10/18/2024 8:29:00 AM

(VACNE) – Văn phòng VACNE nhận được bài viết Kinh nghiệm phát triển công trình xanh trên thế giới và đề xuất đẩy mạnh ở việt nam để đáp ứng mục tiêu phát thải ròng khí co2 = zero vào năm 2050 của GS.TSKH Phạm Ngọc Đăng, Phó Chủ tịch VACNE, xin đăng tải toàn văn bài viết tới Quý vị.

1. KINH NGHIỆM PHÁT TRIỂN CÔNG TRÌNH XANH TRÊN THẾ GIỚI

1.1. Phát triển công trình xanh trên thế giới

Công trình xanh (CTX) là “công trình xây dựng mà trong cả vòng đời của nó, từ giai đoạn lựa chọn địa điểm xây dựng, thiết kế, thi công xây dựng, vận hành sử dụng, cho đến giai đoạn sửa chữa, cải tạo, tái sử dụng, đều đạt được các tiêu chí: sử dụng hợp lý và tiết kiệm tài nguyên, năng lượng, nước, vật liệu, giảm thiểu đến mức nhỏ nhất các tác động xấu đối với môi trường và sức khỏe con người, bảo tồn đa dạng sinh họ  và di tích lịch sử-văn hóa, tạo ra điều kiện sống tốt nhất cho con người”.

Vào những năm 91-92 của thế kỷ trước, khi loài người phải đối mặt với nguy cơ tài nguyên thiên nhiên ngày càng khan hiếm, môi trường sống ngày càng bị ô nhiễm, năng lượng đứng trước bờ vực bị khủng hoảng, biến đổi khí hậu (BĐKH) đe dọa sự sống còn của nhân loại, các chuyên gia môi trường và xây dựng của Hoa Kỳ và Vương Quốc Anh đã nhận thức được rằng loài người cần phải thay đổi theo cách sống thân thiện với môi trường, bảo tồn thiên nhiên, tăng trưởng kinh tế xanh để đảm bảo phát triển bền vững (PTBV), đối với ngành xây dựng cần phải phát triển CTX, đô thị xanh (ĐTX). Ở Hoa Kỳ đã thành lập Hội đồng Công trình Xanh Hoa Kỳ ( US Green Building Council- US GBC).  Năm 1993 Hội đồng này đã đề ra bộ tiêu chí dùng làm cơ sở thiết kế, đánh giá và công nhận CTX, gọi là LEED (Leadership in Energy and Environmental Design - Chỉ đạo thiết kế năng lượng và môi trường), đã được tất cả các nước trên thế giới chấp nhận và tham khảo để xây dựng các tiêu chí đánh giá và công nhận CTX của nước mình. Theo LEED có 7 tiêu chí CTX, trong đó tiêu chí hiệu quả năng lượng là quan trọng nhất, được đánh giá là 35 điểm/tổng số 100 điểm đánh giá về chất lượng CTX. US GBC đã phát động và khuyến khích phát triển mạnh mẽ phong trào thiết kế và xây dựng CTX theo tiêu chí LEED. Các chủ đầu tư xây dựng ở Hoa Kỳ đã nhiệt liệt tham gia phong trào này, tiến hành đăng ký để được US GBC xét công nhận và cấp chứng chỉ CTX theo các mức “Kim cương”, “Vàng” và “Bạc”.  Bởi vì các Dự án công trình xây dựng được US GBC cấp chứng chỉ CTX sẽ được thị trường mua bán bất động sản nhiệt liệt hoan nghênh và gia tăng giá trị. Trào lưu phát triển CTX được khởi đầu từ Hoa Kỳ, Anh Quốc vào năm 1993-1995 xu hướng này đã trở thành trào lưu phát triển CTX rất mạnh mẽ ở các nước phát triển khác.  Cho đến nay trào lưu, hay còn gọi là cuộc cách mạng CTX, ĐTX đã lan ra ở gần hầu hết các nước trên thế giới [2,6,7].

Phong trào phát triển xây dựng CTX ra đời ở Anh Quốc và ở Hoa Kỳ và được coi là hoạt động quan trọng, tích cực và hiệu quả nhất trong các hoạt động có ý thức của toàn cầu ứng phó với BĐKH. Từ khi manh mún khởi đầu, để có cơ sở khoa học và thực tiễn phát triển mạnh mẽ CTX tại Anh Quốc năm 1990 đã xây dựng và ban hành bộ tiêu chí CTX BREEAM (Phương pháp đánh giá môi trường của Cơ sở nghiên cứu xây dựng), tại Hoa Kỳ năm 1993 đã xây dựng và ban hành bộ tiêu chí công trình xanh LEED (Chỉ đạo về thiết kế năng lượng và môi trường).  Đến nay trên thế giới đã có rất nhiều nước tham khảo bộ tiêu chí của Mỹ và Anh Quốc để tự xây dựng và ban hành các bộ tiêu chí CTX của nước mình.   Trong hơn hai thập kỷ qua, nhiều hệ thống tiêu chí đánh giá, chứng nhận CTX của các nước đã ra đời,  chẳng hạn như là hệ thống tiêu chí EEWH (Sinh thái, tiết kiệm năng lượng, giảm thiểu chất thải  bảo vệ sức khỏe) tại Đài Loan năm 1999; Hệ thống đánh giá toàn diện về hiệu quả môi trường xây dựng xanh (CASBEE) tại Nhật Bản năm 2001; GB TOOL tại Canada năm 2005; Green Mark tại Singapore năm 2005; Tiêu chuẩn đánh giá tòa nhà xanh (ESGB) tại Trung Quốc năm 2006; Bộ luật về nhà ở bền vững (CSH) cho các tòa nhà dân cư tại Vương quốc Anh năm 2008,..., và ở nước ta Hội đồng Công trình xanh Việt Nam (VGBC) đã ban hành bộ tiêu chí đánh giá và công nhận công trình LOTUS vào năm 2010 và tại Úc ban hành bộ tiêu chí Green Star vào năm 2015. Có thể nói gần đúng là đến nay gần như tất cả các nước trên thế giới đều có phong trào phát triển CTX. Rất nhiều CTX đã được xây dựng ở rất nhiều nước, như là tính đến khoảng năm 2020 ở Mỹ đã có 85.500 CTX; hơn 18.200 CTX ở Anh; trên 2,1 triệu CTX ở Ấn Độ, hơn 8.700 CTX ở Hàn Quốc, hơn 6.000 CTX ở Đài Loan, 100% các công sở ở Singapore đều là các CTX.  Theo số liệu của VGBC số lượng CTX ở nước ta còn rất khiêm tốn, có 155 CTX vào năm 2020. Có thể nói tuy xu hướng phát triển CTX trên thế giới mới được nhen nhóm từ những năm 90 của thế kỷ trước, đến nay “Xu hướng phát triển CTX” đã và đang thực sự là làn sóng mạnh mẽ lan rộng ra khắp các nước trên thế giới. Từ đó, thị trường CTX đang mở rộng và tạo tầm ảnh hưởng tới tất cả các quốc gia trên thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng.

1.2. Các lợi ích do phát triển CTX mang lại [ 1,2,3]

Sở dĩ trào lưu phát triển CTX trên thế giới phát triển nhanh và mạnh như vậy là vì thực tế đã chứng minh CTX mang lại lợi ích rất to lớn và lâu dài về kinh tế, xã hội, môi trường, tiết kiệm tài nguyên và năng lượng, an toàn sức khỏe cho con người và thích ứng với BĐKH.

