>> Tài nguyên rừng quý giá: Bảo vệ Trái Đất và con người
>> Có bao nhiêu loài sinh vật trên Trái Đất?


Ước tính đã có khoảng 60% khả năng dịch vụ cho sự sống trên Trái Đất của các hệ sinh thái, nhất là các hệ sinh thái rừng – như nguồn nước ngọt, nguồn cá, điều chính không khí và nước, điều chỉnh khí hậu vùng, điều chỉnh các thiên tai và dịch bệnh tự nhiên – đã bị giảm sút gây thiệt hại lớn cho nhiều người, nhất là những người nghèo.

Các hệ sinh thái rừng bao phủ khoảng 10% diện tích Trái Đất, khoảng 30% diện tích đất liền. Tuy nhiên các vùng có rừng che phủ đã bị giảm đi khoảng 40% trong vòng 300 năm qua, kéo theo các loài động, thực vật – thành phần quan trọng của các hệ sinh thái rừng – cũng bị mất mát đáng kể.

Loài người đã làm thay đổi các hệ sinh thái một cách hết sức nhanh chóng trong 50 năm qua, nhanh hơn bất kỳ thời kỳ nào trước đây. Diện tích các vùng đất hoang dã đã được chuyển thành đất nông nghiệp, chỉ tính riêng từ năm 1945 đến nay đã lớn hơn cả trong thế kỷ 18 và 19 cộng lại. Diện tích đất hoang hóa, cằn cỗi ngày càng mở rộng.

Trong khoảng 50 năm qua, trên toàn thế giới đã mất đi 1/5 lớp đất màu ở các vùng nông nghiệp trong lúc nhiều vùng đất nông nghiệp màu mỡ đang được chuyển đổi thành các khu công nghiệp. Nguyên nhân làm suy thoái hệ sinh thái rừng trong 50 năm qua phần chính là do chuyển đổi rừng thành đất nông nghiệp.

Trong những năm gần đây sự mất mát rừng tăng lên khá nhanh là do việc chuyển đổi kinh tế tự cung tự cấp sang nền kinh tế tiền tệ để sản xuất lương thực và nhiều thịt hơn nữa nhằm cung cấp cho dân số tăng nhanh và thêm và đó là sự thay đổi về quan niệm của người dân về thiên nhiên (trước đây họ xem thiên nhiên, núi rừng, sông biển… là thần linh với thái độ kính trọng và sợ hãi, không giám xâm phạm).

Nguyên nhân chính của việc mất rừng trên thế giới là do hoạt động của con người: lấy đất để chăn nuôi và trồng trọt, phát nương làm rẫy, khai thác gỗ, xây dựng các công trình thủy điện, thủy lợi, giao thông, xây dựng khu dân cư mới.

Hằng năm có khoảng 20.000 – 30.000 km2 rừng nhiệt đới bị phá hủy để sản xuất lương thực, trồng cây nông nghiệp và làm đồng cỏ để chăn nuôi. Ngoài ra khai thác khoáng sản cũng gây lên sự tàn phá  rừng nghiêm trọng ở nhiều vùng, nhất là tại các nước đang phát triển. Cũng vì thế mà sự suy thoái và mất rừng cũng đồng nghĩa với việc tăng xói mòn, sạt lở đất, nhất là trong mùa mưa lũ do độ che phủ của đất bị suy giảm.

Mất đa dạng sinh học ngày nay đang diễn ra một cách nhanh chóng chưa từng có, ước tính gấp khoảng 100 lần so với tốc độ mất các loài trong lịch sử Trái Đất và trong những thập kỷ sắp tới, mức độ biến mất của các loài sẽ gấp 1.000 – 10.000 lần.

Có khoảng 10% các loài đó đang bị suy thoái mạnh. Các vùng rừng ẩm nhiệt đới có số loài nguy cấp nhiều nhất, trong đó có nước ta, rồi đến các vùng rừng khô nhiệt đới, vùng đồng cỏ miền núi.

Vì vậy thế giới cần phải có những biện pháp bảo vệ các loài trong đó có khoảng 16.000 loài được xem là đang có nguy cơ bị tiêu diệt.

Các nhà khoa học cảnh báo rằng các tác động tiêu cực của những suy thoái nói trên sẽ tăng thêm nhanh chóng trong 50 năm tới nếu không có những biện pháp tích cực hơn.

(Trích tài liệu Hội thảo chuyên đề “Phục hồi hệ sinh thái và phát triển bền vững trong bối cảnh biến đổi khí hậu ” của GS.TS Võ Quý, Trung tâm Nghiên cứu Tài nguyên & Môi trường – Đại học Quốc gia Hà Nội.)

(Còn nữa)