Hội bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam

Hàng chục nghìn ha đất rừng tại địa bàn các huyện miền núi cao đã được tỉnh Quảng Nam hào phóng "cấp không" cho một công ty nước ngoài để trồng rừng.

LTS: Ngày 10/3/2010, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng chỉ đạo "Ủy ban nhân dân các tỉnh không được cấp giấy chứng nhận đầu tư mới và không ký hợp đồng cho thuê đối với các dự án đầu tư nước ngoài trong trong lĩnh vực lâm nghiệp và nuôi trồng thủy sản, đợi Chính phủ rà soát", xung quanh việc một số địa phương cho nước ngoài thuê đất rừng.

Trước đó, Thủ tướng đã chỉ đạo Bộ NN&PTNT rà soát và báo cáo. Theo báo cáo của Bộ NN&PTNT, đã có 10 tỉnh cấp giấy chứng nhận đầu tư trồng rừng cho các nhà đầu tư nước ngoài với tổng diện tích dự kiến là 305.353 ha.

Thực tế đến nay, các tỉnh mới chỉ quyết định cho thuê và cho phép liên doanh, liên kết được 33.824 ha (bằng 11,1% so với diện tích dự kiến được cấp giấy chứng nhận đầu tư). Diện tích đã cho thuê là 15.664 ha (5,2%) và diện tích cấp phép liên doanh, liên kết giữa các nhà đầu tư với các tổ chức, hộ gia đình, cá nhân trong nước là 18.160 ha (bằng 5,7%).

Theo Trung tướng Đồng Sỹ Nguyên cho biết, diện tích rừng được giao cho các nhà đầu tư nước ngoài có cả rừng phòng hộ, rừng đầu nguồn, rừng tại các vị trí xung yếu về an ninh – quốc phòng.

Phóng viên VietNamNet đã có cuộc hành trình dài qua các địa phương Lạng Sơn, Quảng Ninh, Nghệ An, Quảng Nam… để tận mắt xem các dự án đã được cho thuê đất như thế nào? Nghe tiếng nói của các địa phương đã cho thuê đất và hỏi những người dân sở tại xem họ đã được hưởng những lợi gì từ các dự án này?

Điều dễ nhận thấy rằng, nếu Thủ tướng không kịp thời yêu cầu các bộ ngành kiểm tra và báo cáo đầy đủ rồi ra chỉ đạo dứt điểm, kiên quyết không cấp giấy chứng nhận đầu tư mới, không ký hợp đồng cho thuê đất mới, chờ Chính phủ rà soát lại toàn bộ các dự án đã cấp phép, thì hệ quả chưa biết sẽ dẫn tới đâu?

VietNamNet đăng tải loạt bài về việc giao đất rừng cho công ty nước ngoài để Chính phủ có thêm một kênh thông tin từ thực tiễn tại các địa phương.

Khảo sát với của phóng viên VietNamNet cho thấy, nếu giá một bó rau muống 100 cọng ở Hà Nội được bán với giá 4.000 đồng, thì giá 1m2 đất ở Quảng Nam được tỉnh này cho công ty Innov Green cho thuê mỗi năm với giá 2,75 đồng/ m2 (tại xã Lăng, huyện Tây Giang, tỉnh Quảng Nam, thời hạn 50 năm), tính ra không đủ mua... 1 cọng rau muống!

Từ rừng dự án không hiệu quả

Lão nông Mạc Văn Tơ (xã Ba, huyện Đông Giang, Quảng Nam) kể lại rằng, gia đình ông cũng như hàng nghìn hộ dân sinh sống bao đời nay ở vùng rừng núi này. Đất đai canh tác là thứ vô cùng quí giá. Thế nhưng, kể từ khi đất rừng được nhà nước quản lý và triển khai các dự án trồng rừng, người dân như ông bỗng dưng thiếu đất canh tác.

Nếu vào rừng chặt phá để làm rẫy là vi phạm pháp luật, người dân không dám. Nhưng cuộc mưu sinh cơm áo, những người dân như ông Tơ đã phải liều mình tìm những khoảnh rừng mà như lời ông bảo chỉ là dây leo và cây dại để khai phá lấy đất trồng khoai sắn kiếm cái ăn.

Trên khoảnh rừng rộng hơn 2.000 m2 nằm cạnh vườn nhà, ông Tơ bảo đây là đất rừng dự án. Nhưng do không có đất sản xuất nên phải đánh liều phát đốt để lấy đất.

Không đất sản xuất, người dân chặt phá rừng nguyên sinh để sản xuất (?)

Tại các huyện Hiệp Đức, Quế Sơn, Tiên Phước, Nam Giang, Đông Giang… hiện ra trước mắt là cảnh người dân thiếu đất sản xuất. Nên cái đói, cái nghèo vẫn còn vây quanh số phận của người nông dân nơi miền đất này.