- Lợi ích về kinh tế: Theo số liệu của Hoa Kỳ, thiết kế và xây dựng CTX thường đòi hỏi thời gian và kinh phí đầu tư ban đầu lớn hơn các công trình thông thường khoảng 5% đến 10%, nhưng chi phí vận hành sử dụng CTX sẽ tiết kiệm hơn công trình thông thường từ 20% -30% do tiết kiệm sử dụng năng lượng, tiết kiệm  sử dụng nước sạch, tiết kiệm chi phí bảo dưỡng và các chi phí khác. Do đó chỉ sau 4-5 năm vận hành CTX thì tiền tiết kiệm vận hành có thể bù đắp hoàn toàn số tiền tăng vốn đầu tư ban đầu, và như vậy từ năm thứ 6 trở đi và lâu dài về sau tổng lợi ích tiết kiệm chi phí vận hành của CTX ngày càng lớn.

- Lợi ích về sức khỏe và hiệu suất lao động: Người sống và làm việc trong các CTX sẽ có sức khỏe tốt hơn. Cơ quan BVMT Hoa Kỳ, 1995, ước tính rằng ô nhiễm không khí trong nhà đóng kín, không phải là CTX, có thể tồi tệ hơn từ 2 đến 5 lần, và đôi khi tới 100 lần, so với chất lượng không khí ngoài trời.  Trong số 146.400 trường hợp tử vong ung thư phổi vào năm 1995, 21.100 trường hợp đã được xác định là có liên quan đến ô nhiễm khí radon bên trong các tòa nhà, khoảng 20 triệu người (trong đó hơn 6 triệu trẻ em) bị hen suyễn, có thể bị kích hoạt bởi các chất ô nhiễm trong nhà thường được tìm thấy trong các nhà không phải là CTX, và chi phí y tế điều trị bệnh cho những người này ở Mỹ đã lên tới hàng triệu đô la mỗi tháng. Sống và làm việc trong các CTX tránh được những vấn đề ô nhiễm và bệnh “sick building” do CTX sử dụng các hệ thống thông gió-ĐHKK lành mạnh, tận dụng ánh sáng tự nhiên, thông gió tự nhiên và sử dụng vật liệu xây dựng nội thất thân thiện với môi trường. Xu hướng ngày càng quan tâm nhiều đến sức khỏe và lối sống lành mạnh là động cơ thúc đẩy các chủ đầu tư tìm kiếm một hướng đi mới là xây dựng công trình theo tiêu chuẩn xanh.

- Lợi ích về xã hội: CTX tạo lối sống và nghỉ ngơi lành mạnh, một trong các tiêu chí được   khuyến khích của CTX là ưu tiên sử dụng các phương tiện thân thiện với môi trường như xe đạp hay các phương tiện giao thông công cộng có nồng độ khí thải thấp, không những có thể BVMT mà còn cải thiện sức khỏe cộng đồng. việc tìm kiếm một không gian sống và làm việc an toàn, tiện nghi và thoải mái là nhu cầu bức thiết của mỗi người. Mặt khác, sự sôi động của thị trường bất động sản và xu hướng ngày càng quan tâm nhiều đến sức khỏe và lối sống lành mạnh là động cơ thúc đẩy các chủ đầu tư tìm kiếm một hướng đi mới là xây dựng CTX.

- Lợi ích về môi trường: Do sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, đặc biệt là phát triển sử dụng năng lượng tái tạo, cho nên CTX có tác dụng làm giảm thiểu tới khoảng 30% phát thải “khí nhà kính” của ngành xây dựng, đồng thời chống lại hiện tượng “đảo nhiệt” trong đô thị. Thương hiệu CTX giúp tạo sự khác biệt trong bối cảnh khủng hoảng năng lượng và BĐKH đang là chủ đề được quan tâm. Ô nhiễm môi trường, BĐKH và sự nóng lên toàn cầu luôn là chủ đề được đông đảo cộng đồng quan tâm.

1.3. Kết quả nghiên cứu thực nghiệm xác định sự gia tăng chi phí CTX ở Đài Loan

Như trên đã trình bầy, một trong các lợi ích lớn mà phát triển CTX mang lại là lợi ích về kinh tế, xã hội và môi trường như ở 1.2 trình bầy. Nhưng các lợi ích to lớn này đều thuộc về người sử dụng công trình hưởng thụ, ngược lại, các nhà đầu tư phải chi phí thêm đầu tư cho thiết bị hiện đại tiết kiệm điện nước và vật liệu thân thiện môi trường cho CTX. 

Trước đây, theo một số tài liệu nghiên cứu ở Vương quốc Anh và ở một số nước phát triển khác, các nhà tư vấn thường cho rằng các CTX phải chi phí đầu tư tăng thêm khoảng 5% đến 15%. Ngoài ra, một nghiên cứu về CTX ở Trung Quốc chỉ ra rằng chi phí gia tăng của ứng dụng công nghệ hiệu quả năng lượng tái tạo (EETA) chiếm tỷ lệ lớn hơn 50% trong tổng chi phí gia tăng của CTX, mặc dù EETA đối với CTX có thể mang lại lợi ích kinh tế gia tăng cũng như lợi ích về môi trường, nhưng hiệu quả năng lượng và tài nguyên đó của CTX  chủ yếu mang lại lợi ích cho những người sử dụng tòa nhà, nó không tạo ra bất kỳ lợi ích trực tiếp nào cho các nhà đầu tư phát triển CTX. Cho nên ở Đài Loạn cũng như ở nhiều nước khác khi phát triển CTX đều gặp rào cản đối với các nhà đầu tư là do chi phí xây dựng CTX quá tốn kém. Vì vậy ở Đài Loan năm 2019 [ 6 ] đã tiến hành đề tài nghiên cứu khoa học thực nghiệm để xác định chi phí thêm của CTX thực tế trong điều kiện kinh tế và khí hậu nhiệt đới nóng ẩm thực tế ở Đài Loan là như thế nào?. Mục đích nghiên cứu của đề tài này là phân tích sự khác biệt về chi phí xây dựng giữa các tòa nhà xanh và các tòa nhà thông thường cùng quy mô. Kết quả nghiên cứu này không chỉ trở thành nguồn tham khảo cho các nghiên cứu trong tương lai về chi phí của các CTX trên khắp các quốc gia hoặc khu vực mà còn có thể đưa ra các chiến lược giúp các dự án bất động sản xanh tiết kiệm chi phí hơn tại Đài Loan.

Để hiểu được mối quan hệ giữa chứng nhận CTX và chi phí gia tăng đầu tư xây dựng các tòa nhà xanh, nghiên cứu này [6] đã thu thập số liệu kinh tế, kỹ thuật thực tế của 37 trường hợp nhà ở được chứng nhận CTX và 36 trường hợp nhà ở thông thường có sẵn từ thông tin công khai và tiến hành phân tích so sánh chi tiết về chi phí đầu tư giữa CTX và công trình thông thường tương tự. Nghiên cứu thực tế này đã  cho kết quả chủ yếu như sau:

