Thần tích làng Hổ Đội
Theo thần tích, thần phả của đền, đình và gia phả 12 dòng họ đang sinh sống tại làng Hổ Đội, thì Hổ Đội nghĩa là Đội Hổ, là đội quân Hổ Bôn hùng mạnh được tổ chức dưới triều Hậu Trần để chống lại Hồ Quý Ly đã âm mưu chiếm ngôi vua nhà Trần. Và tên đất, tên làng nơi đây đã gắn liền với giai đoạn lịch sử oanh liệt trên dưới 600 năm, từ cuối đời Trần, đầu đời Hồ.
Đầu thế kỷ XIV, cuối đời Hậu Trần, đầu đời Hồ, ông Phùng Thế Kỳ - một vị tướng thời vua Trần Thuận Tông - quê ở làng Minh Nghĩa thuộc trấn Sơn Tây nổi danh với tài văn, võ đã có công dẹp loạn ở động Ma Sa - nay thuộc tỉnh Hoà Bình, được vua Trần Thuận Tông gả con gái là công chúa Thiên Hương và phong cho chức Chiêu thảo An phủ xứ, trấn thủ ở miền tả ngạn sông Đà. Khi vương triều nhà Trần suy yếu, quyền bính trong triều lọt vào tay Hồ Quý Ly. Phò mã Phùng Thế Kỳ chiêu mộ những người trung thành vì nghĩa lớn lập đạo quân tinh nhuệ với tên gọi Hổ Bôn nhằm chống lại Hồ Quý Ly. Nhưng sự không thành, việc khôi phục nhà Hậu Trần thất bại, lại bị nhà Hồ truy kích gắt gao, phò mã Phùng Thế Kỳ, công chúa Thiên Hương đã cùng đội quân của mình, những người thân tín và người dân làng Láng - Láng Mọc - Cầu Hàn dời thành Thăng Long tới vùng đất ven biển Diêm Điền (Thái Thụy - Thái Bình). Thấy cây cối um tùm, trước mặt là biển, xung quanh là cồn cát, lại được bao bọc bởi nhiều sông lạch chằng chịt nên đã quyết định định cư tại đây. Phùng Thế Kỳ lấy tên của đội quân Hổ Bôn để đặt tên cho xóm, ấp mới xây dựng, sau này trở thành Hổ Đội, một vùng quê trù phú, giàu có nổi tiếng là đất học, đất võ. Khi mất, Phùng Thế Kỳ được triều đình phong là Kỳ Đà Đại Vương.
Sau khi phò mã Phùng Thế Kỳ và công chúa Thiên Hương qua đời, dân làng đã tôn họ là Thành hoàng làng và xây đình, đền để thờ. Hiện ở đình Đông còn lưu giữ 21 đạo sắc phong của các triều đại từ thời Hậu Lê đến thời Nguyễn; hàng chục bức hoành phi, câu đối, ca ngợi công lao của các vị thành hoàng đối với dân, với nước; tấm bia cổ được khắc vào thời vua Lê Thánh Tông (nhân ngày vua thân chinh kinh lý về vùng biển Diêm Điền xem xét dân tình và quan sát việc đắp đê ngăn mặn).
Cây đa di sản đầu tiên của Thái Bình
 |
|
Đại diện chính quyền địa phương và các vị khách bên tấm bia công nhận cây di sản VN
cho cây Đa Đình Đông.
|
Theo di huấn của các tiền nhân truyền lại, cây đa tại đình Đông làng Hổ Đội được trồng từ thời phò mã Phùng Thế Kỳ, đời vua Trần Thuận Tông. Do đó cây đa như vật chứng khẳng định những ngày đầu "khai hoang lập ấp" của người xưa tại vùng đất này. Đây cũng là nơi tập võ thuật của các sĩ phu yêu nước, chống lại quân xâm lược nhà Minh, là một tiền đồn chống giặc Pháp của đề đốc Tạ Quang Hiện ở cuối thế kỷ thứ XIX đầu thế kỷ XX.
Trao đổi với chúng tôi về cây đa, ông Lê Ngọc Tài, Chủ tịch UBND xã Thụy Lương cho biết, cây đa cổ thụ có đường kính 2,5 - 2,7m, cao 25m, cán cây trùm kín vươn xa với nhiều cành to, nhánh lớn, nằm trước cửa ngôi đình Đông. Đặc biệt, bộ rễ của cây đan cài phủ quanh gốc trông thật kỳ thú, tạo thành những hang hốc gồ ghề, cổ kính.
