quản lý tòa nhà

 Từ “đỉnh giá” ngắn hạn đến yêu cầu phát triển bền vững

Cà phê và hồ tiêu đang lập đỉnh giá, giúp nông dân có nguồn lực tái đầu tư, nhưng nếu chỉ dừng lại ở việc tận hưởng giá cao thì chưa đủ. Ngược lại, ngành gạo đang đối diện thách thức: giá xuất khẩu bình quân trong nửa đầu năm 2025 chỉ đạt khoảng 517 USD/tấn, giảm hơn 18% so với cùng kỳ năm trước. Đặc biệt vào tháng 7, một số loại gạo Việt như gạo 5% tấm chỉ quanh mức 377 USD/tấn, gạo 100% tấm khoảng 317 USD/tấn. Xuất khẩu gạo tuy tăng về lượng nhưng lại giảm mạnh về giá trị, phản ánh rõ tình trạng thiếu liên kết giữa giá, chất lượng và mô hình sản xuất bền vững.

Trong khi đó, ngành thủy sản vẫn giữ đà tăng trưởng tốt: kim ngạch xuất khẩu 7 tháng đầu năm 2025 đạt khoảng 6,22 tỷ USD, tăng hơn 17% so với cùng kỳ. Tôm tiếp tục dẫn dắt với dự báo cả năm đạt 3,6–3,8 tỷ USD, cá tra khoảng 1,8 tỷ USD và cá ngừ khoảng 900 triệu USD. Tuy nhiên, thách thức về thuế đối ứng tại thị trường Mỹ (có thể tăng lên 20–33%) khiến nhiều doanh nghiệp đối diện nguy cơ mất lợi thế cạnh tranh.

Những con số này cho thấy: dù giá cà phê, hồ tiêu lập đỉnh, hay thủy sản tăng trưởng tốt, nhưng nếu thiếu sự “xanh hóa” chuỗi giá trị, lợi thế này sẽ nhanh chóng bào mòn.

Một chuỗi giá trị chưa xanh, thiếu tính bền vững và dễ tổn thương trước biến đổi khí hậu, rào cản thương mại xanh và xu hướng tiêu dùng toàn cầu.

Giá cao chỉ có ý nghĩa khi biến thành nguồn vốn tái đầu tư vào phương thức canh tác hữu cơ, chế biến sâu, logistics ít phát thải và truy xuất nguồn gốc minh bạch. Đó mới là “giá trị xanh” dài hạn, giúp Việt Nam không chỉ bán nguyên liệu thô mà trở thành trung tâm cung ứng nông sản chất lượng và trách nhiệm.

Nông hộ – mắt xích đầu tiên của chuỗi giá trị xanh

Ở cấp nông hộ, việc sản xuất bền vững không thể chỉ là khẩu hiệu. Với cà phê, hồ tiêu hay lúa gạo, các kỹ thuật canh tác tái sinh như che phủ đất, tưới nhỏ giọt, sử dụng phân hữu cơ và chế phẩm sinh học cần trở thành chuẩn mực. Đây không chỉ giúp tiết kiệm chi phí đầu vào mà còn bảo vệ độ phì đất, tiết kiệm nước và giảm phát thải nitơ oxit – loại khí nhà kính mạnh gấp hàng trăm lần CO₂.

Nông dân cũng cần được trang bị kiến thức và công cụ để chứng minh “sản xuất xanh” thông qua nhật ký điện tử, mã vùng trồng, chứng chỉ quốc tế. Những nỗ lực này trực tiếp quyết định khả năng bán hàng vào các thị trường cao cấp như EU, Mỹ hay Nhật Bản – nơi tiêu chuẩn ESG đã trở thành “giấy thông hành” bắt buộc.

Theo bà Cao Xuân Thu Vân, Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam: “Phát triển hiệu quả và bền vững chuỗi giá trị nông sản là vấn đề sống còn trong tái cơ cấu nông nghiệp”, đặc biệt trong bối cảnh thị trường quốc tế đang mở rộng và yêu cầu về tiêu chuẩn ngày càng cao. Điều này gợi mở hướng đi cho nông hộ: sản xuất hữu cơ, truy xuất nguồn gốc và tham gia liên kết theo chuỗi là con đường sinh tồn và phát triển thực chất.

Doanh nghiệp – biến thô thành tinh, từ hàng hóa sang thương hiệu

Ở mắt xích doanh nghiệp, vai trò trung tâm là chuyển từ xuất khẩu thô sang chế biến sâu và xây dựng thương hiệu. Khi giá tiêu, cà phê hoặc gạo thô chỉ dao động theo thị trường quốc tế, lợi nhuận bấp bênh; nhưng một khi trở thành sản phẩm chế biến – tiêu xay, cà phê hòa tan, gạo hữu cơ đóng gói chuẩn quốc tế – giá trị gia tăng thuộc về doanh nghiệp Việt, không bị ép giá bởi khâu trung gian.

