"Chứng nhân" 800 tuổi

Bao năm qua, để đi vào làng (thôn) Suối Cốc (xã Hợp Hòa, Lương Sơn, Hòa Bình) người dân nơi đây đều phải chui qua gốc cây sanh cổ thụ đứng ngay đầu làng. Từng nhánh cây, vươn ra trở thành chiếc cổng tự nhiên cực kỳ độc đáo, những rễ nhỏ mọc ra từ thân cây tựa như những tấm màn mỏng manh đung đưa trước gió. Mỗi nhành cây mỗi vẻ nhưng chúng liên kết với nhau như để hứng hết phong ba bão táp.

Đứng dưới vòm cây, ngẩng nhìn lên ta có cảm giác như đang đứng dưới một cánh rừng xanh ngút ngàn với những thân, nhánh cây vạm vỡ vài người ôm mới hết vươn lên, kết tụ lại thành một khối hướng lên trời xanh. Từ lâu, cây được coi như "người mẹ" chung của làng, tỏa bóng mát che chở cho những người con của mình nghỉ ngơi mỗi trưa hè nóng bức mỗi khi đi làm đồng về. Nhiều người khi đến đây đều trầm trồ, thán phục và cho rằng cây sanh ở Suối Cốc là một "tuyệt phẩm" độc nhất vô nhị trên đất Việt mà tạo hóa đã ban tặng cho người dân nơi đây.

Với hình dáng đặc biệt của mình, cây sanh Suối Cốc tạo hình như một chiếc cổng tự nhiên và là “tấm bình phong” che chở cho người dân nơi đây.

Những vị cao niên trong làng Suối Cốc kể lại rằng: Vào những năm tháng chiến tranh ác liệt, máy bay giặc đánh bom cày xới tan hoang khu vực, cây sanh trở thành chòi canh, chòi quan sát của lực lượng dân quân tự vệ địa phương. Cụ Nguyễn Thị Minh (76 tuổi) cho biết: Ngày trước mỗi khi nghe thấy tiếng máy bay rền rĩ trên bầu trời, gốc cây lại trở thành chốn yên bình để cả làng chạy tới lánh nạn. Rồi biết bao thế hệ dân làng Suối Cốc đã ra đời và tồn tại nhờ sự che chở của cây xanh. Và cây sanh như một "chứng nhân" chứng kiến biết bao cuộc tình đẹp của những đôi trai gái cùng những đổi thay của mảnh đất, con người nơi đây. Vì vậy các cụ cao niên trong làng đều căn dặn con cháu: Cây sanh là báu vật mà trời ban tặng cho cả làng, không ai được đụng đến , đời đời con cháu phải giữ gìn.

Thoạt nhìn, rất khó để biết đâu là thân chính của cây bởi hàng loạt thân rễ to mấy người ôm cắm xuống đất khiến ta lầm tưởng nơi đây là một cánh rừng toàn cây sanh. Theo ông Đinh Văn Bình, Trưởng thôn Suối Cốc thì những năm trước đây, cây sanh này có trên 100 nhánh tỏa ra cả một vùng rộng lớn. Nhưng theo thời gian, cây đã bị hư hại bởi gió bão, và nhất là cách đây ít lâu, khi trào lưu chơi cây sanh cổ thụ lan rộng, đã có nhiều nhánh cây bị kẻ xấu chặt trộm nên giờ cây chỉ còn 54 nhánh. Kết quả khảo nghiệm, phân tích của Viện Khoa học Bảo vệ môi trường Thiên nhiên Việt Nam cho biết: Cây sanh Suối Cốc với 54 nhánh hiện nay có tuổi thọ vào khoảng 800 năm.

Cũng theo ông Đinh Văn Bình thời gian gần đây, việc chặt hạ sanh đại thụ đem bán đã không còn diễn ra, một phần do người dân đã hiểu giá trị của cây, một phần do cây được ghi danh trong “sách đỏ” của huyện Lương Sơn và trong hương ước của làng.

Những nhánh, thân cây to vài người ôm quấn lại với nhau tạo nên dáng vẻ đặc biêt kỳ vĩ của cây sanh Suối Cốc.

Tuy cây sanh cổ thụ ở Suối Cốc đã được người dân thôn xã bảo vệ nhưng vẫn có không ít người muốn “thôn tính” bằng nhiều cách, bởi phong trào chơi cây cổ thụ vẫn đang “nóng” ở nhiều nơi. Để góp phần bảo vệ tốt hơn, chính quyền địa phương nơi đây đã đề ra nhiều biện pháp chăm sóc và gìn giữ cây, đồng thời lập hồ sơ gửi lên các cấp để tìm hướng giải quyết. Sau nhiều lần khảo cứu và đánh giá, ngày 25/5/2012, Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam đã chính thức trao Quyết định và Bằng Công nhận Cây Di sản Việt Nam cho đại diện chính quyền địa phương. Điều này khiến người dân nơi đây rất tự hào, hãnh diện vì cây sanh của làng mình đã được Nhà nước tôn vinh, bảo vệ. Không chỉ vậy, người dân còn ưu ái đặt cho cây sanh một biệt danh là “cây sanh ma làng”. Nguyên nhân là do có hình dáng đặc biệt, cây sanh cổ thụ ở Suối Cốc đã được nhiều đạo diễn chọn làm bối cảnh quay những bộ phim nổi tiếng về làng quê Việt Nam như: “Ma làng”, “Đàn trời”…

Đánh giá về cây sanh cổ thụ ở Suối Cốc, ông Hoàng Ánh Điện, Chủ tịch UBND xã Hợp Hòa khẳng định: Cây sanh ở Suối Cốc không chỉ là chứng nhân của lịch sử, điểm tựa tinh thần mà còn có ý nghĩa nhắc nhở mọi người phát huy truyền thống đoàn kết, thương yêu đùm bọc giúp đỡ lẫn nhau, trân trọng tình làng nghĩa xóm.

Phạm Hải