9/18/2024 9:03:00 AM

(VACNE, 18/9/2023) - Sau bão số 3, nhiều nhiều địa phương ở nước ta bị lũ lụt, ngập úng kéo dài hằng tuần, hoặc lâu hơn. Ngoài thiệt hại về kinh tế, nước lũ còn gây ô nhiễm môi trường sống, làm mất các nguồn nước sạch sinh hoạt của người dân trong vùng. Vì thế, những nơi không có phèn chua (muối Nhôm),Cloramin B… để làm trong nước và diệt vi khuẩn gây bệnh (theo hướng dẫn của ngành Y tế) thì nên dùng cây cỏ có sẵn ở địa phương để xử lý, để có nước dùng trong sinh hoạt.

            

Hình 1: Quả và hạt Me (nguồn: T.C. Khánh)   Hình 2: Cây Bụp dấm (nguồn: T.C. Khánh)




  

Hình 3: Cây Chùm ngây (nguồn: T.C. Khánh)          Hình 4: Cây Xương rồng bà (nguồn: Internet)

 Đây là biện pháp đơn giản, ít tốn kém và không gây độc hại như cách dùng hóa chất. Dựa vào kinh nghiệm của nước ngoài, chúng ta cũng có thể tìm những cây sẵn có ở Việt Nam để làm sạch nước. Sau đây là một số cây có thể sử dụng (nếu không có sẵn thì ở những vùng hằng năm bị ngập lụt nên trồng để có nguyên liệu khi cần).

1. Cây Me (Tamarindus indica L., họ Đậu - Fabaceae)

Cây gỗ cao đến 20 m, được trồng nhiều nơi ở nước ta để lấy bóng mát và lấy quả ăn. Lá kép hình lông chim chẵn, gồm 10-12 cặp lá chét. Cụm hoa ở đầu cành nhỏ, có 8-12 hoa, cánh hoa màu vàng có gân đỏ. Quả dài, hơi dẹt, chứa 3-5 hạt. Cơm quả (nạc quả) chua, thường dùng nấu canh chua, chế nước giải khát, làm kẹo me và mứt me. Hạt me là thứ bỏ đi ở các cơ sở sản xuất mứt, kẹo me, nên giữ lại, rửa sạch, phơi khô, để dùng xử lý nước đục bẩn thành nước sạch.

2. Cây Bụp dấm (Hibiscus sabdariffa L., họ Bông - Malvaceae).

Cây bụi sống hằng năm, cao đến 2 m, thân thường có màu tía, ít phân cành. Lá có 3-5 thuỳ hình bàn tay, mép lá có khía răng cưa. Hoa ở nách lá, có cuống ngắn, cánh hoa màu vàng với tâm đỏ, đài hoa màu đỏ, có 8-12 đài phụ. Quả nang hình trứng hẹp, mang đài cùng tồn tại, vỏ quả có lông thô. Cây Bụp dấm có nguồn gốc ở Châu Phi, nhưng hiện nay đã được trồng nhiều nơi ở Việt Nam để lấy đài hoa  làm thuốc (có vị chua, tác dụng lợi tiểu, lợi mật, nhuận tràng, kháng khuẩn) và làm nước giải khát. Sau khi thu hoạch đài hoa, nên giữ lại hạt (trong quả già) để xử lý nước bẩn.

Hình 2: Cây Bụp dấm (nguồn: T.C. Khánh)

3. Cây Chùm ngây (Moringa oleifera Lam., họ Chùm ngây - Moringaceae)

Cây gỗ nhỏ, cao 5-10m. Lá kép 3 lần hình lông chim, lá chét hình trứng, màu xanh mốc, mọc đối. Cụm hoa là chuỳ ở nách lá, mang nhiều hoa trắng. Quả nang có 3 cạnh, dài 25-30cm, có rãnh dọc theo quả và hơi phồng lên ở chỗ có hạt. Hạt già màu đen, tròn, to bằng hạt đậu Hà Lan, có 3 cạnh và cánh trắng dạng màng. Cây có nguồn gốc ở Ấn Độ nhưng đã được trồng ở nhiều nước vùng nhiệt đới. Ở Việt Nam, cây này được trồng ở nhiều tỉnh Nam Trung Bộ đến Kiên Giang (Phú Quốc). Lá, hoa và quả non làm rau ăn. Hoạt chất trong toàn cây có tác dụng kháng nấm bệnh, kháng khuẩn đường ruột. Hạt chứa 30-38% dầu ăn được. Hạt Chùm ngây có chứa một số chất 'đa điện giải' tự nhiên, có tác dụng làm ngưng kết nên được dùng để xử lý nước đục bẩn.

