Sự tác động của hệ thống cáp treo đến môi trường và hệ sinh thái VQG Bạch Mã và các nhóm giải pháp cụ thể nhằm hạn chế ảnh hưởng
10/14/2018 7:10:00 AM
(VACNE) - Báo cáo của Hội Bảo vệ TN&MT Việt Nam do PGS. TS. Lê Văn Thăng, Ủy viên thường vụ Hội trình bày tại Hội nghị Quy hoạch VQG Bạch Mã ngày 13/10/2018
SỰ TÁC ĐỘNG CỦA HỆ THỐNG CÁP TREO ĐẾN MÔI TRƯỜNG VÀ HỆ SINH THÁI VƯỜN QUỐC GIA BẠCH MÃ VÀ CÁC NHÓM GIẢI PHÁP CỤ THỂ NHẰM HẠN CHẾ ẢNH HƯỞNG
TS. Nguyễn Ngọc Sinh,
TS. Lê Trần Chấn,
PGS. TS. Lê Văn Thăng
Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam
1.ĐẶT VẤN ĐỀ
Du lịch Việt Nam đang ngày càng có sức hấp dẫn đối với du khách trong và ngoài nước. Đóng góp vào sự phát triển của ngành công nghiệp không khói không thể không kể đến sự có mặt của hệ thống cáp treo. Có 10 điểm đến hấp dẫn ở Việt Nam nhờ hệ thống cáp treo, đó là Fansipan (Lào Cai), Chùa Hương (Hà Nội), Yên Tử (Quảng Ninh), vịnh Hạ Long (Quảng Ninh), Bà Nà (Đà Nẵng) đồi Robin (Đà Lạt), Vinpeal Land, Nha Trang (Khánh Hòa), hồ Mây (Vũng Tàu), Bà Đen (Tây Ninh) và núi Tà Cú (Phan Thiết). Trong số 10 hệ thống cáp treo vừa nêu có một số được bình chọn là thuộc đẳng cấp thế giới như cáp treo Nữ hoàng có cột tháp xây dựng cao 188,8mlập kỷ lục là cột tháp cao nhất thế giới, đồng thời còn lập kỷ lục thế giới với cabin có sức chứa 230 người v.v...Hệ thống cáp treo Fansipan lập 2 kỷ lục Guiness: cáp treo ba dây có độ chênh giữa ga đi và ga đến lớn nhất thế giới (140m) và cáp treo ba dây dài nhất thế giới (6.292,5m).
Vườn quốc gia Bạch Mã với địa hình khá hiểm trở có thể hấp dẫn đối với du khách ưa mạo hiểm, nhưng hệ thống cáp treo sẽ là lựa chọn phù hợp giúp du khách chiêm ngưỡng khung cảnh thiên nhiên hùng vĩ của những ngọn núi bao phủ trong sương mù của Bạch Mã.
Tuy nhiên, một cách khách quan nhất, phải thừa nhận, việc xây dựng hệ thống cáp treo cũng gây ra những tác động tiêu cực đến môi trường, đến hệ sinh thái.
Vì vậy, việc đánh giá tác động của hệ thống cáp treo đến môi trường và hệ sinh thái Vườn quốc gia Bạch Mã nhằm đề xuất các giải pháp cụ thể, góp phần hạn chế đến mức thấp nhất các tác động tiêu cực là điều cần thiết.
 |
|
Vườn quốc gia Bạch Mã sẽ được xây dựng hệ thống cáp treo. Ảnh: Võ Thạnh.
|
2. NHỮNG TÁC ĐỘNG CỦA HỆ THỐNG CÁP TREO ĐẾN MÔI TRƯỜNG VÀ HỆ SINH THÁI VƯỜN QUỐC GIA BẠCH MÃ
Có thể xác định tác động của hệ thống cáp treo đến môi trường và hệ sinh thái sẽ diễn ra trong ba giai đoạn: giai đoạn chuẩn bị, giai đoạn thi công và giai đoạn vận hành. Sau đây là những dự báo tác động đến môi trường và hệ sinh thái.
2.1. Tác động đến môi trường tự nhiên
2.1.1. Trong giai đoạn chuẩn bị
Vườn quốc gia Bạch Mã có điều kiện địa hình khá hiểm trở, phức tạp, bị chia cắt mạnh, nhiều nơi có độ dốc lớn (trên 400). Bạch Mã là một trong những trung tâm mưa lớn của cả nước (toàn vùng là 3500mm/năm riêng ở khu vực đỉnh Bạch Mã lên tới 8.000mm- cao nhất Việt Nam), lượng mưa phân bố không đều, phần lớn tập trung vào mùa mưa. Đây là những yếu tố bất lợi khi xây dựng hệ thống cáp treo. Trong giai đoạn chuẩn bị chủ yếu tác động đến môi trường kinh tế - xã hội, đó là việc thu hồi 21.735m2 đất ở, 32.644m2 đất trồng lúa, hoa màu; 122.436m2 đất trồng cây công nghiệp. Như vậy, vấn đề di dân, tái định cư, đền bù, tạo công ăn, việc làm để người dân ổn định cuộc sống cần được thực hiện đầy đủ, đáp ứng nguyện vọng của người dân.
