4. Vùng Bắc Trung Bộ

          
Vùng này bao gồm các tỉnh từ Thanh Hóa đến Thừa Thiên - Huế. Tương tự như Nam Trung Bộ, đây cũng là vùng có diện tích đồng bằng ven biển hẹp, tuy nhiên chỉ có một số dãy núi đâm ra biển ở Hà Tĩnh, Quảng Bình, Thừa Thiên - Huế. Đây là vùng có nhiều hang động lớn, dài và đẹp nhất nước (ở Quảng Bình), nhiều Khu bảo tồn thiên nhiên có độ ĐDSH cao (tỉnh nào cũng có). Đây cũng là vùng thuận lợi phát triển du lịch, thủy sản, công nghiệp. Vùng này có ít vịnh biển nhưng lại có hệ thống các đầm phá rộng lớn ở Thừa Thiên - Huế. Trong vùng có 3 CHK dân dụng, tuy nhiên tôi chỉ mới bay đến 2 địa điểm (Phú Bài và Vinh). Đây là vùng chúng tôi không có nhiều đề tài nghiên cứu môi trường, chỉ thực hiện nghiên cứu Quy hoạch môi trường tỉnh Hà Tĩnh (được vinh dự cùng tham gia với GS Đặng Trung Thuận, 2018), ĐTM một số dự án cảng biển, nhiệt điện ở KKT Vũng Áng, Giám sát môi trường Dự án thủy điện lớn ở miền núi Thanh Hóa.

5. Vùng Tây Nguyên

 
Nhà kính canh tác hoa, rau phát triển quy mô lớn ở Lâm Đồng trong 10 năm nay; có thể thấy nhiều khu vực trong tỉnh đã thành đất trồng, đồi trọc. Hai ảnh: 03/11/2018.

6.  Vùng Đồng bằng Sông Hồng

 cao nhất Việt Nam và thuộc loại cao so với các vùng đồng bằng lưu vực các sông Hoàng Hà, Trường Giang ở Trung Quốc, Hằng ở Ấn Độ, Chao Phraya ở Thái Lan....  

         
Hiện nay ĐBSH là trung tâm kinh tế lớn thứ 2 Việt Nam, chỉ sau vùng Đông Nam Bộ. Nơi đây dù đã được người Việt khai phá hàng ngàn năm nhưng vẫn còn các vùng sinh thái tự nhiên trên đồi núi và ven biển có giá trị cao về môi trường, ĐDSH và ứng phó BĐKH. Trong 10 năm gần đây công nghiệp và hạ tầng đô thị, nông thôn, giao thông trong vùng phát triển rất nhanh. Do mật độ dân hoạt động công nghiệp, đô thị cao nên ô nhiễm và sinh thái đang và sẽ là các vấn đề môi trường lớn của các tỉnh trong vùng.  

          
Tại vùng này từ 2001 đến 2015 chúng tôi đã chủ trì nhiều đề tài/dự án nghiên cứu môi trường cấp tỉnh và dự án quốc tế phục vụ Hà Nội, Hải Phòng, Hải Dương, Quảng Ninh, Hưng Yên và Dự án Bộ QP về nghiên cứu môi trường quân sự các tỉnh Quân khu Ba, không kể một số ĐTM cho nhiều dự án cao tốc, năng lượng lớn, ĐMC các Quy hoạch vùng KT ven biển vịnh Bắc Bộ, Quy hoạch KKT Vân Đồn, các KKT Cửa khẩu Quảng Ninh. Vì vậy tôi đã có cơ hội đặt chân đến phần lớn các huyện trong vùng; còn nhớ rõ mỗi huyện có cảnh quan, công trình, sản vật gì nổi bật. Cũng như ở các vùng miền khác: Khi bạn có “Kiến thức bản địa” sẽ có tài sản quý, giúp ta hiểu hơn về môi trường tự nhiên, con người, văn hóa, tập quán của các địa phương mà không thể nào có được nếu chỉ nghiên cứu môi trường trong phòng làm việc và sao chép thông tin từ Google.

