quản lý tòa nhà

Suối Giàng nằm ở độ cao hơn 1.300 m như một bức tranh cổ tích còn dang dở. Vùng đất của hơn 5.000 người dân tộc Mông, nơi gần như toàn bộ dân cư từng nằm trong diện đặc biệt khó khăn, lại mang trong mình báu vật nghìn năm - những cây chè Shan tuyết cổ.

Khi Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới được triển khai cùng Chương trình phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, Suối Giàng đã chọn một hướng đi đặc biệt: khơi dậy giá trị bản địa để đổi thay từ gốc rễ. Và một trong những người đầu tiên thắp lên ngọn lửa ấy là Đào Đức Hiếu, chàng kỹ sư Hà Nội gắn bó trọn vẹn tuổi trẻ với rẻo cao này.

Đồng bào Mông và “vàng xanh” của núi rừng

Ra đời vào năm 2020, Hợp tác xã Hệ sinh thái du lịch Suối Giàng (HTX Suối Giàng) là hiện thân của khát vọng phát triển bền vững, khi Giám đốc Đào Đức Hiếu cùng các thành viên địa phương kiên trì khôi phục giá trị cây chè Shan tuyết cổ thụ - thứ “vàng xanh” quý giá của núi rừng Suối Giàng.

Bắt đầu chỉ có 8 thành viên, đặt trụ sở và nhà máy sản xuất tại thôn Pan Cáng, xã Suối Giàng, huyện Văn Chấn, tỉnh Yên Bái (nay là thôn Pan Cáng, xã Văn Chấn, tỉnh Lào Cai), HTX Suối Giàng từng bước mở rộng lên 80 thành viên, trở thành điểm tựa vững chắc cho cộng đồng địa phương.

Trong những năm qua, HTX đã tổ chức lại sản xuất, hướng dẫn bà con canh tác hữu cơ trên hơn 200 héc-ta chè cổ thụ, vừa bảo tồn nguồn gen quý, vừa nâng cao giá trị sản phẩm. Những bước đi ban đầu ấy không chỉ tạo ra sản phẩm mà còn tạo dựng niềm tin và ý thức về giá trị bản địa trong từng hộ gia đình.

Những ngày đầu tiên khi đặt chân đến đây, anh chàng kỹ sư Đào Đức Hiếu đã nhận ra được "nỗi đau" của ngành trà nơi vùng cao: chè Shan tuyết cổ thụ hái về chỉ bán với giá rẻ mạt, nhiều hộ dân chế biến thủ công mà không có thị trường ổn định, sản phẩm nhiều khi chỉ tiêu thụ nội bộ.

“Mình thấy cây chè quý giá như vậy nhưng bà con cứ bán theo cân, theo phiên chợ, tiền công thì ít, công sức thì nhiều. Thật sự đau lòng khi nhìn người Mông mình vất vả cả đời mà không thoát được nghèo” - anh Hiếu chia sẻ.

Chính "nỗi đau" ấy đã thôi thúc anh nhìn ra tiềm năng xây dựng không gian văn hóa Suối Giàng - nơi không chỉ bảo tồn giá trị trà cổ thụ mà còn tôn vinh văn hóa, phong tục, và nghệ thuật truyền thống của người Mông.

“Mình luôn hình dung một nơi mà khách đến không chỉ uống trà, mà còn được nghe kể chuyện, học cách sao trà, hiểu về lịch sử, núi rừng và con người Suối Giàng. Đó mới là giá trị thực sự” - anh Hiếu kể.

Để có được điều đó, Đào Đức Hiếu đã dành trọn tâm huyết để vận động bà con thay đổi tư duy sản xuất. Anh Hiếu nhớ lại: “Ngày đầu tiên mình đến từng nhà, nhiều người còn tránh mặt, nghĩ rằng người ngoài không hiểu được núi rừng của họ. Mình phải kiên nhẫn, giải thích từng bước, lắng nghe từng băn khoăn của họ”.

Trong nhiều cuộc họp bản, anh kiên trì giải thích rằng thời của làm nương tự phát đã qua, thời nay muốn giữ rừng, giữ đất, giữ bản sắc thì phải biết làm kinh tế sạch, phải biết liên kết và phải biết đặt lợi ích cộng đồng lên trên lợi ích riêng.