-  Chi phí đầu tư xây dựng trung bình của một tòa nhà dân dụng được chứng nhận CTX cấp trung bình (cấp Bạc) chỉ cao hơn 1,58% so với một tòa nhà dân dụng thông thường có quy mô tương tự để đạt chứng nhận CTX không đòi hỏi phải tăng chi phí nhiều. Tuy nhiên, đối với các tòa nhà dân dụng, việc đạt được chứng nhận CTX cấp cao (cấp Vàng hoặc cấp Kim cương) thì chi phí xây dựng phải gia tăng từ 6,7% đến 9,3%. Điều này cho thấy việc theo đuổi các cấp chứng nhận CTX cao hơn đòi hỏi phải chi phí xây dựng cao hơn. Mặc dù nhiều nghiên cứu đã khẳng định chi phí xây dựng CTX đắt hơn so với công trình thông thường, nhưng từ kết luận của một nghiên cứu về hệ thống đánh giá “LEED” của Hoa Kỳ trong giai đoạn thiết kế để xác nhận các mục tiêu thiết kế bền vững, việc xây dựng một công trình được chứng nhận CTX (thư viện, phòng thí nghiệm và các dự án lớp học) không nhất thiết phải tăng ngân sách, nếu là các giải pháp thiết kế phù hợp, chi phí tăng thêm của các công trình tiết kiệm năng lượng và thân thiện với môi trường không được quá 1% khi so sánh với một công trình thông thường [8] . Kết quả của nghiên cứu này cũng tương tự như nghiên cứu ở Anh quốc (dưới 1%) và ở Hoa Kỳ (dưới 2%), Do đó, quan niệm sai lầm cho rằng các CTX tốn kém hơn về mặt chi phí vốn cần phải bị xóa bỏ. Theo kết quả của một nghiên cứu, trong đó phát triển thuật toán tối ưu hóa để đưa ra điểm tối thiểu cho mức chứng nhận CTX mong muốn với chi phí tối thiểu tại Hoa Kỳ, thông qua phân tích, lập kế hoạch và thiết kế, có nhiều chiến lược và cách thức để xây dựng nhà ở đạt được tiêu chuẩn chứng nhận CTX   [ 8 ]. Kết quả phân tích này khẳng định rằng chỉ những công trình được chứng nhận CTX cấp cao (cấp vàng và cấp kim cương) mới không tránh khỏi chi phí xây dựng cao hơn đáng kể. Hiện tượng này xuất phát từ việc chứng nhận CTX cấp cao đòi hỏi các nhà thiết kế, kiến ​​trúc sư, kỹ sư xây dựng không thể tránh khỏi việc tăng thêm chi phí xây dựng để nâng cao chất lượng xanh hóa tòa nhà, sử dụng thiết bị tiết kiệm năng lượng, tiết kiệm nước và sử dụng vật liệu xây dựng thân thiện với môi trường. Do đó, đối với các nhà đầu tư phát triển, việc theo đuổi lựa chọn mức chứng nhận CTX phù hợp là chiến lược tốt. 

- Để giảm chi phí xây dựng bổ sung do chứng nhận CTX gây ra, hệ thống đánh giá CTX của Đài Loan, EEWH, đã được phát triển với mục đích cho phép các nhà thiết kế và kiến ​​trúc sư áp dụng chiến lược quy hoạch và thiết kế (như điều chỉnh hướng tòa nhà, sử dụng thông gió và chiếu sáng tự nhiên để giảm mức tiêu thụ điện năng của tòa nhà) để nâng cao hiệu quả năng lượng và chức năng BVMT của tòa nhà. Tuy nhiên, đối với các tòa nhà có yêu cầu chứng nhận CTX cao cấp, không thể tránh khỏi việc gia tăng chi phí.

1.4. Kinh nghiệm phát triển công trình xanh ở Đài Loan

Đài Loan là vùng lãnh thổ không lớn, tổng diện tích đất chỉ là 35.410 Km2, tổng dân số là 23.967.558 người. Là vùng lãnh thổ có nền kinh tế thị trường tự do, năm 2019, tổng GDP đạt 586,1 tỷ USD, thu nhập năm bình quân đầu người đạt mức 24,828 USD/người.

Trong thập kỷ 90 của thế kỷ 20, Đài Loan đã trải qua những thảm họa do lở đất cộng đồng trên sườn đồi, thiệt hại nhà cửa trên vùng cát biển, lũ bùn và lũ lụt, người dân Đài Loan nhận ra rằng tính bền vững công trình xây dựng phải là một trong những vấn đề cấp bách nhất đối với môi trường sống của con người. Để đáp lại mối quan tâm của công chúng, khái niệm CTX và các chính sách tương ứng đã được chính sách công khởi xướng. Theo nhịp đập đó, việc phát triển CTX ở Đài Loan đã trở thành một trong những công việc được ưu tiên hàng đầu. Ở Đài Loan bắt đầu phát triển CTX từ năm 1999, là 1 trong các nước dẫn đầu về phát triển CTX ở chấu Á.  Ngay từ giai đoạn khởi đầu phát triển CTX đã được coi là chính sách ưu tiên của quốc gia, được chính quyền Nhà nước (cụ thể là Sở Kiến Trúc và Xây dựng của Bộ Nội vụ Đài Loan) trực tiếp quản lý và điều hành.

Ngay từ khi khởi đầu phát triển CTX, Đài Loan đã xây dựng và dần dần hoàn thiện việc thực hiện  9 chỉ số CTX, đồng thời phát triển hợp tác quốc tế về CTX, tổ chức nhiều hội nghị quốc tế về CTX  tại Đài Loan, có thể đây là nền tảng xã hội quan trọng để trao đổi kiến thức và kinh nghiệm phát triển  CTX.  Gần đây nhất, Viện Nghiên cứu Kiến trúc và Xây dựng (ABRI) của Bộ Nội vụ Đài Loan đã  tổ chức Hội nghị Quốc tế về CTX cận nhiệt đới lần lượt tại Đài Bắc và Cao Hùng. Bằng cách tuân  theo 9 chỉ số CTX, Hội nghị quốc tế CTX cận nhiệt đới đầu tiên (năm 2006) đã đưa ra vấn đề phân tích  tiết kiệm năng lượng đối với hiệu suất của tường rèm che nắng, đánh giá nội thất và phát triển  công nghệ làm sạch titan siêu lỏng nano trong điều kiện khí hậu nóng ẩm.  Chương trình Go Green  with Taiwan được xây dựng dựa trên tầm nhìn xa và cam kết mạnh mẽ của Đài Loan đối với một  tương lai xanh. Mục tiêu cốt lõi của chương trình là đạt được mức trung hòa carbon vào năm 2050,  một mục tiêu đầy tham vọng nhưng hoàn toàn có thể đạt được với sự nỗ lực chung của Chính phủ,  doanh nghiệp và người dân.  Để hiện thực hóa mục tiêu này, Đài Loan đang tập trung vào 3 trụ  cột chính: khuyến khích đổi mới, phát triển chuỗi cung ứng xanh, hợp tác quốc tế.

