|
Đây là một dãy núi có địa hình phức tạp, núi đất xen với hệ thống núi đá, độ dốc lớn hơn 380, nhiều nơi dốc thẳng đứng, địa hình chủ yếu là núi cao, thung lũng nhỏ hẹp. Rừng phân bổ ở độ cao từ 700 m trở lên. Trong đó, đỉnh Phja Oắc cao 1.935 m so với mực nước biển, là đỉnh núi cao thứ hai ở Cao Bằng.
Theo lời kể của các cụ cao niên địa phương, dãy núi này ngày xưa có tên là núi “Phja Vác”, vì trên ngọn núi mọc rất nhiều cây mạy vác, một loại cây mọc duy nhất ở khu vực núi Phja Oắc, Cao Bằng. Tuy nhiên vào thời điểm này chúng tôi chưa tìm được cây tươi đang sống ở Phja Oắc mà chỉ phát hiện được rất nhiều rễ cây mạy vác khô mà dân địa phương vẫn mang ra chợ Nguyên bình bán để làm đóm nhóm bếp. Đây chính là cây gù hương có tên khoa học là Cinanomum balasae, một loại thực vật có giá trị kinh tế cao, bởi rễ, thân, vỏ, lá, hạt đều có chứa tinh dầu, gỗ rất tốt không bị mọt, có mùi thơm đặc biệt nên rất được ưa chuộng, đây là loài đặc hữu (Endemic) của Việt Nam đã được ghi trong sách đỏ Việt Nam (2007) ở mức độ bị đe dọa cực kỳ nguy cấp, ký hiệu CR (Critical endenge red).
Phja Oắc - Phja Đén vẫn còn giữ được tính nguyên thủy, tiềm ẩn biết bao nhiêu điều kỳ thú về giá trị khoa học và nhân văn của Cao Bằng nói riêng và Đông Bắc Bắc bộ nói chung. Chính đây cũng là lý do đã và đang tập hợp các nhà khoa học tự nhiên, khoa học xã hội trong nước và quốc tế quan tâm đi đến với Nguyên Bình, với Cao Bằng, với Phja Oắc - Phja Đén.
Không chỉ hiện nay mà ngay từ đầu thế kỷ XX dãy núi này đã lọt vào tầm nhìn của người Pháp. Họ đã chọn núi Phja Oắc - Phja Đén làm nơi nghỉ mát, hưởng thụ các tài nguyên khí hậu và tài nguyên sinh vật độc đáo. Nơi đây hiện vẫn còn các dấu tích của các biệt thự, nhà nghỉ của các công chức thời Pháp.
Ý thức được tầm quan trọng và chức năng sinh thái của khu rừng đầu nguồn Phja Oắc, dưới sự chỉ đạo của Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Cao Bằng, Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam phối hợp với Trung tâm địa Môi trường và Tổ chức Lãnh thổ, Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường tỉnh Cao Bằng tiến hành nghiên cứu, khảo sát, đánh giá hiện trạng tài nguyên thiên nhiên và ĐDSH khu rừng đặc dụng Phja Oắc - Phja Đén, nhằm làm cơ sở khoa học cho việc quy hoạch bảo tồn, phát triển phục vụ cho sự nghiệp phát triển bền vững ở huyện Nguyên Bình nói riêng và Cao Bằng nói chung.
Qua kết quả nghiên cứu và kết hợp với tham khảo tài liệu liên quan cho thấy, đây là một khu rừng còn giữ được nhiều nét nguyên sinh, bởi các HST rừng kín thường xanh mưa ẩm á nhiệt đới núi cao, rừng kín thường xanh mưa ẩm á nhiệt đới núi thấp, rừng hỗn giao gỗ - tre nứa, cấu trúc 4 tầng với độ che phủ lớn. Đặc biệt có một số HST đặc trưng cho vùng núi cao như: HST rừng lùn, rừng rêu. Trong thảm cỏ hàng nghìn loài thực vật, trong đó có một số loài cây có giá trị kinh tế và giá trị bảo tồn cao như: cây Gù hương hay còn gọi là re hương; lát hoa, sến mật, nghiến, dẻ tùng, cùng với nhiều cây thuốc quý, quần thể phong lan đa dạng, cây cho quả, như: trám trắng, trám đen, bứa, dọc, dâu da, vải, nhãn rừng, sung, vả, me... với các thảm xanh bốn mùa tươi tốt, là nơi tạo điều kiện sinh tồn cho khu hệ động vật hoang dã; bước đầu đã thống kê gần 80 loài động vật có vú, hàng trăm loài chim, bò sát và lưỡng cư, hàng vạn các loại côn trùng (cánh cừng, bướm, chuồn chuồn) cùng các loại thủy sinh vật trong các khe, suối. Trong đó, có một số loài thuộc diện quý hiếm, có tên trong sách đỏ Việt Nam (2007), sách đỏ thế giới (2010) và Nghị định 32/2006/NĐ-CP của Chính phủ về quản lý thực vật, động vật rừng nguy cấp quý hiếm như: hươu xạ, sơn dương, cu li lớn, cu ly nhỏ, vượn đen đông bắc, khỉ cộc, gấu ngựa, cầy sao, cầy hương, mèo rừng, sóc bay đuôi trắng, sóc bay sao, gà lôi trắng, gà so ngực gụ, rắn hổ mang, rắn sọc dưa, trăn đất, rùa núi vàng, rùa hộp ba vạch, kỳ đà nước, cóc Quảng Tây, tắc kè, ếch cây sần.... và hàng trăm các loài thủy sinh vật có giá trị kinh tế cao.
