Cần nghiên cứu kỹ về độc tính và khả năng làm thuốc của cây Bàng vuông

HOẠT ĐỘNG HỘI VACNE

Thứ Hai, 25/01/2010 | 10:41:00 AM

Mặc dù không có họ hàng với cây Bàng (Terminalia catappa L., thuộc họ Bàng (Combretaceae), nhưng trông hình thái bên ngoài hơi giống nhau và có quả hình vuông, nên người dân vùng biển, đăc biệt là bộ đội ở Quần đảo Trường Sa (huyện Trường Sa, tỉnh Khánh Hoà) vẫn gọi là Bàng quả vuông (Barringtonia asiatica (L.) Kurz, họ Lộc vừng - (Lecythidaceae). Khi thiếu lá dong, bộ đội ta đóng quân trên quần đảo này đã dùng lá của loài cây Bàng vuông để gói bánh chưng trong những ngày Tết cổ truyền dân tộc.

Theo công trình của Chopra, Burton và các cộng sự công bố trong những năm gần đây cho thấy: Hạt Bàng vuông chứa các saponin, terpenoid, tinh bột, dầu béo (khoảng 2,5%) acid gallic (0,54%) và một glucosid là barringtonin (3,27%). Hai saponin chủ yếu được tách ra từ lá, quả, hạt, thân, rễ Bàng quả vuông đều có tác dụng diệt một số vi nấm và kháng khuẩn (cả gram dương và gram âm). Tại một số vùng ở Philippin, người dân địa phương sử dụng lá cây Bàng quả vuông để sắc lấy nước uống điều trị bệnh đau dạ dày và thấp khớp .Có tác giả đã chứng minh hoạt chất trong hạt có tác dụng chữa u bướu và trị giun. Ngoài ra, hạt Bàng vuông xay thành bột để duốc cá, làm cho cá bị ngạt nổi lên mặt nước để bắt, nhưng chất độc không ảnh hưởng tới thịt cá. Một số nơi còn sử dụng dầu ép từ hạt Bàng vuông để thắp sáng. Vì thế, rất cần có những công trình nghiên cứu một cách nghiêm túc, nhất là việc sử dụng vào mục đích làm thuốc chữa bệnh. .

Qua khảo sát ở nước ta, Bàng vuông (có nơi còn gọi là Bàng bí, Chiếc bàng), là một loài hiếm, đã được đưa vào Sách đỏ Việt Nam 1996 và 2007, phân hạng: VU A1d. Chúng phân bố dọc theo bờ biển và các vùng đảo từ Quảng Trị, Quảng Ngãi, Khánh Hòa đến Kiên Giang. Cây cũng được trồng để tạo bóng mát ở các đảo khu vực Nha Trang, quần đảo Trường Sa (Khánh Hòa) Côn Đảo (Bà Rịa - Vũng Tàu), Thổ Chu, Phú Quốc (Kiên Giang).

Đây là loại cây gỗ nhỡ, cao 10-18m, đường kính thân 30-50cm. Lá đơn, mọc cách, thường tập trung ở đầu cành, phiến lá hình trứng ngược, dài 20-30cm, rộng 10-18cm, cuống lá rất ngắn, lá non màu đồng thiếc, rụng lá vào mùa đông. Cụm hoa là chùm dài 10-20cm, ở đầu cành. Hoa lưỡng tính, màu trắng, thường nở vào ban đêm, cuống hoa dài 3,5-4cm, gốc cuống có một lá bắc nhỏ. Lá đài 2, màu xanh lục, dài 3-3,5cm, rộng 3,8-4cm. Cánh hoa 4, không bằng nhau, dài 5-7cm, rộng 2,5-3cm, hình lòng thuyền, dạng trứng ngược, đầu tròn hoặc có mũi tù. Nhị rất nhiều, khoảng 250-300 nhị, chỉ nhị mảnh, dài 8-10cm, bao phấn màu vàng, đính gốc. Bầu dưới, dài 1,2-1,4cm, đường kính 1,4-1,7cm, mặt cắt ngang hình vuông, có 4 ô; vòi nhụy dài 11-13cm. Quả khô, hình chiếc đèn lồng 4 cạnh
(vì vậy mà có tên là Bàng vuông), đôi khi 5 cạnh, đường kính 7-10cm, mang đài và vòi tồn tại, vỏ ngoài nhẵn, vỏ quả giữa là lớp xơ xốp, vỏ quả trong dày, cứng, bao bọc một hạt có đường kính 4-5cm. Quả chín có màu nâu, phát tán bằng cách trôi nổi trên biển và có thể nổi trên mặt nước đến 2 năm mà không bị hỏng. Cây cho gỗ tốt, màu đỏ. Mùa hoa tháng 3-5 và mùa cho quả vào thời gian từ tháng 10 đến tháng 12. Tái sinh bằng hạt.

Ảnh: Cây, hoa và quả Bàng vuông (nguồn: Internet)

Cây Bàng vuông thường mọc ở rừng ngập mặn ven biển nhiệt đới và các đảo ở Ấn Độ Dương và tây Thái Bình Dương, từ Zanzibar tới Philippin, Fiji, New Caledonia, Australia…

Đây là một cây thuốc mới ở Việt Nam, chúng ta chưa có kinh nghiệm sử dụng. Các công dụng nói trên cần được các nhà Dược học kiểm chứng lại.

TSKH. Trần Công Khánh
GĐ Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển cây thuốc Dân tộc Cổ truyền (thuộc VACNE)

Các tin khác

Vấn đề quản lý an toàn phòng cháy chữa cháy là cực kỳ cần thiết, rất cần những phương án nghiên cứu hoàn thiện việc sử dụng pin xe điện

(01/08/2025 02:06:PM)

Xã hội hóa nguồn lực bảo vệ môi trường – kinh nghiệm của Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam (VACNE)

(29/07/2025 11:44:AM)

Các thành viên VACNE cùng nỗ lực hoạt động trong giai đoạn mới

(24/07/2025 05:48:PM)

Sự cố hóa chất – 3000m³ chất thải nguy hại và sự “giá như” muộn màng

(20/07/2025 08:28:PM)

Ban Cộng đồng Bền vững VACNE Đổi mới và Mở rộng hoạt động

(16/07/2025 04:54:PM)