Nước sau khi được xử lý bằng hạt Chùm ngây trong vài giờ, số vi khuẩn Escherichia coli từ 1.600-18.000/100ml đã giảm xuống còn dưới 200/100 ml.

 

4. Cây Xương rồng bà có gai (Opuntia dillenii (Ker-Gawl.) Haw., họ Xương rồng - Cactaceae)

Thân cây cao đến 3 m, gồm nhiều nhánh dẹt nối tiếp nhau, màu xanh lục. Mỗi nhánh có hình cái vợt bóng bàn, dài 15-20cm, rộng 4-10cm, dày khoảng 5mm, có nhiều gai nhọn dài 1-4cm. Lá nhỏ, rụng sớm. Hoa to, màu vàng rồi đỏ. Bao hoa có nhiều mảnh, nhiều nhị, bầu dưới. Quả mọng hình trứng, đường kính 4-5cm, khi chín có màu đỏ sẫm.

         
Cây Xương rồng bà có nguồn gốc ở Châu Mỹ nhiệt đới, được nhập vào Việt Nam từ hơn 2 thế kỷ trước đây. Cây chịu được khô hạn, mọc hoang dại, thường gặp trên các vùng đất cát ven biển Miền Trung, hoặc được trồng làm hàng rào và làm cây cảnh.

Cách xử lý nước đục, bẩn thành nước sạch bằng nguyên liệu thực vật

1.      Dùng hạt Me, Bụp giấm, Chùm ngây…

Lấy  khoảng 200g hạt khô, tán mịn, cho 1 lít nước sạch, khuấy đều, ngâm 12 giờ. Lọc qua vải sạch để loại chất bã. Đun sôi 15-20 phút để diệt vi khuẩn và loại tinh bột. Lọc lại sẽ được dịch gốc đặc (20%). Khi làm sạch nước bẩn thì cho 200ml dịch gốc này vào một can 20 lít nước cần xử lý. Ngoáy đều, để lắng 3-4 giờ, chất bẩn bị ngưng kết sẽ lắng xuống đáy. Gạn lấy nước trong để dùng trong sinh hoạt.

2.      Dùng cây Xương rồng bà có gai:

Thân cây Xương rồng bà bỏ gai, rửa sạch. Lấy khoảng 1 lạng, giã hoặc xay nhỏ, thêm 1 lít nước sạch, khuấy đều, lọc qua vải sạch để loại chất bã, được dịch gốc đặc (10%).

Lấy 5ml dịch gốc này cho vào một can 20 lít nước cần xử lý. Cho thêm khoảng 1-2 gam phèn nhôm. Khuấy đều, để lắng 15-20 phút, chất bẩn bị ngưng kết sẽ lắng xuống đáy. Gạn lấy nước trong để dùng trong sinh hoạt.

Khi dùng dịch chiết thực vật thì ngưng kết bẩn tạo thành sẽ to, chắc và tốc độ lắng cặn tăng nhanh gấp 3 lần so với khi chỉ dùng phèn nhôm đơn thuần. Nước này có thể để 1-2 tuần không hỏng, không có mùi vị lạ, đạt các chỉ tiêu của nước sinh hoạt.

Những nơi đang bị lũ lụt nếu có các loại nguyên liệu nói trên có thể áp dụng ngay để biến nước lũ đục bẩn thành nước sạch dùng trong sinh hoạt. Nước này tuy chưa đủ tiêu chuẩn vô trùng, nhưng có thể dùng để nấu ăn hoặc đun sôi để uống.

 

TSKH. Trần Công Khánh

 

Lượt xem : 54