Chúng tôi bắt đầu cuộc hành trình đi tìm hiểu thực chất của dự án được những người có trách nhiệm ở tỉnh Quảng Nam khẳng định là chủ trương trồng rừng công nghệ cao của Công ty đầu tư nước ngoài Innov Green (Cty TNHH MTV Innovgreen Quảng Nam) là chiến lược lâu dài để phát triển kinh tế vùng kinh tế trọng điểm phía tây Quảng Nam.

Câu chuyện của dự án trồng rừng công nghệ cao ở Quảng Nam bắt đầu từ chuyến viếng thăm làm việc của lãnh đạo Cty TNHH Innov Green vào ngày 21-3-2007 về việc triển khai dự án đầu tư trồng rừng và chế biến nguyên liệu công nghiệp kinh tế cao tại Quảng Nam.

Đã có một thời gian dài, lãnh đạo Quảng Nam luôn dùng từ trải thảm đỏ để mời gọi các nhà đầu tư nước ngoài đến Quảng Nam với nhiều cơ chế ưu đãi được cho là thông thoáng nhất nước.

Khi Cty TNHH Innov Green tìm đến, không phải đầu tư vào vùng đồng bằng hay vùng ven biển như nhiều nhà đầu tư khác đến Quảng Nam mà họ chọn khu vực miền núi còn nhiều khó khăn. Thế là lãnh đạo tỉnh Quảng Nam gật đầu bởi có lẽ họ luôn kỳ vọng vào dự án đầu tư trồng rừng của nước ngoài này với số vốn lên đến 40 triệu USD sẽ nhanh chóng trong thời gian ngắn phủ xanh diện tích đất trống đồi núi còn trọc.

Theo Sở Tài nguyên Môi trường Quảng Nam, việc cấp đất cho dự án đầu tư nước ngoài trồng rừng tại địa bàn các huyện miền núi Quảng Nam là hoàn toàn đúng pháp luật.

Tuy nhiên, giá thuê đất gần như được "cho không"!

Toàn bộ diện tích đất rừng được thoả thuận cấp đất cho Cty TNHH MTV Innov Green Quảng Nam tại 8 huyện vùng núi, biên giới, chỉ trừ diện tích đất tại huyện Quế Sơn sẽ được tỉnh miễn tiền thuê đất trong 7 năm kể từ ngày xây dựng hoàn thành đưa dự án vào hoạt động.

Giá cho thuê đất cũng cực kỳ thấp, gần như "cho không" nhà đầu tư. Theo hợp đồng cho thuê đất giữa nhà đầu tư với Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh này, giá thuê đất là 2,75 đồng/m2 đất, rẻ gấp nhiều chục lần một điếu thuốc lá bán lẻ!

Diện tích lớn đất còn lại tại địa bàn 7 huyện miền núi cao, biên giới được miễn tiền thuê đất trong toàn bộ thời gian 50 năm của dự án triển khai. Như vậy, có thể nói, toàn bộ diện tích đất tại 7 huyện miền núi với hàng chục nghìn ha gần như "cho không" nhà đầu tư nước ngoài để trồng rừng!

Sự “hào phóng” của những người có trách nhiệm ở Quảng Nam trong việc nhanh chóng cấp đất cho dự án trồng rừng nước ngoài tại Quảng Nam đã khiến cho dư luận đặt nhiều câu hỏi. Vì quĩ đất tại vùng rừng núi Quảng Nam nếu không nói là khiêm tốn thì cũng chẵn dư giả gì để đem cho không như vậy. Còn người dân thì thiếu đất canh tác.

Chúng tôi tìm về vùng rừng núi Tây Giang, một huyện vùng biên giới giáp với nước bạn Lào. Nơi đây được Cty TNHH một thành viên Innov Green Quảng Nam và tỉnh Quảng Nam ưu tiên triển khai thí điểm dự án.

Hơn 1 năm sau ngày ký kết các văn bản thoả thuận "cấp không" 30.000 ha đất cho công ty nước ngoài triển khai trồng rừng. Hai địa bàn miền núi cao được ưu tiên cho triển khai trước là Nam Trà My và Tây Giang. Nhưng do khu vực cấp đất cho dự án trùng lắp với khu vực qui hoạch vùng an toàn khu, nên dự án buộc phải rút khỏi Nam Trà My.

Chỉ sau gần 2 năm, đến cuối 2009 và đầu năm 2010, UBND tỉnh Quảng Nam đã hoàn thành thủ tục cấp hơn 1.002 ha đất tại địa bàn 4 huyện của Tây Giang để cho Cty triển khai trồng rừng.

Phó Chủ tịch UBND huyện Tây Giang BhLing Mia nói rằng bản thân ông cũng như lãnh đạo của huyện nhận được chủ trương chỉ đạo của tỉnh là triển khai dự án trồng rừng công nghệ cao thế là chấp hành ý kiến chỉ đạo của trên mà triển khai.