2.1.2. Trong giai đoạn thi công
Đây là giai đoạn môi trường tự nhiên bị tác động mạnh mẽ nhằm xây dựng hàng loạt các hạng mục quan trọng. Thuộc khu A gồm nơi đón khách du lịch và đặt nhà ga cáp treo, dịch vụ trong nhà, ngoài trời (lưu trú, ẩm thực, giải khát), công trình phụ trợ kỹ thuật (tạm điện, trạm nước, khu tập kết rác thải) v.v...
Khu B: là khu du lịch sinh thái đỉnh Bạch Mã gồm: nơi đón tiếp, hội thảo, triển lãm, dịch vụ thương mại trong nhà (lưu trú, nghỉ dưỡng, ẩm thực, giải khát) và ngoài trời (đi bộ, thăm quan tín ngưỡng tâm linh, thưởng ngoạn phong cảnh thiên nhiên), quần thể công trình hành chính (nhà điều hành, nhà nhân viên v.v...) và các công trình phụ trợ kỹ thuật (trạm điện nước, khu tập kết rác thải v.v...).
Trong giai đoạn thi công có rất nhiều hoạt động ảnh hưởng đến môi trường tự nhiên như gây ô nhiễm không khí, ô nhiễm nước, tiếng ồn, ô nhiễm đất, ô nhiễm chất thải rắn, chất thải nguy hại, gia tăng nguy cơ sạt lở v.v...
2.1.2.1. Gây ô nhiễm môi trường không khí
Trong giai đoạn thi công, phải huy động nhiều xe cơ giới có tải trọng lớn sử dụng động cơ diezel để vận chuyển nguyên vật liệu trên đường xấu, hoặc đào đá, đắp đất làm phát sinh bụigây ô nhiễm không khí cục bộ, ảnh hưởng đến sức khỏe người lao động.
Các phương tiện giao thông vận chuyển nguyên vật liệuxây dựng, máy móc ngoài phát sinh bụi từ mặt đường do bánh xe cuốn lên còn phát sinh các chất ô nhiễm từ quá trình đốt nhiên liệu của động cơ như: SO2, NO2, CO, VOC.
Khí thải độc hại chủ yếu được phát sinh từ các loại máy nổ, máy thi công cơ giới, máy đầm nền, máy nâng, máy xúc, máy ủi v.v...
Tác động của tiếng ồn. Trong giai đoạn thi công, tiếng ồn có thể phát sinh từ các nguồn sau:
- Tiếng ồn từ các phương tiện vận tải chuyển nguyên vật liệu ra vào công trình
- Tiếng ồn từ các máy sử dụng trong thi công san nền
- Tiếng ồn từ hoạt động vận chuyển đầm, cắt, đập, trộn bê tông v.v...
- Các thiết bị như xe tải, cần trục, cẩn cẩu, máy trộng bê tộng, xe nâng, máy hàn, máy nén khí, máy đầm, máy ủi v.v... có thể gây ra tiếng ồn vượt tiêu chuẩn cho phép trong khoảng cách 15m tính từ nguồn phát sinh tiếng ồn. Trong phạm vi này công nhân không được phép làm việc liên tục trong 8 giờ và khi làm việc cần có trang thiết bị bảo hộ
2.1.2.2. Gây ô nhiễm môi trường nước
a. Nước thải sinh hoạt của công nhân
Do tập trung nhiều công nhân xây dựng nên lượng nước thải sinh hoạt sẽ phát sinh đáng kể. Vì vậy, nguồn nước bị ô nhiễm là điều bất khả kháng. Tuy nhiên cũng cần có biện pháp khả thi xử lý nguồn nước thải loại này.
b. Nước thải xây dựng công trường
Nước thải trong quá trình thi công xây dựng, chủ yếu là nước dùng trong quá trình trộn bê tông, rửa đồ đựng nguyên vật liệu phục vụ thi công và nước thải từ quá trình rửa phương tiện, thiết bị. Đây là dòng thải có lượng nước ước tính nhỏ, tuy nhiên lại chứa nhiều thông số ô nhiễm, đặc biệt là bùn đất cặn lơ lửng, chất vô cơ, dầu mỡ, kim loại gây nhiễm bẩn nguồn tiếp nhận nước mặt, hoặc ảnh hưởng đến môi trường đất và nước ngầm nếu để nước chảy tràn.
c. Nước mưa chảy tràn
Lượng nước mưa chảy tràn qua khu vực công trình, khi chảy tràn vào nguồn tiếp nhận, lượng chất ô nhiễm sẽ có những tác động không nhỏ đến chất lượng môi trường nguồn tiếp nhận. Nước mưa chảy tràn sẽ tác động không nhỏ đến chất lượng nước mặt trong khu vực. Dòng thải này có đặc tính là không đều, tập trung chủ yếu vào mùa mưa.
