GS. TSKH Trương Quang Học, Trưởng ban BĐKH của VACNE: COP 17 – một COP đầy kịch tính
Hội nghị Liên Hợp Quốc về biến đổi khí hậu lần thứ 17 (COP17) đã họp từ ngày 26/11 – đến ngày 9/12/2011 tại thành phố biển Durban của Nam Phi với sự tham dự của gần 20.000 đại biểu của 194 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới là thành viên của Công ước khung LHQ về biến đổi khí hậu (UNFCCC). (Biểu tượng của Hội nghị là cây Baobap - loài cây to nhất thế giới với sức chịu hạn mãnh liệt, đặc trưng cho châu Phi).
Phát biểu tại lễ khai mạc, Người đứng đầu Ủy ban khí hậu của Liên hợp quốc, đồng thời là Chủ tịch COP-17, bà Christiana nêu rõ đã đến lúc các nhà lãnh đạo thế giới, quốc gia và tổ chức quốc tế cần đẩy nhanh việc xây dựng và thông qua một văn kiện mới thay thế cho giai đoạn I của Nghị định thư Kyoto sẽ hết hạn vào cuối năm 2012, nhằm giảm thiểu tình trạng biến đổi khí hậu đang diễn ra ngày càng khốc liệt và khó dự đoán.
|
Quang cảnh phiên khai mạc COP-17 ở Durban. Ảnh: THX-TTXVN
|
Tổng thống Nam Phi Zuma nêu rõ COP-17 cần tập trung thảo luận 5 vấn đề chính, liên quan đến lộ trình thực thi các thỏa thuận đã đạt được tại hai hội nghị trước cũng như hội nghị lần này; việc xây dựng văn kiện ràng buộc pháp lý mới thay thế giai đoạn I của Nghị định thư Kyoto; xác định rõ trách nhiệm tài chính và nghĩa vụ cắt giảm khí thải của các nước phát triển và một số nước mới nổi có lượng khí thải lớn; tìm ra cơ chế phối hợp thực hiện các biện pháp thích ứng với tình trạng biến đổi khí hậu toàn cầu; và đảm bảo sự gắn kết của các thỏa thuận với nguyên tắc lợi ích chung của các bên và cộng đồng quốc tế.
Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc Ban Ki-moon nhấn mạnh: "Đã đến lúc chúng ta cần đẩy nhanh xây dựng và thông qua một Nghị định thư mới để giảm thiểu sự biến đổi khí hậu đang diễn ra từng ngày, từng giờ trên hành tinh mà chúng ta đang sống. Các bên cần nỗ lực đưa ra cam kết, giải pháp và lộ trình cụ thể để hạn chế nguy cơ tiềm ẩn và đạt được sự tiến bộ rõ rệt, cụ thể. Hành động chống biến đổi khí hậu không thể thực hiện đơn lẻ mà mang tính và cần sự nỗ lực toàn cầu. Đặc biệt, chúng ta không thể thực hiện có hiệu quả các dự án xanh, sạch, giảm thiểu lượng cácbon nếu không có sự cam kết về tài chính, công nghệ. Đây là hành động cho tương lai và thế hệ mai sau".
Tuy nhiên ngay từ ngày đầu thảo luận, giữa nhóm các nước phát triển và đang phát triển đã bộc lộ những mâu thuẫn sâu sắc về cắt giảm lượng khí thải.
Các nền kinh tế mới nổi như Ấn Độ, Brazil, Nam Phi và Trung Quốc,… khẳng định một hiệp ước toàn cầu về biến đổi khí hậu trước hết phải thừa nhận trách nhiệm lịch sử của các nước công nghiệp phát triển và kiên quyết đòi những nước đầu tiên gây ra biến đổi khí hậu phải là những nước đầu tiên cắt giảm khí thải. Các nền kinh tế mới nổi khẳng định lập trường yêu cầu gia hạn Nghị định thư Kyoto.
Liên minh châu Âu (EU) ủng hộ gia hạn Nghị định thư Kyoto nếu tất cả các nước (đặc biệt là Mỹ và Trung Quốc) thoả thuận thông qua một hiệp ước mang tính ràng buộc về mặt pháp lý vào năm 2015.
Trong khi đó, các nước công nghiệp phát triển như Mỹ, Nhật Bản, Canada và Nga đề nghị các nước đều phải có nghĩa vụ cắt giảm khí thải, đặc biệt là Trung Quốc - quốc gia đã vượt Mỹ trở thành nước thải lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính lớn nhất thế giới. Mỹ tuyên bố không ủng hộ một hiệp ước mang tính ràng buộc pháp lý về biến đổi khí hậu nếu các nước đang phát triển không cam kết cùng cắt giảm khí thải.