Ông Mia bảo rằng ông cũng như lãnh đạo của huyện kỳ vọng khi dự án triển khai thí điểm sẽ tạo chuyển biến tư duy trong phát triển kinh tế của bà con nhân dân tại địa phương.

Trong khi đó, phong tục của bà con Cơ Tu là luân canh trên diện tích đất nương rẫy của mình. Ngay tại xã Lăng, nơi được công ty này triển khai trồng 40/277 ha cây bạch đàn trong mùa trồng rừng 2009.

Chuyện trồng rừng tại xã Lăng, lãnh đạo CTTNHH MTV Innov Green Quảng Nam khẳng định là thuận lợi do sự hợp tác nhiệt tình của lãnh đạo địa phương từ tỉnh đến thôn, xã. Nhưng khi hỏi sự hợp tác của người dân trong chương trình trồng rừng này, thì là một sự thật khác.

Ông A Lăng Nhin, một nông dân ở xã Lăng thật thà bảo: "Bà con mình ở đây chỉ nghe cán bộ thôn, xã bảo là lấy đất rừng do nhà nước quản lý để trồng rừng dự án. Bà con mình sẽ được tiền đi làm thuê. Nhưng bao đời nay, bà con mình ở đây chỉ biết tự làm ra cái ăn, chứ có biết đi làm thuê cho ai đâu".

"Sướng nhất là tự nhiên, đất rẫy mình phát đốt mấy năm trước không làm nữa được thu hồi, công ty trả tiền 1 triệu ha. Nhưng nghồi nghĩ lại lo lắm. Không biết mai mốt lấy đất đâu để cho con cháu làm nương rẫy" ông Nhin nói.

Điều lo nghĩ của ông Nhin cũng như hàng trăm lão nông Cơ Tu ở vùng rừng núi xã Lăng này không phải là lo xa. Bởi, diện tích đất lâm nghiệp của xã chỉ có 20.673 ha. Trong đó đất rừng phòng hộ chiếm 13.798 ha, còn lại đất sản xuất chỉ khiêm tốn 6.874 ha.

Ông Phạm A (Trưởng phòng Tài nguyên môi trường huyện Tây Giang) khẳng định: Toàn bộ diện tích cấp cho công ty trồng rừng là đất do nhà nước quản lý. Không hề đụng đến đất canh tác của nhân dân trong khu vực.

Đúng như ông A nói, diện tích đất cấp cho dự án trồng rừng là đất chưa được cấp cho dân. Nhưng trong diện tích đất cấp cho dự án của Innov Green tại xã Lăng qua kiểm tra của cơ quan chức năng xác định đã có 18,73 ha tại tiểu khu 114 là rừng dự án 661.

Ngày 10/7/2008, UBND tỉnh Quảng Nam cấp Giấy chứng nhận đầu tư (số 331043000016) Cho Cty TNHH Innov Green về việc đăng ký thành lập Cty TNHH một thành viên Innov Green Quảng Nam để thực hiện dự án Trồng rừng nguyên liệu tại 9 huyện: Đông Giang, Tây Giang, Nam Giang, Phước Sơn, Quế Sơn, Hiệp Đức, Nam Trà My, Bắc Trà My, Tiên Phước.

Diện tích đất dự kiến sử dụng: 30.000 ha (trong đó 20.000 ha thuê đất để công ty tự trồng và 10.000 ha hợp tác với người người dân để trồng).

Tổng vốn đầu tư là 40 triệu USD (tương đương 640 tỷ đồng Việt Nam). Thời gian thực hiện dự án là 50 năm.

Tại huyện Quế Sơn, công ty này được miễn tiền thuê đất trong 7 năm kể từ khi dự án hoàn thành đi vào hoạt động. Tại 8 huyện còn lại, công ty này được miễn tiền thuê đất trong toàn bộ thời gian thực hiện dự án.

(Nguồn: Báo cáo số 56/BC-TNMT của Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Quảng Nam ngày 3/3/2010).

VietNamNet sẽ còn trở lại với vấn đề giao đất rừng vùng biên giới, vùng núi... cho các doanh nghiệp nước ngoài trong thời gian tới.

Nhóm PV Điều tra

(Vietnam Net, 2/4/2010)

Thiếu đất canh tác, người dân tại huyện miền núi Quảng Nam phá rừng tự nhiên để làm rẫy

Diện tích rừng trồng dự án nước ngoài tại xã Lăng, Tây Giang nằm lọt thỏm trong rừng nguyên sinh.

Một góc rừng trồng bạch đàn của dự án nước ngoài nằm giữa rừng già ở xã Lăng, huyện Tây Giang.

Một góc của khu rừng dự án 661 không hiệu quả tại huyện Hiệp Đức được người dân liều mạng phát đốt để trồng rừng mới.