Trong cuộc phỏng vấn báo chí bên lề buổi họp báo cho chiến dịch “Go Green with Taiwan” tại tòa nhà xanh Taipei 101, Chủ tịch Hiệp hội Phát triển Ngoại thương Đài Loan (TAITRA), James Huang cho biết, Đài Loan đang đầu tư mạnh mẽ vào nghiên cứu và phát triển các công nghệ xanh mới, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực này. Chương trình “Go Green with Taiwan” cung cấp nhiều hỗ trợ cho các doanh nghiệp, bao gồm tài trợ, ưu đãi thuế và tiếp cận thị trường.  Bên cạnh đó, Đài Loan đang nỗ lực xây dựng một chuỗi cung ứng xanh hiệu quả và bền vững, nơi tất cả các khâu từ sản xuất đến tiêu dùng đều được thực hiện một cách thân thiện với môi trường. Chương trình khuyến khích các doanh nghiệp áp dụng các tiêu chuẩn môi trường cao, sử dụng vật liệu tái chế và giảm thiểu rác thải.  Hợp tác quốc tế là chìa khóa để giải quyết các vấn đề môi trường toàn cầu.  Chương trình Go Green with Taiwan thúc đẩy hợp tác với các quốc gia khác trong việc chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm về công nghệ xanh. Đài Loan cũng tích cực tham gia các diễn đàn quốc tế về BĐKH và PTBV.   Đài Loan có nhiều lợi thế để trở thành quốc gia tiên phong trong nền kinh tế xanh. Nền tảng công nghiệp mạnh mẽ, nguồn nhân lực chất lượng cao và vị trí địa lý thuận lợi là những yếu tố quan trọng góp phần vào thành công của chương trình “Go Green with Taiwan”. Không chỉ có thế, chính quyền Đài Loan cũng thể hiện sự quyết tâm cao trong việc thúc đẩy PTBV. Các chính sách ưu đãi, khung pháp lý rõ ràng và cơ sở hạ tầng hỗ trợ là những yếu tố quan trọng thu hút đầu tư vào lĩnh vực xanh. Bên cạnh đó, trí tuệ nhân tạo (AI) và công nghệ thông tin và truyền thông (ICT) đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy nền kinh tế xanh. Các công nghệ này có thể được sử dụng để cải thiện hiệu quả năng lượng, giảm thiểu rác thải và phát triển các giải pháp giao thông thông minh.  Hiện nay Đài Loan đang đầu tư mạnh mẽ vào nghiên cứu và phát triển AI và ICT cho các ứng dụng xanh.

Đến năm 2010 Đài Loan đã có khoảng 800 CTX và năm 2020 toàn Đài Loan đã có gần 6.000 CTX, tiết kiệm được 5,8 tỷ đài tệ. Từ năm 1999 Đài Loan dẫn đầu châu Á về tiết kiệm năng lượng giảm lượng khí thải ô nhiễm, đã triển khai hệ thống đánh giá tem kiến trúc xanh, và tất cả 6000 CTX đều được cấp tem kiến trúc xanh hoặc chứng nhận được ứng cử là kiến trúc xanh. Ước tính hiệu quả bình quân với mức tiết kiệm điện khoảng 20% và mức tiết kiệm nước khoảng 30%, thì mỗi năm có thể tiết kiệm được hơn 1,4 tỷ số điện, tiết kiệm được 70 triệu m3 nước, đồng thời có thể giảm bớt lượng phát thải trên 830 ngàn m3 khí thải Carbon Dioxide. Mỗi năm có thể tiết kiệm 5,8 tỷ Đài tệ chi phí tiền nước, tiền điện.  Phó giám đốc Sở Nghiên cứu Kiến trúc, Bộ Nội chính, Trần Thụy Linh trả lời phỏng vấn cho biết, nhờ có sự thúc đẩy chính sách, trong những năm gần đây, các doanh nghiệp tư nhân cũng thi nhau chủ động tham gia, nên số lượng các kiến trúc của tư nhân xây dựng được cấp tem kiến trúc xanh tăng trưởng dần mỗi năm, trong năm 2018 chiếm 40% tổng số lượng các công trình kiến trúc mới được xây dựng.

1.5. Kinh nghiệm phát triển công trình xanh ở Singapore:

Singapore nằm ở phía Nam bán đảo Malay, cửa Đông eo biển Malacca, là một quốc đảo nhỏ bé, gồm  1 đảo lớn và 63 hòn đảo nhỏ với tổng diện tích là 714 km2, dân sô 5,637 triệu người (năm 2022). Tổng GDP (2020) là 337,451 tỷ USD, GDP /đầu người (2019) là  63.987 U SD, vào loại cao, xếp thứ 3 trên thế giới.  Singapore là một đô thị xanh với nền kinh tế phát triển, cũng là một quốc đảo có nguồn tài nguyên thiên nhiên ít ỏi, thậm chí nước và cát sỏi đều phải nhập khẩu từ nước ngoài. Là một nước có nguồn tài nguyên thiếu thốn nghiêm trọng, tuy nhiên Singapore lại có ý thức cực kỳ mạnh mẽ về tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải ô nhiễm môi trường, cũng như PTBV. Ở Singapore cũng giống như ở Đài Loan, ngay từ khi khởi đầu CTX, cơ quan lập pháp về ngành xây dựng của Singapore (Cục Xây dựng Singapore) trực tiếp quản lý và điều hành phát triển CTX ở Singapore.

Ở châu Á Singapore là nước dẫn đầu về phát triển CTX, năm 2005 Singapore ban hành bộ tiêu chí đánh giá và công nhận CTX (Green Mark), năm 2006 đã xây dựng xong Kế hoạch quốc gia về phát triển CTX đến năm 2030. Thực hiện kế hoạch này, từ năm 2008 tất cả các công trình xây dựng mới hay cải tạo nâng cấp có diện tích sàn từ 2000 m2 trở lên đều được thiết kế và xây dựng theo tiêu chí CTX Green Mark.  Theo Kế hoạch trên thì đến năm 2030 tối thiểu 80% các công trình xây dựng bằng vốn đầu tư của nhà nước và tư nhân phải đạt tiêu chí CTX, tiết kiệm khoảng 35% năng lượng tiêu thụ so với năm 2005 [7]. Hiện nay Singapore đã trở thành một thành phố xanh nổi tiếng trên Thế giới. Sự ra mắt thành công của hệ thống xếp hạng Green Mark vào năm 2005 nhanh chóng được tiếp nối bằng Quy hoạch tổng thể CTX đầu tiên vào năm 2006, theo đó tất cả các dự án cải tạo mới và lớn đối với các công trình công cộng ít nhất phải được chứng nhận Green Mark. Cơ quan lập pháp cũng đã thiết lập một khuôn khổ để yêu cầu các cơ hội xây dựng xanh không bị bỏ lỡ bởi các dự án phát triển tư nhân. Tính đến năm 2008, tất cả các dự án đầu tư có diện tích trên 2.000 mét vuông (tòa nhà mới cũng như cải tạo các tòa nhà hiện có) theo luật phải đáp ứng các yêu cầu tối thiểu của Green Mark. Singapore gây ấn tượng không chỉ bởi tốc độ áp dụng CTX hay số lượng CTX mà nước này còn tự hào về các công nghệ và phương pháp hàng đầu trong thiết kế và xây dựng CTX đang được sử dụng trên thị trường.  Kế hoạch chi tiết bền vững của Singapore đã đặt mục tiêu nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng lên 35% so với mức năm 2005 vào năm 2030. Để đạt được mục tiêu này, Cơ quan quản lý Xây dựng (BCA) đặt mục tiêu ít nhất 80% các tòa nhà ở Singapore sẽ đạt hiệu quả cao hơn. hiệu quả tài nguyên và ít nhất đạt được chứng nhận Green Mark Certified vào năm 2030.

