Ghi chép và ảnh: Lê Trình (nhân chuyến đi Nước Lào đầu xuân Kỷ Hợi 2019)

7.  Mekong ở Phnom Penh - Campuchia

Từ Viênchan Mekong lại về xuôi trên 1.800km thì đến Phnom Penh – Thủ đô Vương quốc Campuchia. Từ Kratie (ở thượng lưu cách Phnom Penh khoảng 250 km) Mekong bắt đầu tạo ra vùng đồng bằng có địa hình thấp, bằng phẳng kéo dài đến hết Vùng ĐBSCL của Việt Nam.

Qua cửa sổ máy bay từ Viênchan đến Pnom Penh mồng 10 Tết Kỷ Hợi (2019) tôi đã chụp được thành phố này từ trên cao.

  


Phnom Penh là thành phố ngã ba sông Mekong và Tonle Sap.  Mekong chuyển nước về Việt Nam còn Tonle Sap chuyển nước Mekong vào Biển Hồ. Biển Hồ là thủy vực điều tiết nước cho Campuchia và ĐBSCL, vì vậy ĐBSCL chỉ có mùa nước dâng (nước nổi) vào tháng 9 -11, chứ  không bị lũ tàn phá

Một số công trình và 1 khu đô thị mới đang được xây dựng ven sông Mekong ở Phnom Penh.

Trung tâm Phnom Penh nhìn từ máy bay: thành phố này có diện tích 678,5 km² với trên 1,5 triệu người đang phát triển nhanh: cách đây 5 năm chỉ mới vài tòa nhà trên 20 tầng, nay có vài chục tòa như vậy đã hoàn thiện hoặc đang xây

Cảng hàng không quốc tế Phnom Penh (Pochentong): biểu tượng của Phnom Penh đang cất cánh. Theo Wikipedia: CHK này có 1 đường băng trên 3.000 m, có thể phục vụ 2 triệu lượt khách/năm. Từ TP HCM muốn đến Viênchan bằng Vietnam Airlines phải transit tại đây.

8.  Mekong tại các tỉnh Prey Veng và tại Kampong Cham - Campuchia

Đầu năm mới 2013 tôi đã đi xe vượt sông Mekong bằng phà tại Neak Luang thuộc  tỉnh Prey Veng đến Pnom Penh. Trên đường quay về TP HCM chúng tôi lại vượt Mekong bằng cầu tại TP Kampong Cham. Sông Mekong tại các điểm này đã rộng như sông Tiền ở Đồng Tháp, Tiền Giang nước ta.

Phà Neak Luong. Tại đây đầu năm 1979 Quân đội Việt Nam đã vượt Mekong tiến vào giải phóng Phnom Penh khỏi chế độ diệt chủng Pol Pot

Đoạn Mekong chảy qua  Kongpong Cham – TP lớn thứ 3 của Campuchia.

9.  Và sông Tiền, sông Hậu ở Việt Nam (đoạn này không liên quan đến các chuyến đi Lào, Thái, Campuchia của tôi)

Sau khi chảy qua Phnom Penh sông Mekong chia làm 2 nhánh lớn đổ về Việt Nam: nhánh Mekong đến lãnh thổ Việt Nam được gọi là sông Tiền; nhánh Bassac đến lãnh thổ Việt Nam được gọi là sông Hậu.

Sông Tiền đổ ra Biển Đông qua 6 nhánh (cửa Tiểu, cửa Đại, Ba Lai, Hàm Luông, Cổ Chiên, Cung Hầu); sông Hậu đổ ra Biển Đông qua 2 nhánh (Định An, Trần Đề).  Tất cả chỉ 8 nhánh sông nhưng Cửu Long (chín rồng) vẫn là tên chung của các dòng sông này. Với lưu lượng lớn, chở nặng phù sa sông Mekong đã và đang bồi đắp ĐBSCL thành vùng đất màu mỡ nhất trong lưu vực.