“Người Mông mình có núi, có rừng, có chè cổ thụ - toàn là báu vật. Nhưng nếu không có tư duy chuỗi giá trị thì không phát huy được, vẫn nghèo thôi. HTX ra đời là để giúp bà con cùng làm, cùng hưởng lợi và cùng giữ gìn thiên nhiên Suối Giàng” - anh Hiếu trăn trở.

Sự tận tâm của anh Hiếu đã truyền niềm tin cho nhiều hộ dân vốn bảo thủ, giúp họ thay đổi suy nghĩ tham gia vào mô hình sản xuất chung. Chính từ niềm tin ấy, từng búp chè, từng nếp nhà, từng người dân dần trở thành mắt xích trong một chuỗi giá trị gắn kết chặt chẽ.

Từ những bước đi đầu tiên, HTX Suối Giàng đã định hướng xây dựng vùng nguyên liệu chè Shan tuyết theo hướng hữu cơ, nơi mỗi búp chè được hái và sao bằng kinh nghiệm lâu đời cùng đôi bàn tay khéo léo của người H’Mông, phủ trên búp chè một lớp áo trắng mờ tinh tế, chính vì vậy mà được gọi là chè tuyết.

Nỗ lực bền bỉ của HTX cùng với ý thức giữ gìn vùng nguyên liệu sạch của bà con dân tộc H’Mông đã tạo nên một chuỗi giá trị từ khâu trồng, chăm sóc, thu hái, chế biến đến bảo quản sản phẩm, được kiểm soát nghiêm ngặt bằng hệ thống văn bản quản lý và quy định sử dụng.

Nhờ đó, HTX đã được Ủy ban nhân dân huyện Văn Chấn (cũ) cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng chỉ dẫn địa lý “Chè Shan tuyết Suối Giàng - Văn Chấn” và được Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng cấp quyền sử dụng mã vạch sản phẩm. Những chứng nhận này không chỉ là dấu mốc pháp lý, mà còn là minh chứng cho nỗ lực bền bỉ và sự nghiêm túc trong quản lý chất lượng.

Không chỉ dừng lại ở việc quản lý chất lượng, HTX còn xây dựng các thương hiệu nổi bật như Đại Lão Vương Trà, Vietnam Teashop, Sugitea, Việt Nam Ơi, Thập Trà Long Đỉnh, Shansen, Trà Tứ Phủ với các dòng sản phẩm đa dạng gồm Bạch Trà, Hồng Trà, Hoàng Trà, Diệp Trà, Bánh trà và Trà ướp sen. Các sản phẩm được thiết kế bao bì, nhãn mác theo tiêu chuẩn châu Âu, đảm bảo các chỉ tiêu về an toàn thực phẩm và chất lượng, đồng thời đạt nhiều chứng nhận uy tín như Thương hiệu Vàng Nông nghiệp Việt Nam 2022, Thương hiệu Nhãn hiệu Uy tín, Hội nhập Kinh tế Quốc tế 2022, Top 10 Thương hiệu Uy tín Quốc gia 2023, OCOP 4 sao, ISO, cùng các kỷ niệm chương và chứng nhận vinh danh uy tín khác.

Sản phẩm chè Shan tuyết cổ thụ Suối Giàng đã trở thành niềm tự hào khi được các đoàn công tác của bộ, ban, ngành, Đảng và Nhà nước chọn làm quà tặng, đồng thời giới thiệu đến bạn bè quốc tế trong các hoạt động giao lưu, hợp tác. Những thành công này không chỉ khẳng định chất lượng sản phẩm mà còn nâng tầm thương hiệu Suối Giàng trên bản đồ du lịch và nông sản Việt Nam.

Tạo sinh kế bền vững và phát triển cộng đồng tại Suối Giàng

Những kết quả mà HTX đạt được trong những năm qua đã khẳng định đây là hướng đi phù hợp với điều kiện vùng miền, không chỉ góp phần giải quyết việc làm, xóa đói giảm nghèo mà còn nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho đồng bào các dân tộc thiểu số.

Riêng năm 2022, doanh thu của HTX đạt trên 954 triệu đồng với lợi nhuận hơn 400 triệu đồng, và sang năm 2023, doanh thu đạt hơn 800 triệu đồng cùng lợi nhuận hơn 410 triệu đồng, tạo nên nguồn thu nhập ổn định cho bà con, đồng thời bảo tồn và phát huy giá trị vườn chè cổ, mang lại lợi ích kinh tế bổ sung từ phát triển du lịch cộng đồng. Qua đó, người dân không chỉ thấy được giá trị kinh tế từ sản phẩm chè mà còn cảm nhận được sức mạnh của hợp tác và tinh thần cộng đồng.