Singapore có rất nhiều thành tựu trong lĩnh vực xây dựng xanh, có thể nêu ra các bài học kinh nghiệm quý báu về phát triển CTX ở Singapore như sau:

a) Lập sơ đồ tổng thể phát triển CTX cụ thể theo từng giai đoạn

- Sơ đồ tổng thể phát triển CTX giai đoạn 1:  Sơ đồ tổng thể CTX giai đoạn 1 được đưa ra từ năm 2006, chủ yếu mở rộng chứng nhận CTX đối với các công trình mới xây. Từ ngày 1/4/2007, dành cho tất cả các công trình đầu tư của Chính phủ và các công trình cải tạo, mở rộng xây dựng có quy mô lớn trên 5000 m2 của tư nhân thì bắt buộc phải có cấp chứng nhận tiêu chí xanh, điều này đã thúc đẩy sự hình thành của thị trường CTX. “Kế hoạch trợ cấp tiêu chí xanh” ra đời đã bố trí 20 triệu đôla Singapore để dùng cho việc khích lệ các nhà đầu tư xây dựng CTX. Trong vòng 5 năm, 50 triệu đôla Singapore trong quỹ nghiên cứu và phát triển được sử dụng để thúc đẩy đổi mới kỹ thuật CTX, tiếp thu các kỹ thuật CTX tiên tiến ở trong nước và ngoài nước, trở thành quỹ hàng đầu của Singapore dành cho nghiên cứu khoa học của riêng ngành xây dựng và bất động sản. Tích cực triển khai các hoạt động đào tạo, đồng thời tiến hành chứng nhận năng lực đối với các nhân viên quản lý CTX và các kỹ sư chuyên ngành nhằm nâng cao trình độ kỹ thuật của các nhân viên phụ trách CTX. Thông qua các phương thức như triển lãm, biểu diễn ngoài trời, CD tuyên truyền cho người dân, quảng cáo công cộng, quảng cáo qua các phương tiện thông tin đại chúng ... để tuyên truyền cho đông đảo người dân trong xã hội về triết lý CTX, mở rộng tầm ảnh hưởng xã hội của công trình xanh. Thông qua việc thực thi “Sơ đồ tổng thể CTX giai đoạn 1”, triết lý CTX trong xã hội đã có được sự truyền bá rộng rãi, đồng thời bồi dưỡng được một số lượng lớn nhân tài về thiết kế và xây dựng CTX. Từ năm 2006 đến năm 2009, tổng cộng đã có 102 hạng mục công trình đã doạt giải thưởng về CTX

-  Sơ đồ tổng thể phát triển CTX giai đoạn 2 (ra đời năm 2009) đưa ra “6 chiến lược lớn” thúc đẩy hơn nữa CTX. Các hạng mục công trình của Chính phủ đứng đầu trong danh sách đạt tiêu chí xanh ở cấp độ cao. Sơ đồ tổng thể CTX giai đoạn 2 yêu cầu các hạng mục mới xây của Chính phủ phải có chứng nhận cấp Bạch kim về tiêu chí xanh, yêu cầu các hạng mục mới xây tại các khu vực mới trọng điểm phải có chứng nhận CTX cấp Vàng trở lên, đồng thời hợp tác với Cục Nhà Ở và Xây dựng thành phố đưa yêu cầu này vào trong điều kiện chuyển nhượng đất đai nhằm tiến hành ràng buộc đối với các hành động của nhà khai thác. Thông qua cơ chế khích lệ, khen thưởng để khuyến khích các nhà đầu tư tư nhân xây dựng các CTX có hiệu quả năng lượng cao, đạt chứng nhận hạng mục cấp Vàng và cấp Bạch kim về tiêu chí xanh, có thể đạt giải thưởng cao nhất lên tới 1% và 2% diện tích xây dựng. Thúc đẩy sự kết hợp chặt chẽ giữa tiêu chí CTX và phát triển kỹ thuật CTX.  Xây dựng các tiêu chuẩn đánh giá tương ứng đối với CTX mới xây và công trình hiện có. Xây dựng cơ chế đào tạo và chứng nhận nghề nghiệp, bao gồm nhà thiết kế chuyên ngành tiêu chí xanh, nhà quản lý hạng mục tiêu chí xanh, nhà quản lý thiết bị tiêu chí xanh... đồng thời đưa CTX vào giáo trình đào tạo và nghiên cứu chuyên ngành liên quan.

- Sơ đồ tổng phát triển CTX giai đoạn 3 (ra đời năm 2014) đề ra sách lược cho các quy hoạch và phát triển có liên quan trong 5 - 10 năm tới.  Cục Xây dựng Singapore cam kết đưa ra khoản tiền 120 triệu đô la Singapore cho việc đẩy nhanh tốc độ cải thiện tiết kiệm năng lượng trong các công trình hiện có. Singapore có kế hoạch thực hiện mục tiêu đạt 80% các công trình xây dựng mới và cải tạo lớn đạt tiêu chí CTX vào năm 2030. Thiết lập khoản trợ cấp 50 triệu đô la Singapore cho kế hoạch giải thưởng tiêu chí CTX, hỗ trợ các chủ đầu tư vừa và nhỏ cũng như người thuê nhà tại các công trình xây mới và hiện có sử dụng các thiết bị xanh, tiết kiệm năng lượng. Các chủ đầu tư vừa và nhỏ tiến hành đổi mới các thiết bị tiết kiệm năng lượng trong tương lai, ví dụ lắp đặt hệ thống làm mát tiết kiệm điện hơn, có thể được hưởng khoản trợ cấp cao nhất là 50% chi phí, hoặc nhiều nhất là 3 triệu đô la Singapore. Người đi thuê công trình có thể được hưởng trợ cấp cao nhất là 50% chi phí, hoặc nhiều nhất là 20 nghìn đô la Singapore. Sơ đồ tổng thể phát triển CTX giai đoạn 3 này chú trọng vào 3 phương diện: Phát triển nghiên cứu khoa học liên quan tới xây dựng xanh, khai thác các kỹ thuật, đổi mới kỹ thuật thích hợp sử dụng tại khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới đồng thời tạo những lợi ích về mặt kinh tế.

b) Triển khai kế hoạch phát triển CTX: Từ năm 2005, Chính phủ Singapore đã sớm ban hành bộ tiêu chí “công trình xanh”, tiến hành chấm điểm đối với thiết kế môi trường của các công trình xây dựng, đưa ra 4 cấp giải thưởng đối với các thiết kế xây dựng phù hợp tiêu chuẩn. Cách làm này nhằm thúc đẩy nâng cao và tăng cường ý thức BVMT của các nhà đầu tư, các nhà thiết kế và các doanh nghiệp xây dựng, đồng thời mở rộng triết lý “công trình bền vững”. Tiêu chí CTX của Singapore chủ yếu đánh giá những ảnh hưởng về môi trường và các biểu hiện tính năng của công trình, căn cứ đưa ra đánh giá bao gồm 5 phương diện là tiết kiệm năng lượng, tiết kiệm nước, chất lượng môi trường trong nhà, bảo vệ môi trường, sáng tạo đổi mới... Căn cứ thang điểm cao thấp có thể chia ra 4 cấp độ: cấp chứng nhận (đạt tiêu chuẩn), giải thưởng cấp Vàng, giải thưởng cấp Siêu Vàng và giải thưởng Bạch Kim.  Cam kết đưa ra khoản tiền 120 triệu đô la cho việc đẩy nhanh tốc độ cải thiện tiết kiệm năng lượng trong các công trình hiện có. Singapore có kế hoạch thực hiện mục tiêu  80% công trình xây dựng đạt tiêu chí xanh vào năm 2030.