Nghị quyết số 120/NQ-CP về phát triển bền vững đồng bằng sông Cửu Long xác định:  “ĐBSCL là vùng đất rộng lớn chiếm 12% diện tích, 19% dân số cả nước; có lợi thế về phát triển nông nghiệp, công nghiệp thực phẩm, du lịch, năng lượng tái tạo; là trung tâm sản xuất nông nghiệp lớn nhất của Việt Nam đóng góp 50% sản lượng lúa, 65% sản lượng thủy sản và 70% các loại trái cây của cả nước; 95% lượng gạo xuất khẩu và 60% sản lượng cá xuất khẩu; có vị trí thuận tiện trong giao thương với các nước ASEAN và Tiểu vùng sông Mê Công”. Tuy nhiên đây vẫn là vùng dường như chưa được đầu tư tương xứng: cả 13 tỉnh thành có diện tích lớn hơn 2,7 lần, dân số bằng 86% Vùng Đồng bằng Sông Hồng, với mật độ sông, kênh rạch dầy đặc với hàng vạn km mà chỉ có 40 km đường cao tốc, 5 cầu lớn vượt sông, không có cảng nước sâu, không có đường sắt; hạ tầng đô thị, giao thông, năng lượng, văn hóa, giáo dục…kém phát triển so với Đông Nam Bộ, Đồng bằng Sông Hồng và vùng ven biển Nam Trung Bộ.

Sông Tiền với nhiều cù lao tại Mỹ Tho – TP lớn thứ 2 ở ĐBSCL (miền Tây Nam Bộ) với dân số trên 270.000 người, nhiều hơn Viênchan. Sông này cũng như các sông, kênh kênh rạch miền Tây có 5 chức năng: là nguồn cấp nước sinh hoạt, thủy lợi, thủy sản, là đường giao thông chính và cũng là nguồn tiếp nhận mọi loại chất thải từ các khu dân cư, KCN và tàu bè. Đây là nguyên nhân vì sao sông rạch miền Tây đang bị ô nhiễm; Bên phải: sông Hậu với cầu Cần Thơ nối Vĩnh Long và TP Cần Thơ (2 ảnh này từ Internet).

Vùng cửa sông Mekong có hệ sinh thái rừng ngập mặn đã từng có diện tích 250.000 ha (1950) đến nay chỉ còn khoảng 80.000ha. Đây là nơi phát triển các loài thực vật ngập mặn, các loài thủy sản, động vật lưỡng cư, bò sát và chim, thú. RNM còn có giá trị cực kỳ quan trọng trong ứng phó biến đổi khí hậu, lấn biển, bảo tồn ĐDSH, phát triển thủy sản và xử lý ô nhiễm vùng ven biển

Mekong là thủy vực cung cấp nguồn lợi thủy sản lớn nhất cho Lào, Campuchia và Việt Nam. Tại đây có nhiều loài cá khủng như cá trê, cá tra, cá hô khổng lồ không có ở các thủy vực khác trên thế giới. Ảnh cá hô (Catlocarpio siamensis) trên 50 kg được bắt ở sông Cổ Chiên tại Vĩnh Long  – 1 trong 8 nhánh của Cửu Long Giang (ảnh cuối này cũng từ Internet). Nghe nói có con cá hô nặng trên 300 kg! Với tác động do phát triển hồ đập ở thượng lưu và săn bắt: các loài thủy quái quý hiếm này sẽ không còn.

Lời cuối

Tôi đã đến 24 quốc gia để học hành, hội họp, làm việc, tham quan nhưng chưa chính thức đến nước bạn Lào láng giềng thân thiết nhất nên quyết tâm chọn hướng xuất hành đầu xuân Kỷ Hợi là đi Thượng Lào.

Chuyến đi Lào đầu Tết Kỷ Hợi 2019 ngắn nhưng cho bài học quý: dù là đến nước lớn giàu mạnh như Mỹ, dù là nước nhỏ còn nghèo như Lào, Myanmar, Nam Phi tôi đều nhận thấy mỗi nơi đều có sự đa dạng và đặc sắc về thiên nhiên, văn hóa và tình người. Đến với sông Mekong ở Thượng Lào tôi hiểu thêm về dòng sông mẹ vĩ đại này và môi trường tự nhiên cùng nền văn hóa ven sông. Nhưng còn tiếc: tôi chưa đến tận đầu nguồn các phụ lưu như Nam Ou, Nam Tha, vào tận các bản nghèo H’Mong, Akha, … để hiểu hơn về thực chất cuộc sống và văn hóa của các dân tộc trên đất Lào.

Anh em dù mới 40 - 50 hoặc các thầy cao niên hàng năm nên tạm rời căn nhà tiện nghi, rời công việc yêu thích, rời đô thị sống động, tạm bỏ máy tính 1-2 tuần để đến các vùng sâu vùng xa trong, ngoài nước (khỏe thì phượt bằng xe máy, xe đạp; không khỏe thì xe hơi, máy bay), vừa thử sức mình vừa được hưởng thụ thiên nhiên, văn hóa các vùng miền, các quốc gia và tiếp thu học hỏi điều hay, chia xẻ cho lớp trẻ để xây dựng xã hội ngày càng văn minh, tốt đẹp. Cuộc sống sẽ luôn có ý nghĩa!