Đây là nguồn tài nguyên đa dạng sinh học, một quỹ gen tự nhiên rất quý giá, còn ít trong tự nhiên ở Việt Nam, nhưng lại đang hiện hữu ở khu rừng đặc dụng Phja Oắc, mặc dù với số lượng của từng loài không cao lại đang trong tình trạng bị đe dọa mất dần. Tuy vậy đây là vốn vô cùng quý hiếm mà thiên nhiên đã ban tặng. Là nền tảng cung cấp các dịch vụ đa dạng sinh thái trong chiến lược phát triển KT - XH của Cao Bằng nói chung và huyện Nguyên Bình nói riêng. Không những thế rừng núi Phja Oắc - Phja Đén còn là khu rừng đầu nguồn quan trọng của Nguyên Bình và các vùng lân cận, là bức rèm xanh góp phần giảm thiểu các hiện tượng cực đoan của khí hậu trong bối cảnh biến đổi khi hậu hiện này. Là tấm mành xanh có khả năng ngăn ngừa thiên tai, trượt lở xói mòn đất, lũ lụt. Điều không kém phần quan trọng là rừng lùn, rừng rêu, rừng nguyên sinh cùng các loại rừng khác trong khu vực chính là kho tàng hấp thụ cacbon. Theo các nhà khoa học cứ một heta rừng xanh có độ che phủ tốt trong 60 phút có thể hấp thu được 8 kg CO2, có thể thanh lọc được từ 50 - 70 tấn bụi trong một năm, một cây trong khu rừng ẩm có khả năng chuyển đổi 400 lít nước mỗi ngày. Rừng núi Phja Oắc - Phja Đén và các vùng lân cận còn có khả năng ngăn chặn hoặc làm giảm ô nhiễm của tiếng ồn, do các loài thực vật ở đây có lá dày, mọng nước, có cuống lá dài, to... góp phần làm giảm các khí thải SO2, Nitrat oxide và hấp thụ các chất gây ô nhiễm, như: NO2, CO2, NH4...
Rõ ràng, giá trị về rừng và ĐDSH của khu rừng đặc dụng Phja Oắc - Phja Đén có đầy tiềm năng về phát triển du lịch sinh thái, du lịch nghiên cứu khoa học tự nhiên và xã hội. Trong khi chưa có điều kiện hiểu biết đầy đủ và sử dụng những gì đang còn tồn tại ở đây, thì lại đang có các hoạt động khai thác khoáng sản thiếu cơ sở khoa học, khai thác không bền vững tài nguyên sinh học, là nguy cơ tiềm ẩn gây tác động xấu với rừng và ĐDSH trên núi rừng Phja Oắc. Đừng để suy giảm và mất đi cái vốn có của rừng Phja Oắc. Các HST đặc thù cùng với các loài thực vật, đồng vật là tài nguyên vô cùng quý giá mà thiên nhiên đã ban tặng cho bà con các dân tộc Cao Bằng nói chung và Nguyên Bình nói riêng. Là nền tảng góp phần phục vụ cho phát triển KT - XH và bảo vệ môi trường ngày nay và thế hệ mai sau.
Đồng bào các dân tộc ở Cao Bằng nói chung và huyện Nguyên Bình nói riêng hãy cùng với các cấp chính quyền địa phương ra sức bảo vệ nguyên vẹn các hệ sinh thái đặc thù và đa dạng sinh học các nguồn gen tự nhiên quý hiếm ở khu vực rừng đặc dụng Phja Oắc. Một vùng đất linh kiệt bốn mùa cây cối xanh tốt phủ đầy rêu bởi hương thơm của đất, sắc thắm của hoa, bởi các vùng mây ngũ sắc bay lượn trên bầu trời xanh biếc của rừng núi Phia Oắc.
|