2.1.2.3. Nguồn gây ô nhiễm môi trường đất do chất thải rắn
Chất thải rắn phát sinh trong giai đoạn này bao gồm:
a.Chất thải rắn từ quá trình thi công xây dựng.
b.Chất thải rắn sinh hoạt.
c.Chất thải rắn nguy hại.
Dầu mỡ thải theo quy chế quản lý chất thải nguy hại được phân loại là chất thải. Dầu mỡ thải từ quá trình bảo dưỡng, sửa chữa các phương tiện vận chuyển và thi công cơ giới trên công trường là không thể tránh khỏi. Lượng dầu mỡ thải phụ thuộc vào số lượng phương tiện vận chuyển và thi công cơ giới, vào chu kỳ thay dầu và bảo dưỡng máy móc, thiết bị. Để giảm các tác động xấu đến các thành phần môi trường xung quanh, đặc biệt là môi trường đất, cần có biện phát xử lý hữu hiệu.
d.Gia tăng sạt lở ven tuyến giao thông.
Địa hình, địa thế khu vực dự án phức tạp, khí hậu khắc nghiệt, lượng mưa bình quân năm lớn thường xuyên có bão, lũ quét vào mùa mưa v.v... Diện tích rừng đặc dụng giảm, nhường chỗ cho phát triển các khu du lịch, đặc biệt là việc tạo mặt bằng xây dựng các khu chức năng làm gia tăng sạt lở ở hệ thống giao thông.
2.1.3. Trong giai đoạn vận hành
Trong giai đoạn vận hành, cố gắng hạn chế do các sự cố rủi ro như sự cố cháy nổ, cháy rừng , bão, gió, lốc, lũ quét và sự cố kỹ thuật vận hành…
2.2. Tác động đến môi trường kinh tế - xã hội
Trong giai đoạn thi công, tác động đến môi trường kinh tế - xã hội có thể diễn ra như sau:
- Hoạt động của dự án sẽ làm gia tăng nhu cầu yếu phẩm do số lượng cán bộ, công nhân viên tham gia dự án tăng đột biến, dẫn đến tăng giá các mặt hàng thực phẩm ở thị trường, gây khó khăn cho những người dân có thu nhập thấp tại địa phương.
- Hoạt động của dự án có khả năng làm gia tăng tình hình mất trật tự trị an tại địa phương do dự tụ tập nhiều thành phần trong xã hội nhưng không có các biện pháp quản lý và phối hợp giữa chủ đầu tư và chính quyền địa phương.
- Hoạt động của dự án làm gia tăng lượng xe ra vào có khả năng gây nên tai nạn giao thông. Vì vậy, cần có sự phối hợp giữa chủ đầu tư với cơ quan chức năng, chính quyền địa phương để điều tiết lưu lượng xe hợp lý, tuyên truyền vận động nhân dân và cán bộ nhân viên dự án chấp hành các quy định về giao thông.
2.3. Tác động đến hệ sinh thái
- Trong giai đoạn thi công, tác động rõ nhất đến hệ sinh thái là số diện tích rừng bị chuyển đổi. Điều này là bất khả kháng dẫn đến hệ quả là rừng suy giảm đa dạng sinh học ở hệ sinh thái (HST).
- Bởi vì nhiều loài động vật có xương sống trên cạn như thú, chim, bò sát, lưỡng cư không thích nghi được với môi trường tiếng ồn, do đó chúng phải chuyển đến những nơi có sinh cảnh yên tĩnh hơn. Rừng không chỉ là nơi cung cấp thức căn cho nhiều loài động vật mà cũng là nơi cư trú đảm bảo sự sống an toàn cho chúng. Do đó, mất rừng cũng đồng nghĩa với việc nhiều loài động vật có thể bị chết hoặc làm mồi cho những loài săn mồi khác.
- Cũng cần phải lưu ý rằng, mỗi HST là một thực thể hoàn chỉnh trong tự nhiên, vì vây, một khi nó bị tác động thì những thành viên trong thực thể đó sẽ phải tự thay đổi để thích ứng với hoàn cảnh mới. Đây cũng là một hệ quả ngoài mong muốn. Một HST rừng nguyên sinh, sau khi bị tác động sẽ được hình thành một HST rừng thứ sinh với những loài ưa sáng, mọc nhanh nhưng rất ít giá trị về kinh tế, càng ít có giá trị khoa học. Sẽ là đáng tiếc nếu như HST rừng nguyên sinh trên đỉnh Bạch Mã bị thay thế bằng một HST thứ sinh.
3. CÁC BIỆN PHÁP GIẢM THIỂU
Để giảm thiểu những tác động tiêu cực có thể xảy ra cần thực hiện các giải pháp sau đây:
1. Tổ chức tham vấn cộng đồng một cách nghiêm túc, hệ thống (nên làm khác với cách tham vấn như lâu nay đã làm cho các dự án phát triển nói chung).
2. Công khai thông tin về dự án.
3. Thực hiện phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.
4. Thực hiện đầy đủ chương trình quản lý và giám sát môi trường.
Văn phòng VACNE
Lượt xem : 2980