- Chính phủ đi đâu làm hình mẫu: Hạt nhân của mô hình CTX tại Singapore là sự dẫn đầu của Chính phủ. Từ năm 2007, Chính phủ Singapore đã bắt đầu làm hình mẫu dẫn dắt toàn đất nước đi theo con đường xây dựng xanh. Năm 2007, Chính phủ nước này yêu cầu các công trình của cơ quan Chính phủ, bất kể lớn hay nhỏ đều phải đạt yêu cầu cơ bản của CTX, tiết kiệm 15% năng lượng. Năm 2009, tất cả công trình có diện tích từ 5000m2 trở lên đều phải đạt cấp Bạch kim, tức là tiết kiệm từ 30% năng lượng trở lên. Trong các công trình hiện có của Chính phủ, khi diện tích dành cho điều hò không khí vượt trên 10 nghìn m2 bắt buộc phải cải tạo để đạt tiêu chí CTX trên cấp Vàng trong trước năm 2020.

c) Xây dựng hệ thống tiêu chuẩn, thể chế đánh giá và quản lý CTX: Hệ thống tiêu chí CTX ở  Singapore bao gồm nội dung ở rất nhiều phương diện, như khu vực đất xanh, công trình xanh, hạ tầng xanh, CTX... và luôn không ngừng đổi mới và hoàn thiện trong thực tiễn. Tiêu chuẩn đánh giá xây dựng xanh trong hệ thống này đã thể hiện đầy đủ điều kiện khí hậu và môi trường địa phương, tôn trọng điều kiện, đặc trưng cụ thể, kết hợp với nhu cầu phát triển của quốc gia, phát huy đầy đủ chức năng và tác dụng của tiêu chí CTX.

- Xây dựng thể chế phát triển thích ứng với CTX. Xây dựng thể chê quản lý giám sát hành chính, thể chế quản lý hành chính trong toàn quá trình, toàn vòng đời của CTX, làm rõ mối quan hệ chức trách giữa các cơ quan quản lý trên các lĩnh vực, như quy hoạch, xây dựng công trình và đô thị.

-  Không ngừng hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn pháp luật: Chính phủ tiến hành lập pháp mang tính bắt buộc, là biện pháp quan trọng và sự đảm bảo tin cậy cho Singapore thúc đẩy phát triển CTX.

-  Hoàn thiện cơ chế chứng nhận đồng bộ, thúc đẩy nâng cấp ngành công nghiệp xây dựng xanh: Tạo căn cứ cho các nhà khai thác và các chủ đầu tư khi lựa chọn sử dụng các sản phẩm liên quan như vật liệu xây dựng xanh, thiết bị điện gia dụng tiết kiệm điện...

d)  Khuyến khích, ưu đãi phát triển CTX: Ngoài các khuyến khích, ưu đãi đã nêu trong mục “Sơ đồ tổng thể phát triển CTX” và mục “Kế hoạch phát triển CTX”, ở Singapore đã có các khuyến khích và ưu đài phát triển CTX như sau đây:

-  Đối với công trình hiện có, khuyến khích doanh nghiệp cải tạo các công trình hiện có trở thành CTX với  khuyên khích có giá trị 100 triệu đô la Singapore. Ngoài khoản thưởng tiền mặt, Chính phủ còn cho các chủ đầu tư vay vốn với lãi suất thấp, đồng thời Chính phủ chịu rủi ro, điều này đã giảm đáng kể những trở ngại trong vấn đề tài chính khi các chủ đầu tư cải tạo công trinh hiện có.

- Đối với công trình mới xây, đưa ra kế hoạch khen thưởng cho diện tích CTX: Đối với công trình xanh mới xây đạt cấp Bạch kim, Chính phủ hỗ trợ thêm cao nhất là 2% diện tích công trình, cao nhất đạt 5000 m2. Nếu là CTX đạt cấp Siêu vàng, Chính phủ hỗ trợ thêm cao nhất là 1% diện tích công trình, cao nhất đạt 2500 m2.

- Khuến khích sử dụng kỹ thuật CTX đặc sắc: Sử dụng thiết kế dạng bị động. Lợi dụng việc định hướng và định vị công trình tốt nhất nhằm giảm thiểu bức xạ nhiệt, cố gắng sử dụng ánh sáng và thông gió tự nhiên, sử dụng hệ thống điều chỉnh che nắng bên ngoài, căn cứ theo sự khác nhau về độ chiếu sáng trong nhà để tự động điều tiết che nắng. Thực thi xanh hóa thẳng đứng, trồng cây cối xanh hóa bên ngoài và bên trong công trình có thể giảm thiểu bức xạ nhiệt.

- Xây dựng cơ chế khuyến khích linh hoạt và đa dạng: Chính phủ Singapore xây dựng các cơ chế khích lệ và các biện pháp khen thưởng linh hoạt, đa dạng, ngoài sự hỗ trợ về mặt tài chính ra, còn bao gồm các phương thức khích lệ khác như giảm thu thuế đất đai.  Ví dụ, từ năm 1996, Singapore đã bắt đầu thực thi tăng khấu hao cho các thiết bị tiết kiệm năng lượng; Hỗ trợ đầu tư thiết bị tiết kiệm năng lượng hiệu quả cao; Chính phủ đưa ra sự đãi ngộ về tiền thuê đất đai cho các nhà máy thực hiện tận dụng xử lý rác thải xây dựng... Gần đây, Chính phủ Singapore còn tuyên bố trong vòng 5 năm sẽ đầu tư 50 triệu đô la Singapore để xây dựng quỹ nghiên cứu, thúc đẩy việc nghiên cứu khoa học tiết kiệm năng lượng, BVMT trong các công trình xây dựng.

e) Chú trọng đào tạo và phát triển nhân lực phát triển CTX: Chú trọng chứng nhận và đào tạo chuyên ngành CTX, xây dựng quy phạm, cơ chế tiếp cận thị trường, xây dựng cơ chế đào tạo đại học, đồng thời đưa ra cơ chế chứng nhận nghề nghiệp có liên quan. Ngoài ra, thông qua thiết lập các hạng mục giải thưởng như “giải thưởng cá nhân về CTX”... cũng như sự khích lệ tính tích cực của các nhân viên kỹ thuật có liên quan, khi tiến hành đổi mới kỹ thuật CTX.

f)  Coi trọng công tác tuyên tryền nâng cao nhận thức cho công đồng: Coi trọng tuyên truyền ý tưởng, thúc đẩy nhu cầu của thị trường. Singapore rất coi trọng mở rộng tuyên truyền CTX tới đông đảo người dân trong xã hội, đồng thời, tích cực nghiên cứu xác định rõ ưu thế của CTX trong phương diện lợi nhuận đầu tư. Khích lệ tính tích cực của các nhà đầu tư khi xây dựng CTX, người mua CTX. Singapore đi sâu tiến hành tuyên truyền về công tác xây dựng xanh thông qua nhiều phương thức như biên soạn sổ tay, hướng dẫn, quảng cáo công cộng... nhằm hướng dẫn người dân quan tâm chú ý tới CTX. Tại các cộng đồng dân cư, mỗi tuần đều bố trí các buổi tọa đàm về các chủ đề CTX, BVMT và sinh thái. Tại các phòng triển lãm bố trí các trò chơi đa phương tiện về CTX, giúp người dân được gợi mở và giáo dục trong niềm vui, hạnh phúc. Tiến hành giáo dục về CTX hết sức tinh tế từ cấp học mầm non nhằm tạo ý thức cao về CTX trong quần chúng nhân dân.