Đây là các làng quê điển hình ĐBSH tại khu vực Sóc Sơn, Phúc Yên (15/3/2022). ĐBSH đất hẹp người đông, ngày nay đã đổi thay nhanh chóng: Khác với vùng ĐBSCL: Phần lớn nhà dân ở ĐBSH 2-3 tầng, nhà sát nhà nhưng độ che phủ cây xanh trong khu dân cư ở nhiều thôn, xã khá thấp; Mức độ ô nhiễm do làng nghề, chăn nuôi, chất thải ở nhiều thôn làng có lẽ còn cao hơn nhiều khu vực nội thành Hà Nội. Những năm 1960 - 65 khi tôi học ở Trường học sinh miền Nam tại huyện Chương Mỹ, tỉnh Hà Đông: Ven làng nào cũng có lũy tre, phần lớn là nhà mái rạ đơn sơ nhưng mỗi nhà đều có mảnh vườn cam, bưởi, nhót, táo, sáng ra bọn cánh cam, bọ rùa, bọ xít đậu khắp bờ cây. Từ năm 2000 đến nay cảnh quan ĐBSH đã hoàn toàn thay đổi! Theo tôi quan sát: Hiện nay nông thôn ĐBSH là giàu nhất về hạ tầng nhà cửa, công trình giao thông, y tế, giáo dục so với các vùng nông thôn nước ta. 

Bay qua sông Hồng, có thể nhìn rõ cầu Thanh Trì, khu đô thị quận Hoàng Mai với nhà cửa lô xô ven sông và xa xa là bãi giữa sông Hồng (28/7/2019). Giá gì hai bờ sông Hồng, sông Đuống được quy hoạch đẹp, không cho xây dựng nhà cửa, lập giải cây xanh, công viên thì các sông này sẽ sạch đẹp, cảnh quan văn minh như sông Hàn, sông Seine… 

7. Vùng ven biển và biển đảo 

        
Bờ biển trong phần đất liền nước ta dài trên 3.260 km với 28 tỉnh ven bờ. Đây không chỉ là vùng kinh tế, quốc phòng đặc biệt quan trọng, nơi phát triển các giải rừng ngập mặn, các loài thủy sinh đa dạng mà còn có các vịnh biển, bãi biển tuyệt đẹp. Tôi thường bay tuyến TP Hồ Chí Minh – Cam Ranh, Chu Lai, Đà Nẵng, Phú Quốc, Côn Đảo. Tôi đã vinh dự cùng GS Phạm Ngọc Đăng chủ trì ĐMC Quy hoạch Sử dụng biển Việt Nam đến năm 2030 (Bộ TN&MT, 2017).

Bờ biển phía Nam tỉnh Khánh Hòa: Đây là khu vực có nhiều đồi núi đâm ra Biển Đông, tạo các vịnh nhỏ, nước biển cực kỳ trong xanh, hình ảnh rất đặc sắc. (Ảnh: 10/2022).

Nơi sông Hàn đổ vào vịnh Đà Nẵng: Có thể thấy rõ phần lớn khu trung tâm TP Đà Nẵng: Các quận Hải Châu, Thanh Khê, Liên Chiểu, CHK Quốc tế Đà Nẵng, khu vực lấn biển vịnh Đà Nẵng ở bờ Bắc sông Hàn; các quận Sơn Trà, Ngũ Hành Sơn ở bờ Nam sông Hàn; cầu Thuận Phước và cầu sông Hàn nối hai bờ sông (8/2022). Khi tôi đến đây lần đầu (8/1975) Đà Nẵng đã khá phồn vinh, nhiều đường phố, công trình kiến trúc đẹp vẫn còn tồn tại đến nay nhưng nội thành chỉ trong phạm vi quận Hải Châu. Từ 20 năm nay thành phố này đã tăng diện tích vài lần, nhiều nhà cao tầng, nhiều khu du lịch mới; chỉ trong thành phố mà có biển, bãi biển, có núi, xanh và sạch, con người hiền lành, thực thà nên thu hút du khách khắp nơi.

        
Tái bút: Do “bệnh nghề nghiệp” và thời gian ngồi trên máy bay khá dài nên khi bay qua một tỉnh, một vùng tôi lại miên man nhớ đến cảnh quan rừng núi, sông hồ, đô thị, con người, sản vật, giọng nói, điều hay và chưa hay và ấn tượng về nơi đó như vừa mới gặp lại. Vì vậy, mới có các dòng cảm nhận khái quát nhiều chủ đề ở trên.

Lê Trình, 15/02/2022.