Anh Đào Đức Hiếu nhấn mạnh: “Thu nhập là quan trọng, nhưng nếu không giữ được bản sắc và thiên nhiên, thì mọi giá trị kinh tế đều sẽ mất đi”.

Bên cạnh sản phẩm chè, HTX còn tập trung tiêu chuẩn hóa các sản phẩm từ mật ong rừng, thảo mộc bản địa, tinh dầu núi cao, mở ra cơ hội việc làm cho phụ nữ, thanh niên và cả những người lớn tuổi trong cộng đồng. Mỗi hoạt động không chỉ nâng cao đời sống vật chất mà còn thay đổi tư duy, khơi dậy niềm tự hào và ý thức bảo vệ giá trị văn hóa, thiên nhiên của người dân Suối Giàng, biến những giá trị truyền thống thành nguồn lực phát triển bền vững. Những nỗ lực này đã tạo thành một mô hình mẫu mực, nơi sản phẩm và cộng đồng phát triển song song, bổ trợ cho nhau.

Trong bối cảnh thị trường mở rộng, thương mại điện tử trở thành chìa khóa giúp sản phẩm vùng cao vượt ra khỏi phạm vi huyện, tỉnh. HTX Suối Giàng đã mạnh dạn đưa sản phẩm lên sàn trực tuyến, áp dụng mã QR truy xuất nguồn gốc. Nhờ đó, nhiều hộ dân vốn quen bán tại chợ phiên nay có thể tiếp cận khách hàng khắp nơi, nâng cao giá trị sản phẩm và nhận thức về tầm quan trọng của tri thức số trong phát triển bền vững, đồng thời mở rộng cơ hội quảng bá và hợp tác quốc tế.

Chỉ với điện thoại thông minh hoặc máy tính bảng, người dân và du khách có thể check mã QR trên từng cây chè, tra cứu tuổi đời, tọa độ, độ cao, thời tiết, khí hậu, độ ẩm và câu chuyện riêng của mỗi gốc chè cổ thụ hàng trăm năm tuổi. Việc chuyển đổi số đến từng gốc chè như thế này không chỉ minh bạch thông tin sản phẩm trong nước và quốc tế mà còn mang đến trải nghiệm thú vị cho du khách khi thăm vùng chè Shan tuyết cổ thụ Suối Giàng.

Ứng dụng khoa học kỹ thuật và công nghệ trong sản xuất đã giúp đồng bào Mông tại HTX Suối Giàng giải phóng sức lao động, nâng cao chất lượng sản phẩm và đưa trà vươn ra thị trường quốc tế.

Dẫu vậy, để mô hình HTX vùng cao phát huy tối đa tiềm năng, rất cần những cơ chế hỗ trợ đồng bộ và lâu dài. Thiếu vốn, thiếu nhân lực trẻ, hạn chế về trình độ quản trị, cơ sở hạ tầng chưa đáp ứng nhu cầu phát triển… vẫn là những vướng mắc mà HTX phải đối mặt. Việc tháo gỡ các khó khăn này không chỉ phụ thuộc vào nỗ lực của HTX mà còn đòi hỏi sự phối hợp giữa chính quyền, các tổ chức, doanh nghiệp và cộng đồng, nhằm tạo nền tảng bền vững cho tương lai Suối Giàng.

Tuy còn nhiều thách thức, hành trình của HTX Hệ sinh thái du lịch Suối Giàng đã chứng minh rằng khi hai chương trình mục tiêu quốc gia “chạm” tới từng thôn bản, từng hộ dân, từng nếp nhà, thì sự thay đổi sẽ diễn ra tự nhiên và bền vững.

Nông thôn mới không chỉ là con đường bê tông, homestay đẹp hay sản phẩm OCOP đạt sao, mà là sự trưởng thành của cộng đồng, sự tiếp cận với tri thức mới, sự chủ động của người dân trong việc gìn giữ thiên nhiên và văn hóa. Chương trình dân tộc thiểu số không chỉ là hỗ trợ kinh phí mà là trao cơ hội, trao niềm tin, trao động lực để người dân miền núi thoát nghèo bằng chính sức mình, đồng thời phát huy những giá trị văn hóa và truyền thống quý báu.