2.  CÁC RÀO CẢN CHỦ YẾU ĐỐI VỚI PHÁT TRIỂN CÔNG TRÌNH XANH Ở VIỆT NAM HIỆN NAY

Cuộc cách mạng về CTX trên thế giới được bắt đầu từ năm 90 của thế kỷ trước.  Ở nước ta mãi đến năm 2007 Hội đồng Công trình Xanh Việt Nam (VGBC) mới được thành lập.  Nhưng VGBC không phải do nước ta tự thành lập mà là do một nhóm người Mỹ và Việt kiều ở Mỹ đứng ra thành lập với sự tài trợ của Quỹ Thành phố Xanh của bang California, Hoa Kỳ. Như vậy, khởi đầu VGBC thực chất là một tổ chức NGO của người nước ngoài được phép hoạt động ở Việt nam.  Từ ngày thành lập đến nay VGBC rát tích cực và chủ động phát triển CTX ở Việt Nam. Cho đến nay VGBC đã xây dựng được 7 bộ tiêu chí LOTUS để đánh giá và công nhận CTX ở nước ta tương ứng với 7 loại đối tượng CTX khác nhau.  Đến năm 2015, sau 8 năm thành lập, VGBC mới đánh giá và cấp chứng chỉ công trình xanh LOTUS cho khoảng 5 dự án xây dựng mới, chủ yếu là các dự án đầu tư có yếu tố nước ngoài.  Trong khi đó cũng vào các năm 2014-2015 ở Singapore đã có tới 1200 CTX và 100% các công sở mới được xây dựng đều đạt các tiêu chí CTX ở mức cao (Singapore bắt đầu phát triển CTX từ năm 2005), ở Đài Loan đã có 800 CTX và ở Malaysia đã có 125 CTX.  Vào các năm 2019-2020 ở Đài Loan đã có hơn 6.000 CTX, trong khí đó ở Việt Nam mới có 155 CTX.  Theo số liệu của Bộ Xây dựng, 2023 (sau 15 năm phát triển CTX) nước ta có khoảng gần 300 CTX được đánh giá, chứng nhận bởi các hệ thống, tiêu chí CTX của LOTUS (VGBC), EDGE (IFC-WB), LEED (Hội đồng công trình xanh Hoa Kỳ), Green Mark (Hội đồng CTX Singapore) với tổng diện tích sàn xây dựng khoảng 7 triệu m2.  Như vậy bình quân trong 15 năm qua, ở nước ta mỗi năm có 7.000.000 m2/ 15 năm = 466.667 m2 xây dựng mới được công nhận là CTX.  Cũng theo số liệu của Bộ Xây dựng: Tổng diện tích sàn xây dựng nhà ở, văn phòng mới trung bình hàng năm khoảng 100 triệu mét vuông, chưa bao gồm diện tích nhà xưởng công nghiệp và các loại hình công trình khác. Như vậy tỷ lệ tính theo diện tích của công trinh mới được xây dựng hàng năm được công nhận CTX ở nước ta năm 2023 chỉ đạt 466.667 m2 x 100% / 100.000.000 m2 = 0,467% (chưa được một nửa %). Trong khi đó ở Singapore từ năm 2006 đã quy định 100% công trình xây dựng đầu tư công đều phải đạt tiêu chí cao của CTX,  cơ quan Quản lý Xây dựng (BCA) đặt mục tiêu ít nhất đạt 80% tất cả các tòa nhà mới được xây dựng ở Singapore sẽ được chứng nhận Green Mark Certified vào năm 2030.

Vì vậy có thể đánh giá: Phát triển CTX ở nước ta trong thời gian qua rất “ì ạch và tụt hậu” so với các nước xung quanh. Nguyên nhân tụt hậu có thể là do ở nước ta đã và đang có các rào cản chủ yếu sau đây:

a) Như trên đã trình bầy, ngay từ khi khởi sự CTX ở Đài Loan và ở Singapore, Chính phủ các nước này đã khẳng định “Phát triển công trình xanh” là quốc sách hàng đầu của quốc gia, Chính Phủ các nước này đã xây dựng, ban hành và khẩn trương thực hiện Chiến lược và Kế hoạch phát triển CTX đến nảm 2030. Mọi việc điều hành và quản lý phát triển CTX là do cơ quan hành pháp về ngành xây dựng của quốc gia đảm nhiệm. Còn ở nước ta, tuy năm 2011 lần đầu tiên Thủ Tướng Chính phủ đã phê duyệt Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2011 – 2021.  Năm 2021 đã ban hành Quyết định số 1658/QĐ-TTg, ngày 01/10/2021 của Thủ tướng Chính phủ: Phê duyệt Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn 2050. Trong các Chiến lược tăng trưởng xanh này đều có nội dung về phát triển CTX, đô thị xanh. Nhưng thực tế phát triển CTX ở nước ta cho đến nay vẫn không có cơ quan lập pháp nào điều hành và quản lý trực tiếp, quốc gia chưa có chiến lược và kế hoạch phát triển CTX, cũng chưa có ban hành bất kỳ một chính sách nào về khuyến khích, hỗ trợ và ưu tiên, ưu đãi phát triển CTX ở Việt Nam. Chúng tôi cho rằng đây là trở ngại chính và là trở ngại rất cơ bản đối với phát triển CTX ở nước ta.

b) Hiểu biết của mọi người về các lợi ích của phát triển CTX ở nước ta còn chưa đẩy đủ và chưa chính xác, đặc biệt là các nhà đầu tư xây dựng còn bảo thủ với tầm nhìn chủ yếu là lợi ích ngắn hạn, trước mắt, ngần ngại, phải đầu tư thêm chút ít kinh phí để công trình đạt tiêu chí CTX, không thấy hết lợi ích rất lớn và lâu dài, toàn diện của phát triển CTX như ở mục 1.2 và 1.3 ở trên đã trình bày. Kinh nghiệm phát triển CTX thực tế ở nhiều nước đã chứng minh rằng chi phí đầu tư gia tăng cho CTX nay không lớn như thời gian ban đầu và nó phụ thuộc vào mức đạt tiêu chí CTX. Đối với CTX ở mức thấp từ cấp “Bạc” trở xuống gia tăng đầu tư là không đáng kể. Nếu như chỉ cải tiến các giải pháp kiến trúc, quy hoạch, thiết kế thông gió tự nhiên, ánh sáng tự nhiên, che nắng, che mưa, cách nhiệt kết cấu bao che hợp lý, v.v... để công trình đạt mức tối thiểu về CTX thì hầu như không cần phải gia tăng kinh phí đầu tư.

c) Nhân lực chuyên môn phục vụ thiết kế, thi công xây dựng và đánh giá công nhận CTX ở nước ta còn non kém, chưa đáp ứng nhu cầu thực tế phát triển CTX và cũng chưa được quan tâm đào tạo, bồi dưỡng phát triển như ở các nước xung quanh.     

d) Công nghệ sản xuất và chế tạo các thiết bị nội thất CTX (đặc biệt là thiết bị vi khí hậu nhận tạo, chiếu sáng nhân tạo, thiết bị vệ sinh tiết kiệm nước) và vật liệu xây dựng hiện đại thân thiện với môi trường phục vụ cho phát triển CTX ở nước ta chưa phát triển, phần lớn còn phải nhập ngoại, nên gia tăng kinh phí xây dựng CTX

Hình 1. Tòa nhà Techno Park Tower, được xây tại huyện Gia Lâm, TP. Hà Nội (Chủ đầu tư: Vinhomes), tổng diện tích mặt sàn cho thuê: 117.000m2, quy mô: 2 tòa tháp có 3 tầng hầm và 45 tầng cao, được cấp chứng chỉ CTX  LEED Kim cương, năm 2022 (Nguồn: Vinhomes))

3. ĐỀ XUẤT CÁC GIẢI PHÁP CẤP BÁCH PHÁT TRIỂN CTX Ở NƯỚC TA

Để khắc phục tình hình tụt hậu về phát triển CTX và để đáp ứng Chiến lược tăng trưởng xanh, PTBV và trách nhiệm đối với mục tiêu phát triển ròng khí CO2 = Zero của ngành xây dựng  nước ta,  chúng tôi đề xuất  một số giải pháp cấp bách về phát triển CTX sau đây:

1. Đề nghị Bộ Xây dựng trực tiếp điều hành và quản lý phát triển CTX ở nước ta giống như ở Singapore, Đài Loan, Malaysia, Trung Quốc, và v.v.... Không nên kéo dài mãi tình trạng Nhà nước không quản lý trào lưu phát triển CTX (hay còn gọi là cuộc cách mạng xanh của ngành xây dựng) ở nước ta.

