thế nhưng chính họ lại đang trở thành những người tiên phong trong mô hình nông nghiệp xanh – một bước chuyển không chỉ của kỹ thuật, mà của cả tư duy sản xuất.
Sự thay đổi ấy bắt đầu từ những điều rất đời thường, từ những thắc mắc giản dị của người làm ruộng, và được khơi dậy bởi Dự án “Giảm thiểu đốt ngoài trời và sử dụng hoá chất bảo vệ thực vật” do Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam (VACNE) phối hợp với Trường Đại học Nguyễn Tất Thành triển khai dưới sự tài trợ của Chính phủ Vương quốc Anh thông qua Bộ Môi trường, Thực phẩm và Nông thôn (Defra) và Liên minh toàn cầu về Sức khỏe và Ô nhiễm (GAHP).
Bỏ “chất hoá học” để chuyển sang vi sinh
Tại ấp 1, xã Quới An, ông Lê Văn Hùng là một trong những trường hợp tiêu biểu cho sự chuyển biến ấy. Cả đời quen với thuốc diệt cỏ, phân bón hoá học, ông gần như xa lạ với khái niệm “vi sinh cho lúa”. Chỉ sau khi được vận động tham gia lớp tập huấn và nhận 9.000 m² ruộng thí điểm cùng lượng vi sinh tương ứng, ông mới bắt đầu vụ thử nghiệm đầu tiên.
Vì còn loay hoay với “công nghệ mới”, ông chỉ dám dùng một nửa lượng vi sinh được hỗ trợ. Thế nhưng chỉ vài ngày sau khi phun, ông đã chứng kiến điều mà trước đây cày vùi rơm rạ không thể làm được: rơm phân huỷ nhanh, đất thoáng hơn, không còn hiện tượng thối gốc, lúa con lên đều và khỏe, lúa lộn, lúa ma giảm mạnh.
“Có nửa số vi sinh mà ruộng đã tốt vậy, tôi mừng hết biết”, ông nói rồi cất kỹ phần còn lại cho vụ tới. Khi được hỏi liệu có tự mua vi sinh nếu hết hỗ trợ, ông chỉ gật đầu: “Tôi sẽ dùng tiếp, thay hẳn thuốc bảo vệ thực vật.”
.jpg)
Ông Lê Văn Hùng, cử tri ấp 1, xã Quới An, tỉnh Vĩnh Long sử dụng vi sinh cho gốc rạ để xử lý rơm rạ cho mùa vụ mới
Người từng vùi rơm đến bạc sức, nay nhìn rơm “mủn” vì vi sinh
Cách đó không xa, ông Đặng Văn Tám đã đi qua gần như mọi cách xử lý rơm rạ: vùi rơm, gom cho bò, phơi trồng nấm… chỉ trừ việc đốt rơm “vì rơm đâu còn đủ mà đốt”. Dù vậy, ruộng của ông vẫn luôn thoái hóa, lúa còi cọc, lúa ma mọc tua tủa, sâu bệnh bám rặt mỗi vụ.
Đến khi thử vi sinh theo hướng dẫn của dự án GAHP–VACNE và nhóm sinh viên Đại học Nguyễn Tất Thành, ông mới “giật mình” về hiệu quả: rơm tan mủn chỉ sau vài ngày, lúa xanh đều, sâu bệnh gần như biến mất, đất mềm và tơi xốp trở lại.
“Thăm ruộng, thấy rơm mủn hết, tôi mới nói: vậy là mấy năm nay mình cày xới, vùi rơm đều uổng công sao?” – ông kể. Câu nói tưởng đơn giản nhưng chính là bước ngoặt: nông dân đã bắt đầu chất vấn thói quen cũ và sẵn sàng mở cửa cho cái mới.
.jpg)
Ông Đặng Văn Tám - Nông dân ấp 1, xã Quới An - Vĩnh Long cảm thấy yên tâm hơn sau một thời gian sử dụng vi sinh
Những người trẻ đứng sau “công nghệ xanh”
Sau những đổi thay nơi đồng ruộng là nỗ lực bền bỉ của nhóm nghiên cứu sinh Trường Đại học Nguyễn Tất Thành – những người mang khoa học đến ruộng đồng bằng cách tiếp cận gần gũi và thấu hiểu.
Nghiên cứu sinh Đặng Thị Ngọc Mai cho biết, khi hiểu rằng đốt rơm gây hại phổi, tim mạch, mắt; không những không diệt mầm bệnh mà còn phá huỷ vi sinh vật có lợi trong đất, cô đã quyết định tham gia nghiên cứu chế phẩm vi sinh cho dự án. Những ngày đầu đi vận động bà con, cô không ít lần bị từ chối vì họ vẫn tin “đốt đồng cho sạch”. Nhưng rồi kết quả vụ thử nghiệm đã “chinh phục” họ: đất không còn ngộ độc hữu cơ, lúa lộn giảm mạnh, đất mềm và dễ làm hơn, thu nhập ổn định hơn.
.jpg)
Bà Đặng Thị Ngọc Mai - Nghiên cứu sinh trường Đại học Nguyễn Tất Thành (TP. Hồ Chí Minh)
Với nghiên cứu sinh Trần Vũ Hoài An, nông nghiệp xanh là con đường sống còn cho vùng trồng lúa. Anh từng chứng kiến những mảnh ruộng chai cứng do lạm dụng hóa chất. Nhưng khi áp dụng vi sinh, năng suất tăng, lúa khỏe, rơm phân hủy sạch và đặc biệt giảm 70–80% lúa ma, giúp nông dân tiết kiệm đáng kể chi phí và công sức.
.jpg)
Ông Trần Vũ Hoài An, Nghiên cứu sinh trường Đại học Nguyễn Tất Thành (TP. Hồ Chí Minh)
Ngày hôm nay ở Quới An, ông Hùng vẫn để dành can vi sinh cho vụ tới. Ông Tám vẫn ra ruộng kiểm tra lớp rơm đã mủn. Còn những người trẻ của dự án vẫn đồng hành cùng nông dân, cải thiện từng công thức vi sinh và vun đắp niềm tin về nông nghiệp xanh.
“Công nghệ xanh” đã đến đúng nơi cần nó nhất – không bằng khẩu hiệu, mà bằng những vụ lúa xanh trở lại, rơm rạ được tái sinh, đất được hồi sinh, và niềm tin mới được gieo trên mỗi thửa ruộng.
.jpg)
PGS.TS Đinh Văn Phúc cùng nhóm nghiên cứu trường Đại học Nguyễn Tất Thành triển khai các phương án sản xuất và ứng dụng vi sinh trên đồng ruộng