Bà Trần Thị Sen, Ban quản lý trông coi Đình Đông, cho biết: "Từ thời ông cha chúng tôi cũng không biết ai trồng cây đa này nhưng nó đã gắn với lịch sử phát triển của làng, là nơi ghi nhớ 12 đức thủy tổ của 12 dòng họ đã gây dựng lên làng Hổ Đội ngày nay".
Thời kháng chiến chống Pháp, Hổ Đội là làng tề luôn bị địch o ép, cán bộ kháng chiến phải hoạt động bí mật. Đình Đông nằm ngoài cánh đồng, cách xa làng nên đã trở thành cơ sở hội họp của cán bộ kháng chiến và cây đa đã thành chòi canh cảnh giới. Dưới tán đa xanh rờn mát rượi không chỉ là nơi chim về làm tổ mà còn là nơi ghi biết bao dấu ấn tuổi thơ, nuôi dưỡng ước mơ trở thành người lính, nhiều người chưa đủ tuổi đã viết đơn tình nguyện bằng máu để được tòng quân đánh giặc. Ngày nay, gốc đa là nơi nghỉ mát của dân làng sau những giờ lao động mệt nhọc.
 |
|
GS.TSKH Đặng Duy Huỳnh, PCT Hội, Chủ tịch Hội đồng Cây di sản VN và PGS.TS
Phạm Bình Quyền, TTK Hội trao QĐ và Bằng công nhận Cây Di sản VN cho đại diện
chính quyền địa phương-ông Lê Ngọc Tài, Chủ tịch UBND xã Thụy lương.
|
Sau một thời gian dài, bằng các nghiệp vụ nghiên cứu thẩm định, ngày 12/9/2012, Chủ tịch Hội Bảo vệ thiên nhiên và Môi trường Việt Nam (VACNE) đã ra quyết định công nhận cây đa đình Đông làng Hổ Đội là Cây di sản Việt Nam. Và ngày 22/9/2012 tại di tích lịch sử văn hóa đình Đông, UBND xã Thụy Lương đã long trọng tổ chức Lễ đón bằng công nhận Cây di sản Việt Nam của VACNE cho cây đa Đình Đông. Sự kiện này diễn ra đúng vào dịp lễ hội truyền thống của khu di tích lịch sử văn hóa đình Đông (từ 6-8/8 âm lịch). Tại buổi lễ, TS.Nguyễn Ngọc Sinh, Chủ tịch VACNE nhiệt liệt chúc mừng Đảng bộ và nhân dân xã Thụy Lương và cây đa đình Đông là cây di sản đầu tiên ở Thái Bình. Việc chăm sóc, bảo vệ và phát huy giá trị cây đa di sản Việt Nam tại đình Đông là nhiệm vụ của các ngành chức năng trong tỉnh, của địa phương và nhân dân trong vùng. Hơn thế, cây đa lại nằm trong quần thể cụm di tích văn hóa nên cần được quy hoạch, trùng tu, tôn tạo tổng thể để tạo điểm nhấn trong lộ trình tham quan của khách thập phương khi về thăm vùng đất cửa biển Diêm Điền. Đây cũng là niềm tự hào của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Thụy Lương nói riêng, huyện Thái Thụy nói chung trong việc nâng cao tinh thần trách nhiệm, tích cực trồng và bảo vệ cây xanh, góp phần bảo tồn và phát huy các giá trị bền vững về môi trường, đa dạng sinh học, bảo vệ nguồn gen quý hiếm của đất nước.
Trải qua gần ba năm phát động, đến nay, VACNE đã vinh danh gần 300 cây di sản ở 30 tỉnh, thành phố trên cả nước. Trong đó, cây cao tuổi nhất là cây táu 2.100 năm tuổi có từ thời An Dương Vương ở Việt Trì (Phú Thọ); cây cao nhất là samu dầu ở Vườn quốc gia Pù Mát (Nghệ An) cao 70m; cây đơn có chu vi lớn nhất là cây tùng ở Đắk Lắk có đường kính 6,5m; cây đa ở đền Thượng (Lào Cai) tính cả rễ phụ có chu vi 45m.
Sau khi được công nhận là cây di sản, VACNE sẽ phối hợp với địa phương chịu trách nhiệm về mặt bảo vệ kỹ thuật, chẳng hạn như tên kỹ thuật, hỗ trợ trong việc xác định tuổi, nếu như cây bị bệnh thì sẽ tư vấn cách bảo vệ. Trong trường hợp cây bị xâm hại, VACNE sẽ đến trực tiếp can thiệp.
Khổng Vũ
(KTNT)