Trong ngành thủy sản, yêu cầu “chuỗi giá trị xanh” lại càng khắt khe. EU hay Mỹ đều áp dụng các bộ tiêu chuẩn nghiêm ngặt về an toàn sinh học, sử dụng kháng sinh và truy xuất nguồn gốc vùng nuôi. Điều đó buộc các doanh nghiệp phải đầu tư hệ thống xử lý nước thải, áp dụng công nghệ nuôi tuần hoàn, giảm sử dụng hóa chất và nâng tỷ lệ nuôi hữu cơ. Chỉ khi đáp ứng được các yêu cầu này, tôm, cá tra của Việt Nam mới giữ vững được vị thế ở những thị trường khó tính, thay vì phải bán vào phân khúc thấp với giá kém cạnh tranh.

Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), ông Đỗ Hà Nam, nhận định: “Gạo Việt Nam vẫn còn cung không đủ cầu nhờ xây dựng được thị trường riêng với các dòng gạo đặc sản”. Điều này cho thấy sức bật trong phân khúc chất lượng cao, nhưng nếu không đi cùng với truy xuất nguồn gốc, chứng nhận và chế biến sâu thì vẫn chỉ là lợi thế ngắn hạn. Các doanh nghiệp lĩnh vực trái cây như Nafoods đang nắm bắt xu hướng này: hợp tác đầu tư 20 triệu USD để phát triển chuỗi giá trị nông nghiệp xanh, đưa trái cây lên tầm chất lượng và trách nhiệm cao.

Logistics xanh – bước đi tất yếu trong hội nhập

Một phần đáng kể dấu chân carbon của nông sản nằm ở khâu logistics. Việt Nam muốn đi đường dài phải giải quyết bài toán vận chuyển và kho bãi xanh: container lạnh tiết kiệm điện, xe tải tiêu chuẩn khí thải cao, kho hàng sử dụng năng lượng mặt trời, tuyến vận tải đường thủy – đường sắt thay thế cho đường bộ truyền thống.

Khi chuỗi vận tải giảm phát thải, doanh nghiệp không chỉ tiết kiệm chi phí lâu dài mà còn nâng cao uy tín với khách hàng quốc tế. Trong bối cảnh nhiều tập đoàn lớn áp dụng chính sách “mua xanh”, ưu tiên nhà cung cấp có chỉ số carbon thấp, đây là lợi thế cạnh tranh không thể bỏ qua.

Chính sách – đòn bẩy để chuỗi giá trị dịch chuyển

Nhà nước đóng vai trò thiết kế “sân chơi” bằng các công cụ chính sách: tín dụng ưu đãi cho nông hộ đầu tư thiết bị tiết kiệm nước, chương trình tín chỉ carbon để nông dân có thêm thu nhập khi giảm phát thải, ưu đãi thuế cho doanh nghiệp chế biến xanh, và khuôn khổ pháp lý rõ ràng cho chứng nhận ESG. Nếu chính sách vừa hỗ trợ kỹ thuật, vừa tạo động lực tài chính, chuỗi giá trị sẽ dịch chuyển nhanh hơn về phía xanh, thay vì phụ thuộc vào biến động thị trường.

Xanh – không chỉ là xu hướng mà là điều kiện tồn tại

Bài toán chuỗi giá trị xanh không còn là lựa chọn, mà là điều kiện sống còn. Thế giới đang chuyển dịch sang thương mại carbon thấp, người tiêu dùng ngày càng khắt khe với nguồn gốc sản phẩm, còn biến đổi khí hậu thì trực tiếp đe dọa sản lượng nông nghiệp. Cà phê, hồ tiêu, gạo hay thủy sản đều cùng chung áp lực đó: nếu chỉ chạy theo giá mà bỏ qua chuẩn xanh, nguy cơ bị loại khỏi chuỗi cung ứng toàn cầu là rất lớn.

Việt Nam có lợi thế nông sản phong phú, người nông dân cần cù và doanh nghiệp năng động. Vấn đề còn lại là liệu chúng ta có thể tận dụng “cơn sóng giá” hôm nay để tạo ra một nền tảng xanh, bền vững và hội nhập toàn diện hay không. Bởi từ nông hộ nhỏ lẻ đến thị trường quốc tế, chỉ khi chuỗi giá trị được phủ màu xanh, nông sản Việt mới thực sự vươn mình mạnh mẽ trên bản đồ toàn cầu.

Minh Thành