“Tea & Mother”: Phụ nữ vùng cao và tương lai ngành trà Việt

Hơn 20 năm gắn bó với trà, Đào Đức Hiếu nhận ra phụ nữ vùng sâu, vùng xa còn chịu nhiều thiệt thòi, phải xa con để mưu sinh. Anh chia sẻ: “Những hình ảnh đó cứ bám riết tâm trí, thôi thúc tôi phải hành động. Chúng tôi muốn khắc phục tình trạng nghèo liên thế hệ, giúp những người phụ nữ vùng cao tự thoát nghèo bằng chính đôi bàn tay của mình”.

Với mục tiêu đó, dự án “Tea & Mother” ra đời, hướng tới tạo sinh kế bền vững cho khoảng 10.000 phụ nữ, triển khai tại Bắc Ninh, Đà Nẵng, Lào Cai, Tuyên Quang, Thái Nguyên… Các câu lạc bộ hỗ trợ kỹ thuật, kinh doanh, marketing và xây dựng không gian văn hóa trà - giới thiệu di sản, nghệ thuật và làng nghề truyền thống.

Anh Hiếu nhấn mạnh: “Cả nước có khoảng 80 vùng chè. Nếu họ phải rời bỏ quê hương để làm thuê nơi thành thị… thì ngành trà Việt không thể mạnh được. Dự án của chúng tôi sẽ chung tay cứu những vùng trà nguyên bản, tạo sinh kế bền vững cho khoảng 2% dân số quốc gia”.

Ngoài mục tiêu sinh kế, dự án hướng tới thương mại hóa trà Việt trên nền tảng số, xây dựng sàn thương mại điện tử chuyên trà, giúp người tiêu dùng lựa chọn trà theo vùng, tìm kiếm đối tác chiến lược và mở rộng thị trường.

Anh Hiếu khẳng định: “Dự án ‘Tea & Mother’ là mô hình khả thi, không chỉ giúp nhiều phụ nữ vùng cao thoát nghèo mà còn tạo bước đệm đưa ngành trà Việt Nam ra thế giới”.

Ngày nay, Suối Giàng đón hơn 100.000 lượt khách mỗi năm, riêng cuối tuần lên tới 4.000-5.000 lượt. Hơn 50 hộ dân làm dịch vụ lưu trú; trẻ em được học miễn phí về cây chè và văn hóa trà; thanh niên trở thành hướng dẫn viên bản địa; những cây chè cổ thụ được gắn biển di sản. Từ một nơi từng ít người dám ở lại qua đêm, Suối Giàng trở thành điểm đến trải nghiệm độc đáo hàng đầu miền núi phía Bắc. Sự thay đổi ấy là minh chứng rõ ràng cho sức sống mới mà HTX mang lại, nơi cộng đồng và thiên nhiên cùng phát triển.

Hành trình ấy không chỉ mang dấu ấn của HTX, của những người Mông cần cù, mà còn là minh chứng sống động cho hiệu quả của hai Chương trình Mục tiêu Quốc gia khi đi đúng hướng, chạm đúng nhu cầu, trao đúng cơ hội. Chính sự kết hợp giữa cơ chế của Nhà nước và sức mạnh nội sinh của cộng đồng đã giúp Suối Giàng bước sang trang mới: một vùng cao giàu bản sắc, giàu sinh kế và giàu hy vọng.

Trong những buổi chiều mây quấn trên đỉnh núi, người Mông vẫn gọi Hiếu bằng cái tên thân thương “Giàng A Hiếu”. Với họ, anh không chỉ là người làm trà, mà còn là người giúp họ thay đổi tư duy, thay đổi cuộc sống và thay đổi cách nhìn về quê hương mình.

Như anh vẫn nói: “Tôi muốn Suối Giàng được gọi là vùng đất hạnh phúc và thịnh vượng”. Và giờ đây, điều ấy không còn là ước mơ xa vời - nó đang trở thành hiện thực từng ngày, từ những búp chè xanh non đến những nụ cười rạng rỡ giữa bản làng đang thay da đổi thịt, như một minh chứng sống cho sức mạnh của khát vọng và tinh thần cộng đồng.

Hoàng Trang