2. Ban hành đầy đủ các văn bản pháp luật có liên quan để phát triển CTX

Nhà nước cần phải nhanh chóng xây dựng và ban hành đầy đủ các văn bản pháp luật, như là Chiến lược, Kế hoạch phát triển CTX, bộ Tiêu chí CTX và các Quy chuẩn, Tiêu chuẩn thiết kế xây dựng CTX, các chính sách ưu tiên, ưu đãi có liên quan nhằm tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho phát triển CTX ở nước ta.

Hình 2. Trường liên cấp Genesis (Chủ đầu tư: Tập đoàn Capital House), tọa lạc trên đường Nguyễn Văn Huyên, Tây Hồ, Hà Nội, trường cao 3 tầng, có 20 phòng học, tổng diện tích là 6.128m2. Tiết kiệm được 60,9% năng lượng và 47,9% lượng nước sử dụng. Trường nhận được danh hiệu công trình xanh LOTUS năm 2022 (Nguồn: afamily.vn)

3. Thực hiện chính sách bắt buộc các công trình được đầu tư bằng vốn ngân sách của Nhà nước (đầu tư công) phải được thiết kế và xây dựng đạt các tiêu chí CTX để làm gương đi đầu thúc đẩy cho khu vực đầu tư tư nhân noi theo

Chủ trương đầu tư “ăn xổi ở thì”, chỉ nhìn thấy lợi ích trước mắt, vốn được coi là một trở ngại lớn đối với sự đầu tư vào xây dựng CTX trong khu vực tư nhân. Vì vậy Nhà nước cần phải đi tiên phong trong việc xây dựng CTX. Các công trình được đầu tư bằng vốn ngân sách Nhà nước, như là các công sở, các trường học, bệnh viện công, các công trình công cộng v..v… cần phải được thiết kế và xây dựng theo các tiêu chí CTX để làm gương, làm “hạt nhân” động lực thúc đẩy và phát động các nhà đầu tư tư nhân, các nhà thiết kế tư nhân, các doanh nghiệp và cộng đồng tham gia tích cực vào sự nghiệp phát triển CTX ở nước ta.

4. Xây dựng và ban hành các chính sách ưu đãi và khuyến khích phát triển CTX

Khu vực tư nhân là nhân tố quan trọng thúc đẩy chính của phát triển CTX.  Tuy nhiên, nhiều nhà đầu tư tư nhân, do chưa hiểu rõ các lợi ích thực sự của CTX mang lại nên thường có do dự khi đầu tư vào xây dựng CTX, vì cho rằng sẽ bị phát sinh thêm nhiều chi phí hoặc rủi ro, họ thường ưa chọn phương án đầu tư thu lại lợi nhuận trong thời gian ngắn, hơn là sự bền vững kinh tế và môi trường về lâu dài của công trình.  Vì vậy, cần phải xây dựng và ban hành các chính sách, các cơ chế nhằm tháo gỡ các rào cản, trở ngại đối với phát triển CTX, ưu tiên, ưu đãi về vật chất và phi vật chất đối với các thành phần kinh tế tư nhân đầu tư vào xây dựng CTX.

- Khuyến khích, ưu đãi về vật chất: Nhà đầu tư CTX được ưu tiên vay vốn với lãi suất thấp, được giảm trừ một số loại thuế đối với CTX, và các chính sách khuyến khích tài chính khác. - Khuyến khích phi vật chất: Nhà nước xét chọn, công nhận và cấp chứng chỉ 1 sao, 2 sao, 3 sao hay chứng chỉ Bạc, Vàng, Kim cương cho các công trình đạt các tiêu chí CTX;  Nhà nước khen thưởng chủ đầu tư công trình và tổ chức tư vấn thiết kế các CTX đặc sắc. Rút ngắn thời gian xét cấp phép xây dựng đối với CTX.

5. Coi trọng đào tạo và nâng cao nguồn nhân lực thiết kế, công nghệ xây dựng CTX.

Kinh nghiệm của các nước trên thế giới cho thấy muốn phát triển CTX nhanh và vững chắc thì cần phải nỗ lực đào tạo lại, bổ túc kiến thức đối với các kiến trúc sư, kỹ sư xây dựng, kỹ sư thiết bị trong nhà và kỹ sự các ngành liên quan khác hiện đang hoạt động trong ngành xây dựng, cũng như đào tạo các thế hệ kiến trúc sư và các thế hệ kỹ sư xây dựng tương lai về các kỹ năng và nguyên tắc thiết kế và công nghệ xây dựng CTX.

6. Chú ý đầu tư và phát triển sáng tạo vật liệu xây dựng xanh, trang thiết bị nội thất xanh (thiết bị chiếu sáng, thiết bị vi khí hậu, thiết bị thông gió, ĐHKK, thiết bị vệ sinh, v.v…hiện đại, sử dụng tiết kiệm năng lượng, tài nguyên và thân thiện với môi trường, với giá thành hợp lý đáp ứng nhu cầu cấp thiết phát triển CTX ở nước ta.

7. Tăng cường quan hệ hợp tác quốc tế trong phát triển CTX

Cần phải tăng cường hợp tác với tất cả các nước, các tổ chức quốc tế trong phát triển CTX, đặc biệt là tăng cường hợp tác với Hội đồng Công trình Xanh Thế giới và Hội đồng Công trinh Xanh của các nước trong ASEAN để học tập kinh nghiệm phát triển CTX và tận dụng sự giúp đỡ, hỗ trợ phát triển CTX của họ.

Tài liệu tham khảo

1. Phạm Ngọc Đăng (Chủ biên).  Các giải pháp thiết kế công trình xanh ở VN. Nhà xuất bản “Xây dưng”. Hà Nội-2014.

2. Phạm Ngọc Đăng. Phát riển công trình xanh trên thế giới và giải pháp cho Việt Nam. Tạp chí Môi trường, số 5- 2018.

3. Phạm Ngọc Đăng, Phạm Thị Hải Hà.  Phát triển công trình “zero năng lượng” nhằm thực hiện hiệu quả cam kết của Chính Phủ Việt Nam về ứng phó với biển đổi khí hậu. 

4. Tài liệu tọa đàm “Chính sách và giải pháp thúc đẩy phát triển công trình xanh” do Bộ Xây dựng tổ chức ngày 18/9 trong khuôn khổ Tuần lễ Công trình xanh 2023. (Báo Điện tử Chính Phủ, 18/09/2023).

5. Đài Loan khẳng định vị thế dẫn đầu trong cuộc cách mạng xanh. Nguồn: Vietnam Business Forum, ngày 19 tháng 6 năm 2024

6. Chen-Yi Sun and other. Construction Cost of Green Building Certified Residence: A Case Study in Taiwan.                                                                                    Journal: “Sustainability” 2019, 11(8),95;  https://doi.org/10.3390/su11082195

7. Green buildings in Singapore: Adding the green touch with technology. http://www.eco-business.com/news/green-buildings-in-singapore-adding-the-green-touch-with-technology/

8. Bartlett, E.; Howard, N. Thông báo cho những người ra quyết định về chi phí và giá trị của tòa nhà xanh. Build. Res. Inf. 2000 , 28 , 315–324. [Google Scholar] [ CrossRef ]

GS.TSKH. Phạm Ngọc Đăng

Lượt xem : 44