Tuy nhiên, quan điểm này không nhận được sự đồng tình của nhiều nước thuộc Nhóm các nước đang phát triển (G77) và Trung Quốc. Theo ý kiến của G77 và Trung Quốc, các cam kết cần dựa trên Nghị định thư Kyoto và các thỏa thuận tại các Hội nghị về biến đổi khí hậu trước đây, nhất là Hội nghị Copenhangen ở Đan Mạch (COP 15) và Hội nghị Cancun ở Mexico (COP 16)…
Trưởng đoàn Việt Nam, Thứ trưởng Bộ TN&MT Trần Hồng Hà đã có bài phát biểu chính thức tại hội nghị. Trưởng đoàn Việt Nam khẳng định, bằng chính nội lực của mình, Việt Nam đã có những nỗ lực đáng kể trong việc ứng phó với những tác động bất lợi của biến đổi khí hậu. Chính phủ Việt Nam vừa thông qua Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu, xây dựng kế hoạch phát triển nền kinh tế các-bon thấp và đang chủ động triển khai toàn diện các hoạt động ứng phó với các tác động bất lợi của biến đổi khí hậu và giảm phát thải khí nhà kính trên phạm vi cả nước, đặc biệt trong các lĩnh vực nông nghiệp, công nghiệp và giao thông vận tải. Việt Nam coi Công ước khung của Liên hợp quốc (UNFCCC) và Nghị định thư Kyoto là cơ sở quan trọng để cộng đồng quốc tế ứng phó với biến đổi khí hậu, giữ cho nhiệt độ Trái đất tăng dưới 2oC vào cuối thế kỷ này…
Giai đoạn cuối của Hội nghị đã diễn ra căng thẳng và đầy kịch tính. Tới phút chót, ngay trước giờ bế mạc, Hội nghị được thông báo rằng phiên bế mạc sẽ hoãn lại, hội nghị sẽ kéo dài để tiếp tục làm việc. Như vậy, các kết quả của gần hai tuần đàm phán phải xóa đi và làm lại từ đâu. Trong khi đó đoàn người biểu tình phía ngoài với hơn 700.000 chữ ký vẫn tiếp tục đòi: “Hãy thỏa thuận ngay bây giờ”. Đây là một thất bại ngoài dự kiến của COP 17.
Sau 12 ngày tích cực thảo luận nhưng không đi đến kết quả, ban tổ chức Hội nghị đã phải quyết định kéo dài hội nghị thêm một ngày so với dự kiến để giúp các đại biểu có thêm thời gian thảo luận về thỏa thuận chung chống biến đổi khí hậu toàn cầu.
Cuối cùng, tới sáng 11/12, Hội nghị đã đạt được nhất trí về chương trình vạch ra một lộ trình mới cho các nước trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu trong một thập kỷ tới. Hội nghị đã nhất trí bắt đầu thương lượng về một thỏa thuận mới, theo đó tất cả các nước thực hiện cam kết kiểm soát khí thải theo cùng một khuôn khổ pháp lý. Thỏa thuận sẽ có hiệu lực muộn nhất là vào năm 2020.
Nghị định thư Kyoto sẽ hết hiệu lực cuối năm 2012, nhưng Hội nghị Durban đêm 10, rạng sáng 11/12 đã nhất trí gia hạn Nghị định thư thêm 5 năm, tức là đến năm 2017.
Trước đó, Liên minh châu Âu (EU) đã đề xuất một thỏa thuận cắt giảm khí thải mới vào năm 2015 với sự tham gia của tất cả các nước phát thải khí độc hại nhiều trên thế giới và thỏa thuận này sẽ chính thức có hiệu lực từ năm 2020, theo đó sẽ cắt giảm 20% lượng khí thải trên toàn cầu. Nhưng đề xuất này vấp phải sự phản đối của nhiều nước, trong đó có Mỹ, Trung Quốc, Ấn Độ.
Liên hợp quốc cho rằng việc chậm trễ đạt được một thỏa thuận mới trên toàn cầu về cắt giảm khí thải gây hiệu ứng nhà kính sẽ khiến cho mục tiêu kiềm chế nhiệt độ toàn cầu tăng không vượt qua giới hạn cho phép là 2oC trong thế kỷ tới trở nên khó khăn (Tổng hợp từ các nguồn)
Trương Quang Học